Page 64 - KobiEfor Eylül 2024

HABER

%12.6 ile aynı kaldı. Benzer şekilde, faiz, amortisman ve Aktifler, özkaynaklar ve borçlar arttı
vergi öncesi kar büyüklüğü %46’lık artışla 121.1 milyar li- Firmaların varlık ve kaynak yapısındaki gelişmeler
radan 176.8 milyar liraya ulaştı. Bu artışa rağmen FAVÖK incelendiğinde; 20 yıl aradan sonra hayatımıza giren
karlılığı sadece binde 1 puan artarak %15.3 oldu. Vergi enflasyon muhasebesi uygulamasının İSO İkinci 500’ün
öncesi kar ve zarar toplamı ise %26.8 artarak 74.7 milyar bilanço büyüklüklerini önemli ölçüde etkilediğini görü-
liradan 94.7 milyar liraya yükseldi. Ancak satış karlılığı 1.2 yoruz. 2023’te enflasyon düzeltmesi sonrası verilerle
puan düşüşle %9.4’ten %8.2’ye indi. İSO İkinci 500’ün aktif toplamı %110.4 artarak 1.4 tril-
Karlılıktaki zayıf performans, kar ve zarar eden ku- yon liraya ulaştı. Bu artışın 343 milyar liralık kısmı enf-
ruluşlar sayısında da kendini açıkça gösterdi. İSO İkinci lasyon düzeltmesinden kaynaklandı. Aktiflerin alt ka-
500’de vergi öncesi dönem kar ve zarar büyüklüğüne lemlerine inildiğinde, enflasyon düzeltmesinden esas
göre 2022’de kar eden kuruluş sayısı 457 iken, bu sayı olarak etkilenen duran varlıklar %181.6 artarak 668
2023’te 428’e geriledi. Zarar eden kuruluş sayısı da milyar liraya çıktı. Buna karşılık dönen varlıklardaki ar-
43’ten 72’ye yükseldi. Bu sayı, 2018 sonrasındaki en tış %70.1 ile çok daha sınırlı gerçekleşti.
yüksek değer olarak dikkat çekti. Diğer taraftan, ope- Pasif tarafta ise özkaynaklar 2023’te enflasyon dü-
rasyonel karlılığı gösteren faiz, amortisman ve vergi zeltmesi sonrası verilerle %152.1 artarak 740 milyar
öncesi kar ve zarar büyüklüğü esas alındığında, kar liraya yaklaştı. Bu kalemde enflasyon düzeltmesinin
elde eden firma sayısının 495 ile aynı kaldığı ve yüksek etkisi 339 milyar lira oldu.
seviyesini koruduğu görülüyor. Toplam borçlardaki etki ise düzeltmenin parasal ol-
İSO İkinci 500’ün karlılık bileşenleri geçen yılla kı- mayan kıymetlere uygulanmış olması nedeniyle çok daha
yaslandığında, 2023’ün en çarpıcı gelişmesi; net kam- düşük düzeyde gerçekleşti. Şöyle ki; düzeltme sonrası
biyo zararının neredeyse 5 katına çıkarak 4.1 milyar verilerle toplam borçlar %76.7 artarak 641 milyar liraya
liraya ulaşması. Net çıkarken, düzeltmenin etkisi 4 milyar lira ile sınırlı kaldı.
kambiyo zararında- Borç/özkaynak ilişkisi tablosuna bakıldığında,
ki bu yüksek oranlı enflasyon düzeltmesinin etkisiyle İSO İkinci 500’ün
artışa karşılık kam- kaynak yapısında özkaynaklar lehine önemli bir ge-
biyo işlemleri hari- lişme sağlandığı açıkça görülüyor. 2022’de %44.7
cindeki diğer gelir- olan özkaynak payı, 2023’te enflasyon düzeltmesi
lerden elde edilen yapılmaması halinde %38.6’ya düşecekken; düzelt-
net kar 18.5 milyar me sonrası %53.6’ya yükseliyor. Başka bir ifadeyle
liraya çıkarak kur enflasyon düzeltmesi İSO İkinci 500’ün bilançosunda
