Page 63 - KobiEfor_Nisan_2012

piyasalara tafl›ma, petrol ve do¤algaz ihracat› için
ekonomi ve güvenlik aç›s›ndan rantabilitesi yüksek
yeni boru hatlar› ve koridorlar›n yap›lmas› konular›-
n› uluslararas› jeoekonomik iliflkileri düzlemine tafl›-
maya ve çözüm yollar› aramaya bafllad›lar.
Uluslararas› araflt›rmac›lar Orta Asya, Hazar havza-
s› ve Güney Kafkasya’da uluslar ötesi enerji güzer-
gâhlar› ve boru hatlar› konusunda yürütülen politika-
n›n baz› temel karakteristik özelliklerinin ve jeopoli-
tik niteli¤inin alt›n› çiziyorlar. Bu nitelikler, öncelikli
olarak, tespit edilen zengin petrol ve
do¤algaz yataklar›n›n iflletilmesi, elde
edilen ürünlerin uluslararas› piyasala-
ra tafl›nmas› güzergâhlar›n›n seçimi,
sat›fl fiyatlar› ile ilgili ayarlamalar, ih-
racat›n gerçeklefltirilmesi için Do¤u-
Bat› koridorlar›n›n ve boru hatlar›n›n
yap›lmas› ve benzeri konularda Hazar
havzas› ülkelerinin kendi aralar›nda
ve bölgenin enerji projelerinde yer
alan uluslararas› flirketler ile di¤er ak-
törler aras›nda ortaya ç›kan ciddi görüfl farkl›l›klar› Rusya’n›n
ve ç›kar çat›flmalar›ndan kaynaklan›yordu.
bölgede, ve dünyada konomik fonksiyonlar›n›
‹lk ba¤›ms›z irade Azerbaycan’dan enerji kaynaklar›n› ve benzeri konular› dâhil
SSCB’nin çöküflü ile ba¤›ms›zl›¤›na kavu- jeopolitik bask› arac› olarak ediyorlar. Kan›m›zca bu
flan ülkeler içinde ilk olarak Azerbaycan, ken- kullanmas›, Hazar konular üçüncü biny›lda
di enerji politikalar› ve jeoekonomik ç›karlar› ayn› zamanda bir bütün
do¤rultusunda, özgürce seçti¤i uluslararas› bölgesindeki petrol ve olarak dünya jeopoliti¤i-
ortaklarla (Bat› devletleri ve Türkiye) Hazar’›n do¤algaz kaynaklar›na nin ve küresel enerji poli-
kendisine ait bölümünde petrol ve do¤algaz ya- gereksinimleri de tikas›n›n ana gündem ko-
taklar›n›n iflletilmesi ve elde edilen ürünlerin ih- nular›n› ve öncelikli alanlar›-
racat›n›n gerçeklefltirilmesi yönünde irade ortaya artt›rmaktad›r. n› oluflturuyor.
koydu. Azerbaycan’›n bu giriflimi yeni koflullarda Hazar havzas›nda yürütülen
tüm Avrasya bölgesinde ve dünyada enerji politika- boru hatlar› ve güzergâhlar› politikas›-
lar› üzerine kurulu yeni jeopolitik iliflkilerin itici gü- n›n karakteristi¤ini etkileyen üçüncü temel etken,
cü oldu. Bunun ard›ndan yeni uluslar ötesi enerji somut olarak bu boru hatlar› konusunda hangi dev-
projelerinde yer alan Hazar’a k›y›dafl ülkelerden her letlerin hangi tutum içinde olduklar›, bu devletlerin
biri kendi jeoekonomik ç›karlar› do¤rultusunda bu amac›n›n kendi ürünlerini özgür bir biçimde ulusla-
veya di¤er gruba kat›lmak suretiyle birbirleri ile cid- raras› piyasalara ç›karmak, sat›fl›n› gerçeklefltirmek
di jeoekonomik rekabet içine girmeye, bölgesel, ye- ve ülkelerini gelifltirmek mi, yoksa boru hatlar› üze-
rel ve uluslararas› ç›kar çevreleri aras›nda belirli ma- rindeki avantajl› konumlar›n› kullanarak komflu dev-
nevralar yapmaya bafllad›lar. Bu koflullarda, k›sa bir letlere ve dünya ülkelerine jeopolitik bask› uygula-
süre içinde her bir birli¤in ve ortak ç›kar alanlar›nda mak m› oldu¤u noktas›ndayd›. Boru hatlar› ve güzer-
oluflturulan jeoekonomik gruplar›n kendi lider ve gâhlar konusunda bölge ve dünya ülkelerinden ba-
yard›mc› devletlerinin (aktörlerinin) ortaya ç›kmas› z›lar› (Azerbaycan, Türkiye, Orta Asya ülkeleri, Gür-
do¤al bir sonuçtur. cistan ve Bat›l› ülkeler), kendilerinin ve ortaklar›n›n
jeoekonomik ç›karlar›ndan hareket ederek, ekono-
Güney Kafkasya alternatifi mik aç›dan daha az masrafl› ve verimli yollar› kullan-
Siyaset bilimcileri, 21. yüzy›lda Hazar havzas›n›n mak suretiyle ihracat›n ve ithalat›n gerçeklefltirilme-
jeoekonomik ve jeostratejik karakteristi¤ini etkile- sinden yana tav›r ortaya koyarken di¤erleri (Rusya
yen ikinci grup önemli etkenlere, Orta Asya ülkeleri- ve ‹ran) uluslararas› piyasalardaki mevcut fiyat poli-
nin uluslararas› alana ç›k›fl olanaklar›n›n k›s›tl›l›¤›n›, tikalar› üzerinde eski etkinliklerini devam ettirmek,
yeni koflullarda bölgenin enerji kaynaklar›n›n ihraca- dünya genelinde ve bölgede kendi avantajl› konum-
t›nda ve genel olarak Do¤u-Bat› iliflkilerinde Güney lar›n› sürdürmek, baflka ülkelerin uluslararas› enerji
Kafkasya’n›n geleneksel Rusya güzergâhlar›na alter- piyasalar›na etkisini azaltmak, bunlar›n enerji ala-
natif olma olas›l›¤›n›n ortaya ç›kmas›n›, petrol ve n›nda alternatif ve ba¤›ms›z aktörler olarak yer al-
do¤algaz ihracat› için eski ve yeni koridorlar ile ulus malar›n› engellemek ve benzeri akl›selimden ve sa¤-
ötesi boru hatlar›n›n güzergâhlar›n›, bunlar›n jeoe- duyudan uzak amaçlar tafl›yorlard›.
Nisan 2012 KobiEfor 63