Türkiye’nin sanayide dijital dönüşüm süreci hızla devam etmekte olup, Endüstri 4.0 yatırımları arttıkça rekabet gücünü artırma potansiyeli yüksektir. Ancak, otomasyon ve veri analitiği konularında daha fazla yatırım yapılması ve KOBİ’lerin dönüşüme dahil edilmesi büyük önem taşımaktadır.

Türkiye’de Akıllı Fabrikalar ve İş Zekâsı Uygulamaları: Mevcut Durum, Trendler ve Uluslararası Karşılaştırmalar: Endüstri 4.0 ile birlikte sanayi işletmelerinin rekabet gücü, otomasyon ve veri yönetimi yetkinlikleriyle doğrudan ilişkili hale gelmiştir. Türkiye’nin mevcut sanayi altyapısı, iş zekâsı uygulamaları ve dijital dönüşüm stratejileri, global rekabet içinde konumunu belirleyecek en önemli faktörler arasında yer almaktadır.
Akıllı Fabrika Unsurları ve Türkiye’deki Yaygınlığı: Akıllı fabrikalar, üretim süreçlerinde nesnelerin interneti (IoT), büyük veri analitiği, siber fiziksel sistemler, yapay zekâ, robotik otomasyon ve bulut bilişim gibi teknolojileri entegre eden sistemlerdir. Endüstri 4.0 kavramının temelini oluşturan bu unsurlar, üretim süreçlerini daha esnek, verimli ve otonom hale getirmektedir.
Otomasyon Seviyesi: Türkiye’de sanayinin büyük bir bölümü hala yarı otomasyonlu sistemlerle çalışmaktadır. Eurostat verilerine göre, Türkiye’de üretimde tam otomasyon kullanan işletmelerin oranı Avrupa ortalamasının altında kalmaktadır.
MES ve MOM Kullanımı: TÜİK verilerine göre, Türkiye’de MES sistemlerinin sanayi işletmelerinde benimsenme oranı büyük ölçekli firmalarda %40’lara ulaşırken; KOBİ’lerde bu oran %15’in altında kalmaktadır.
İş Zekâsı ve Veri Analitiği: Dijital Dönüşüm Ofisi’nin 2023 raporuna göre, Türkiye’deki sanayi işletmelerinin %30’undan fazlası iş zekâsı araçlarını kullanmakta, ancak bu oranın daha da artması gerekmektedir.

Türkiye’deki Mevcut Durum ve Yeni Trendler
Türkiye’de dijital dönüşüm ve Endüstri 4.0 yatırımları son yıllarda hız kazanmaktadır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KOSGEB ve TÜBİTAK tarafından desteklenen projeler sayesinde, sanayide otomasyon seviyesinin artırılması hedeflenmektedir.

Yeni trendler arasında öne çıkanlar
Dijital İkiz Teknolojileri: Sanayi işletmeleri, üretim süreçlerini sanal ortamda simüle ederek verimlilik ve kaliteyi artırmayı hedefliyor.
Otonom Robotlar ve Yapay Zekâ: Türkiye’de robotik otomasyon kullanımı 2015-2023 yılları arasında %50 oranında artış göstermiştir. Ancak, Uluslararası Robotik Federasyonu (IFR) verilerine göre, Türkiye’de sanayide kullanılan robot sayısı, Almanya, ABD ve Çin’in oldukça gerisindedir.
5G ve IoT Entegrasyonu: Türkiye’deki bazı büyük üretim tesisleri 5G altyapısı ile Endüstri 4.0 uygulamalarını devreye almaya başlamıştır.
Türkiye’nin Endüstri 4.0 ve akıllı fabrikalar konusundaki ilerlemesi, dünya genelindeki uygulamalarla karşılaştırıldığında hala gelişmekte olan bir seviyededir. Endüstri 4.0 stratejileri açısından Almanya, ABD, Çin ve Japonya gibi ülkelerle kıyaslandığında Türkiye’nin farklı yönlerden avantajları ve eksiklikleri bulunmaktadır.
Almanya ve ABD, Endüstri 4.0 teknolojilerinde dünya lideridir ve yüksek düzeyde otomasyon ve veri analitiği kullanmaktadır. Çin, üretimde robotik sistemleri hızla artırmaktadır ve yapay zekâ destekli üretim sistemlerine yatırım yapmaktadır. Türkiye ise MES-MOM kullanımı, robotik sistemler ve iş zekâsı uygulamalarında gelişme kaydetmesine rağmen, altyapı ve yatırımlar açısından henüz Almanya, ABD ve Çin seviyesinde değildir.

Türkiye’nin Endüstri 4.0 ve akıllı fabrikalar alanında ilerleme kaydetmesi için şu adımlar kritik öneme sahiptir:
Dijital Farkındalığın Artırılması: Sanayi işletmelerinin Endüstri 4.0 konusunda bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
MES ve MOM Sistemlerinin Yaygınlaştırılması: Özellikle KOBİ’lerde bu sistemlerin teşvik edilmesi kritik öneme sahiptir.
İş Zekâsı ve Veri Analitiği Kullanımının Geliştirilmesi: Üretim süreçlerinin daha verimli hale getirilmesi için veri odaklı karar mekanizmalarının yaygınlaştırılması gerekmektedir.
Otonom Robotik ve Yapay Zekâ Yatırımları: Türkiye’de sanayide robot kullanımı ve yapay zekâ destekli üretim için özel teşvik programları oluşturulmalıdır.

Türkiye’nin sanayide dijital dönüşüm süreci hızla devam etmekte olup, Endüstri 4.0 yatırımları arttıkça rekabet gücünü artırma potansiyeli yüksektir. Ancak, otomasyon ve veri analitiği konularında daha fazla yatırım yapılması ve KOBİ’lerin dönüşüme dahil edilmesi büyük önem taşımaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar:
Eurostat / Avrupa ülkeleri ve Türkiye’nin sanayi otomasyonu ve dijital dönüşüm seviyeleri üzerine istatistikler, Robotik kullanımı ve MES/MOM entegrasyonu hakkında veriler TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) / Türkiye’de MES ve MOM kullanımı, İmalat sanayinde iş zekâsı ve veri analitiği uygulamaları, Sanayide otomasyon seviyelerine ilişkin raporlar Dijital Dönüşüm Ofisi (T.C. Cumhurbaşkanlığı) / Türkiye’nin Endüstri 4.0 yol haritası, Dijital Türkiye 2030 hedefleri, Sanayi ve üretimde yapay zekâ, IoT ve büyük veri kullanımı Uluslararası Robotik Federasyonu (IFR-International Federation of Robotics) / Türkiye ve diğer ülkelerin sanayi robot kullanımı karşılaştırmaları ile Dünya genelinde akıllı fabrikaların yaygınlık düzeyi Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı & KOSGEB & TÜBİTAK / Endüstri 4.0 ve dijital dönüşüm teşvik programları ile Türkiye’de KOBİ’lerde otomasyon ve MES/MOM sistemlerine yatırım oranları Almanya-Industrie 4.0 Programı / Almanya’nın dijital üretim stratejileri ve Türkiye ile karşılaştırmalar Çin-Made in China 2025 Stratejisi / Çin’in akıllı üretim ve robotik entegrasyon çalışmaları.