Page 92 - KobiEfor Şubat 2022

0(5&(. 3203$ 9( 9$1$ 6$1$<à

Doğrusal tip pozitif yer değiştirme: Halatlı
pompalar ve zincirli pompalar. Çeşitli pozi-
tif deplasmanlı pompalar çeşitleri; döner
loblu pompa, aşamalı boşluk pompası, iler-
leyen boşluk pompası, döner dişli pompa,
pistonlu pompa, diyaframlı pompa, basınçlı
hava ile çalışan diyaframlı pompalar, vidalı
pompa, dişli pompa, hidrolik pompa, döner
Pompa nedir? Pompa çeşitleri nelerdir? kanatlı pompa, roots-tip pompalar, peristaltik pompa,
İlk pompalardan birisi M.Ö. 3. yüzyılda Arşimet pistonlu pompalar, tripleks tarzı dalgıç pompalar, ip pom-
tarafından tasarlanmış; mekanik kuvvetlerin fizik- pası, esnek çark pompa olarak sıralanıyor.
sel kaldırma ve sıkıştırma kuvveti ile maddeyi itme- Halatlı pompalar: Zincir pompa olarak tasarla-
si prensibini kullanarak çalışıyor. “Pompa genelde nan bu pompalar çok basit malzemelerden yapıla-
elektrik enerjisinin hidrolik enerjiye çevrilerek sıvıyı biliyor. Darbeli pompalar (impuls): Gaz (genellikle
mekanik güçle hareket ettiren bir makine” olarak hava) tarafından oluşturan basıncı kullanan gele-
tanımlanıyor. Sıvıyı hareket ettirmek için kullandık- neksel darbeli pompalar; hidrolik ram pompalar,
ları yönteme göre pompalar üç ana gruba ayrılıyor: hidrolik akümülatör, darbe pompaları, hava ikmal
‘direkt kaldırma’, ‘yer değiştirme’ ve ‘yerçekimi’ pompaları olarak sıralanıyor. Hidrolik şahmerdan
pompaları. Pompa genelde piston hareket veya pompaları; (hidroelektrikte çalışan su pompası),
dönme hareketiyle belirli bir enerji tüketerek sıvı hız pompaları; rotodinamik pompalar veya dinamik
taşıma işi yapıyor. Pompalar, kas gücü, elektrik, iç- pompalar, radyal akışlı pompalar (santrifüj pompa),
ten yanmalı motor veya rüzgar enerjisi dahil olmak eksenel akışlı pompalar (sıvı pompaları), rejeneratif
üzere birçok enerji kaynağıyla çalışıyor. Pompalar, türbin pompaları, edüktör-jet pompası, yerçekimi
tıbbi uygulamalarda kullanılan mikro pompalardan, pompaları, buhar pompaları, valfsiz pompalar da
büyük endüstriyel pompalara kadar birçok boyutta kullanılan pompalar arasında belirtiliyor.
olabiliyor. Mekanik pompalar kuyulardan su çek-
mek, akvaryum ve havuzlarda filtreleme ve havalan- Vana nedir? Vana çeşitleri nelerdir?
dırma, otomobillerde soğutma ve yakıt enjeksiyonu,
enerji sektöründe petrol ve doğalgaz pompalama
veya soğutma kulesi ve iklimlendirme sistemlerini
çalıştırmak gibi çeşitli uygulamalarda, tıpta pompa-
lar ise; ilaç geliştirme ve imalatındaki biyokimyasal
işlemlerde ve özellikle yapay kalp vb. olmak üzere
çeşitli yapay organlarında da kullanılıyor.
Uzmanlara göre; mekanik pompalar, pompala-
dıkları akışkanın içine ‘daldırılabilir’ veya akışkanın
‘dışına’ yerleştirilebilir. Pompalar yer değiştirme
yöntemlerine göre; pozitif deplasmanlı pompalar, im-
Vana, “Valf, akışkan içeren tesisatlarda koşula
pulse pompaları, hız pompaları, yerçekimi pompala-
rı, buhar pompaları ve valfsiz pompalar olarak tiplere bağlı olarak açılıp kapanan bir çıkış öğesidir. Genel-
ayrılıyor. Uzmanlar 3 temel pompa türü bulunduğunu likle akışkan basıncının önem arz ettiği sistemler-
de basıncın yükselmesi halinde sistemden dışarıya
ifade ediyor: Pozitif deplasmanlı, santrifüj ve eksenel
akışkan tahliye ederek basıncı düşüren ya da acil bir
akış pompalar. Santrifüj pompalarda akışkanın akış
durumda akışkan iletişimini kesen emniyet araçla-
yönü çark üzerinden akarken doksan derece değişir,
rıdır. Hidrolik sistemlerde -özellikle uçaklarda ol-
eksenel akış pompalarında ise akış yönü değişmez. duğu gibi tek bir hidrolik sistemle farklı kontroller
Pozitif deplasmanlı pompalar ve çeşitleri: Döner, pis-
kumanda edilen hidrolik sistemlerde- şarta bağlı
tonlu ve çeşitli pozitif deplasmanlı pompalar olarak çeşit-
olarak hidrolik basıncın hangi kumandaya iletilece-
lere ayrılan pozitif deplasmanlı pompalar; sıvıyı hareket
ği de valfler aracılığıyla belirlenir” diye tanımlanıyor.
ettirmek için kullanılan mekanizmaya göre de ayrıca sı-
Valfler; hava valfleri ve hidrolik valfler olarak ay-
nıflandırılabilir: ‘Döner tip pozitif yer değiştirme: iç dişli- rılıyor. Kontrol biçimine (pnömatik kontrollü valfler,
li, vidalı, mekik bloklu, esnek kanatlı veya kayar paletli,
manyetik kontrollü (solenoid) valfler, elektrik kont-
çevresel piston, esnek pervane, helis bükülmüş roots
rollü valfler); yapısına göre (globe valf, gate valf, ke-
(örneğin; Wendelkolben pompa) veya sıvı halkalı pompa-
lebek valf, iğne valf, küresel vana); çalışma pozis-
lar. ‘Pistonlu tip’ pozitif deplasman: pistonlu pompalar
yonlarına göre (çift yollu valfler, üç yollu valfler) de
(kuyulardan su çekmeye yarayan el pompası veya bisiklet sınıflandırılıyor.
pompası gibi), dalgıç pompalar veya diyaframlı pompalar.
92 KobiEfor ìXEDW