Page 93 - KobiEfor-Kasim-2020

daha ortaya çıktı. Bunu söylediğimizde bize dahale parasal genişleme ile olunca, sermaye
dinozor dendi (Bakınız, Ekonomide Masallar hareketleri tekrar balonculara yanaştı (Çin,
Gerçekler kitabım). Halbuki kamu ekono- Hindistan, Türkiye). Bu ülkeler de büyüme
mide olmak zorunda, ancak şu da olmalı; oranı yeniden yüksek seyretmeye devam etti.
kamu şeffaf olmak zorunda. Kredi piyasası canlandı, bankalar inşaat yatı-
• Belediyeler de bu krizden dolayı zor- rımlarını (konut yatırımlarını) finanse etmeye
landı. Çünkü gelirleri azaldı. Belediyelerin devam etti. Yaratılan ikinci balon Türkiye’de
bilançoları sıkı takip edilmeli, gerektiğinde 2018’de patladı, 2019’da iniş başladı, salgın
kaynak aktarılmalı. ile birlikte balondakiler yere çakıldı. Bazıları (firma-
• Bütçenin Ocak-Eylül döneminde 140 milyar TL lar, bireyler) büyük yara aldı, varlıklarını yitirdi. Bun-
açık verdiği gözönüne alındığında önümüzdeki yıl- ların bazıları kurtarıldı, geriye kalanlara Zombi firma
larda bütçe harcamalarının ekonomik sınıflandırıl- denilerek keşke batsalar havası yaratıldı. Devlet ise
masında akılcı davranılmalı. Bütçe toplumsal kaygı- bu arada üstünü başını düzeltip, hiçbir şey olmamış
lar göz önünde bulundurularak hazırlanmalı. gibi tüketmeye devam etti, ediyor. Türkiye 2007-2019
arasında yükselen ülkeler arasında hızlı borçlananlar
“Borçlanma artık daha sıkıntılı” arasında yer aldı. En çok borçlananlar da reel sektör
Krizle birlikte borçlanma sıkıntısının daha belirgin (inşaat, enerji) oldu. Dış borç stoku/GSYH oranı 2001
hale geldiğini açıklayan Çolak, Almanya dışındaki tüm krizindeki orana geri (2001’de yüzde 56.5 iken 2020’de
ülkelerin salgın krizine 2008 kriz öncesinden daha da yüzde 56.9) dönülse de hükümetimiz inşaat sektörüne
yüksek oranlı borçla girdiğini aktarıyor. Üstelik banka- halen kredi pompalamaya devam etmekte.”
lar dışında, reel sektör, hanehalkı ve kamu borçlanma-
sı hep birlikte yükselmeye devam etti. Çünkü aldıkları “Kapitalizm çöktü”
borçlarla kısmen eski borçları ödediler, kalanla da tü- Covid-19 süreci aynı zamanda kapitalizmin teorik
ketmeye devam ettiler. Bankacıların tabiri ile krediler olarak eleştirildiği bir süreci de başlattı. Krizlerde dile
temerrüde düşmeden “canlı” tutuldu ki, yeniden daha getirilen ‘kapitalizm çöküyor mu’ yaklaşımını Ömer
fazla borç verilebilsin. “Özetle küreselleşme dedikleri Faruk Çolak, şöyle değerlendirdi: “Eşitlik söylemleri
mucize, ülkelerin kucağına nur topu gibi bir çocuk- ile adeta birçok ülkeyi esir eden küreselleşme, öyle
borç yükü-bıraktı ve çocuk büyümeye devam ediyor” bir eşitsizlik yarattı ki, merkez ülkelerde bile ciddi so-
diyen Çolak, Türkiye’yi ise şöyle değerlendiriyor: “Ül- run oldu. Son olarak dünyayı içine alan koronavirüs
kemizde de 2003-2009 arası borçlanma balonu yük- salgını yalpalamakta olan sistemi çökertti. Deprem
seklerden uçtu. 2009’da bir iniş eğilimi gösterse de oldu ancak çoğumuz bundan habersiz yaşamaktayız.
dünya da özellikle gelişmiş ülkelerde (rezerv para ya- Elbette aslında göçen, dünyaya son elli yıldır egemen
ratan ülkeler, ABD, AB, Japonya; İngiltere) krize mü- olan kapitalizm ve demokrasi anlayışı.”

Krizin öğrettikleri

Ömer Faruk Çolak, krizin iktisat sek- mekte olan ülkeler birlikte etkilendiler.
törüne öğrettiklerini ise şöyle sıraladı: • Doğa bir kere daha kendisi rahat
• Küreselleşme sadece mal, hizmet, bırakılırsa insan için yeniden dengesi-
paranın serbest dolaşımı değilmiş. Asıl ni bulacağını gösterdi. Virüs sayesin-
küreselleşmeyi salgın sağladı. de Çin’de sanayi sektörünün durma-
• Küreselleşmenin yaklaşık 40 yıldır sı ile hava kirliliği üç ayda sona erdi.
izlediği ekonomik modelin yanlış olduğu Pekin’de (Beijing) yaşayanlar soluk al-
bir kez daha ortaya çıktı. maya başladı.
• Küresel ekonominin lokomotifi ülke- • Dünyanın zenginleri salgın nedeni
ler, salgın karşısında çaresiz kaldı, meğer ile küçük barınaklara sığındı. Demek ki
bu tür felaketlere hazır değillermiş. zenginlik her sorunu çözmüyormuş.
• Güçlü ülke demek, nükleer enerjiye, silaha • Keynes ve Malthus mezarlarından kalkıp el
sahip olan ülke demek değilmiş. İyi sağlık sistemi salladılar. Keynes krize karşı alınan maliye politi-
ülkeleri güçlü yapıyormuş. kası ve parasal genişleme nedeniyle el sallarken,
• ‘Demokrasi ölüyor’ derken, demokratik ülke- Malthus nüfusun doğal felaketlerle dengelenece-
lerin kriz karşısında daha çabuk savunma önlem- ği öngörüsü ile gündeme geldi.
leri alınmasını sağladığını gördük. Çin’in demokra- • Salgın ekonomide krizin henüz bitmediğini
si yoksulluğu virüsün yayılmasında ana etken oldu. gösterdi. ABD sıfır faiz politikasına geri döndü.
• Doğa intikamını aldı. Bunu yaparken de olduk- Keynes bir kere daha merhaba derken, likidite tu-
ça eşitlikçi davrandı. Virüsten gelişmiş ve geliş- zağı konusu tozlu raflardan indi.

.DVÜP KobiEfor 93