Page 66 - KobiEfor_Ekim_2013

EKONOM‹ST

Ekonomist Ege Cansen:
FED geri ad›m atmad›

“Çürük

Ka¤›tlar”

FED 2008’den buyana ‘banka
paras›’n› art›rd›, bu rakam da 2 trilyon
dolar› buldu ama ABD’nin toplam para
arz› artmad›. FED’in 22 May›s kararlar›
geliflmekte olan ülkelerde çalkant›
yaratt›¤› için karar Eylül’de ertelendi.
Bu erteleme, titremekte olan bizim
gibi ülkelere biraz daha gaz verdi.

D ünya ve Türkiye 22 May›s’tan bafllayarak
bugüne Ekim bafl›na kadar, Amerikan Mer-
kez Bankas› FED’in ald›¤› ‘tahvil al›mlar›n›
durdurma’ ve ‘azalan banka paras›n› kom-
panse etmek’ten vazgeçme karar›n›n yarat-
t›¤› çalkant›y› tart›flt›. Karar›ndan vazgeçmeyen ama
Eylül ortas›nda uygulamay› ‘uygun zamana’ ertele- mifltir. 1929 krizinin neden bu kadar derin oldu¤u ve
yen FED’in politikas›ndan kaderi en çok etkilenen ül- dünya ekonomilerini etkiledi¤i önemlidir. ABD aç›-
kelerin bafl›nda Türkiye geldi¤i için, yaflanan heye- s›ndan 1929 krizi milli gelirin yüzde 30 geriye gitti-
can ve endifle ülkemizde çok yüksek oldu. ¤i, iflsizli¤in ise yüzde 25’in üste ç›kt›¤› bir dönem-
FED için, o halde sadece ABD ekonomisi için ‘uy- dir. Dolay›s›yla 2008 krizinde Bernanke bafllang›çla-
gun zaman’ geldi¤inde 22 May›s Karar› kesin uygu- r›n›n benzemesinden yola ç›karak 29 krizinde yap›-
lanaca¤› için Türkiye kaderinden kaçamaz. Peki ne lan hatalar› yapmama karar› ald›. 1929 y›l›nda s›k›
olur veya ne olacak? Bunu da Türkiye’nin önde ge- para politikas› uygulanm›flt›. Bernanke de aksine
len ekonomistlerinden, Hürriyet Gazetesi Yazar› Ege gevflek para politikas› uygulamaya karar verdi. Bu
Cansen ile konufltuk: dönemde ABD Merkez Bankas› bilançosu çok ciddi
22 May›s’ta FED’in karar› sonras› özellikle flekilde büyüdü. 700 milyar dolardan 3 trilyon dola-
geliflmekte olan ülke piyasalar› hareketlendi. ra ç›kt›. Bernanke kimsenin almad›¤› çürük ka¤›tlar›
18 Eylül tarihli FED karar› ise yang›na su serpti. ve devletin ç›kard›¤› tahvilleri ald›. Ciddi likitide bol-
Durum göründü¤ü gibi mi, alt›nda baflka lu¤u yaratt›.
neden var m›?
Ege Cansen: Olan› ve olmayan› bir irdeleyelim. ABD’DE ‘BANKA PARASI’ ARTTI,
ABD’de ucuz para politikas› bundan önceki FED Bafl- PARA ARZI ARTMADI*
kan› Alan Greenspan taraf›nda uyguland›. Bu uygu-
lama neticesinde ABD ekonomisi geliflti ama varl›k Bu para bollu¤u neden ABD ekonomisinde
fiyat› balonu olufltu. Özellikle de gayrimenkul fiyat- enflasyona neden olmad›?
lar› patlad› ve 2008 y›l›nda kriz geldi. Bugünkü FED Ege Cansen: Asl›nda ABD’de para miktar› artma-
Baflkan› Ben Bernanke ise göreve yeni bafllam›flt›. d›. Ekonomilerde iki türlü para vard›r; birincisine MB
Krizi kuca¤›nda buldu diyebiliriz. Krizin nedeninin de paras› denir di¤erine ise bankac›l›k sektörü paras›.
düflük faiz politikas› oldu¤u aflikard›. ABD’nin 1929 Bankalar kredi vererek para yarat›r. Bunlar›n ikisinin
y›l›nda bafllayan 10 y›l süren kriz tecrübesi vard›. Bu toplam› da toplam para arz›d›r. Bernanke bakt› ki
büyük kriz ayn› zamanda Bernanke’nin inceledi¤i bankalar para yaratam›yor. Sistemdeki para azal›yor.
bir vakad›r; o krizle ilgili yap›lan yanl›fllar› tespit et- Bernanke, banka paras› ne kadar azal›rsa onu kom-

66 KobiEfor Ekim 2013