Çatışma durumunda hangi eylem seçeneğini kullandığınızı iki boyut belirler: Kendi beklentilerimizi korumakla ne kadar ilgili olduğumuz ve başkalarının beklentilerini korumaya ne kadar özen gösterdiğimiz. Bu boyutlar çatışma olduğunda kullandığımız bireysel davranış tarzımızı belirleyen etkenlerdir. Genelde bir çatışma durumunda, çatışma yönetim modelinin bu iki temel boyutuna verdiğimiz özenin derecesine göre eylemlerde bulunuyoruz. İki boyutlu yaklaşımımız aşağıda tablo olarak gösterilmiştir. Başkalarının beklentilerine öncelik dikey boyutta, kendi beklentilerimize öncelik yatay boyutta yer almaktadır.
Örneğin, kendi beklentilerimize öncelik maksimum dokuz puan, başkalarının beklentilerine öncelik minimum bir puandır. Tablodan yararlanarak beş çatışma tarzı belirleyebiliriz. Bu tarzların her biri farklı bir değerler sistemini yansıtır. Daha da önemlisi çatışma dinamikleri açısından her bir tarz farklı sonuçlar yaratır.
Beş Çatışma Yaklaşımı:
1. YARIŞMACI (9/3-Ben kazanayım sen kaybet tarzı): Sıfır Toplamlı Oyun. Kazan / Kaybet Yaklaşımı. Güç Mücadelesi. Sıkı çatışmacı. Taviz vermez.
2. UYSAL (3/9) Ben kaybedeyim sen kazan tarzı): Karşı tarafa uyar. Gerektiğinde taviz verir. Ahengi korur. Yardımcı olur. Arkadaş canlısıdır.
3. KAÇINMACI (1/1 Ben kaybedeyim sen de kaybet tarzı): Tarafsız davranır. Problemlerden kaçar. Tarafsız itaat eder. Karşı tarafın talebini karşılar. Hemen taviz verir.
4. İŞBİRLİKÇİ (9/9-Ben kazanayım sen de kazan tarzı): Seçenek yelpazesini genişletir. Kazan / Kazan karşılıklı fayda yaklaşımı. Sorun değil, çözüm odaklıdır. İşbirliği sağlar.
5. ORTA YOLCU (5-5-Ben vereyim sen de ver): Politik, manevracı. Uzlaştırıcı, arabulucu. Karşılıklı ödüncü. Herkesi en aza razı eder. ‘Hiç yoktan iyidir’ seviyesi. İlişkiler zarar görmez.
Bir kişi bu beş tarzdan birini tercih ediyorsa diğerlerini kullanmayacak anlamına gelmez. Herkes bir an bir tarzı, başka bir an başka bir tarzı kullanabilir. Genelde bir sıralamamız vardır ve önce bize en doğal gelen tarza başvururuz. Sosyal alanda yapılan araştırmalar bu beş farklı yaklaşımın uzun vadede farklı sonuçları olduğunu göstermiştir. Araştırmalara derinlemesine bakmasak bile bulgular bizi; 9/9 tarzın en üretken, 1/1 tarzın da en az üretken olan tarz olduğunu göstermektedir.
Tablo kendi kendinize yaptığınız bir değerlendirme ile kendi tarzını belirleyebilmenizi, çatışma durumlarında üretken ya da üretken olmadığınız hakkında görüş sahibi olmanıza yardımcı olabilir. Aynı tabloyu başkalarını değerlendirmek için de kullanabilirsiniz.