zararını fazlasıyla telafi etti. Böylece net üretim faaliyeti özkaynak payını 15 puan artırarak toplam borçların
dışı gelirlerin net satışlara oranı %0.8’den %1.2’ye çıktı. üzerine çıkarıyor. Bu noktada enflasyon düzeltmesi uy-
Üretim faaliyeti dışı gelirler içerisinde faiz, temettü, iş- gulamasının, işletme bilançolarının gerçeğe yaklaşması
tirak, menkul kıymet, duran varlık satışı, komisyon vb. ve finansal göstergelerin daha sağlıklı bir şekilde yo-
gibi pek çok kalem yer alıyor. rumlanması açısından önemi de ortaya çıkmış oluyor.
İSO İkinci 500’ün üretim faaliyeti dışı gelirlerin dönem Daha güçlü kaynak yapısı: Borçların alt kalemle-
kar ve zarar toplamı içerisindeki payına bakıldığında; ri incelendiğinde; İSO İkinci 500’de mali borçlar %66
son 5 yılda oldukça dalgalı bir seyir izlediği görünüyor. artışla 303 milyar liraya, diğer borçlarsa %87.5 artışla
2022’de %8.7’ye gerileyen bu oran, 2023’te yeniden %15 338 milyar liraya çıktı. Enflasyon düzeltmesinin yalnız-
bandının üzerine çıktı. Net kambiyo zararındaki artışın ca parasal olmayan kıymetlere uygulanması nedeniyle
olumsuz etkisine rağmen üretim faaliyeti dışı gelirlerin mali borçlar hemen hemen hiç etkilenmezken diğer
toplam karlılığa katkısı artmış durumda. borçlardaki etki ise %1.2 ile oldukça sınırlı kaldı. Son
Karın yarısına yakını finansman giderlerine: Finans- üç tablo, enflasyon düzeltmesinin, bilançoların aktif ta-
man giderleri 2023’te de; İSO 500’deki gibi, İSO İkinci rafında duran varlıklar, pasif tarafında ise özkaynaklar
500’de de sanayi kuruluşlarının karlılıklarında temel üzerinden önemli bir değişim yarattığını ortaya koyuyor.
belirleyicilerden biri olmayı sürdürdü. İSO İkinci 500’ün Bu da daha güçlü bir kaynak yapısının ortaya çıkmasını
finansman giderleri %103.1 artarak 65.6 milyar TL’ye sağlamış durumda.
yükseldi. Aynı yılda faaliyet karı %44.9 artışla 145.5 milyar Diğer borçlar, mali borçlardan hızlı artıyor: Borç-
TL’ye çıktı. Böylece finansman giderlerinin faaliyet karı- ların gelişimine bakıldığında, 2021 ve 2022’ye benzer
na oranı 12.9 puan artışla %45.1’e yükseldi. Son 12 yıllık şekilde 2023’te de diğer borçların mali borçlardan daha
ortalamanın %44 olduğu düşünüldüğünde; yıllardan beri hızlı arttığı görülüyor. Bu durum muhtemelen geçtiği-
hep işaret edildiği gibi sanayici elde ettiği karın yarısına miz yılın ikinci yarısında finansmana erişim koşulla-
yakınını finansman giderlerine ayırmak gerçeğinden kur- rında yaşanan sıkılaşmanın etkilerini yansıtıyor. Diğer
tulamıyor. Şirketler faaliyet karlılığını büyük oranda ko- taraftan vade yapıları incelendiğinde ise kısa vadeli mali
rusa da artan finansman maliyetleri ve kambiyo zararları borçlardaki artışın %59.4 ile uzun vadeli mali borçlar-
dönem karlılığını zayıflatıyor. daki %76.4’lük artışın altında kaldığı dikkat çekiyor. Bu

KobiEfor (\OÖO