Page 62 - KobiEfor_Nisan_2012

STRATEJ‹

Hazar-Karadeniz Havzas› Ülkeleri ve Di¤er Ç›kar Çevrelerinin
Enerji ‹hracat› Politikalar›: Modern Ulusötesi

Hazar

Havzas›’n›n

jeopoliti¤i

Tüm dünyada do¤algaza talebin giderek artmas›, bu alanda tekel konumunda
olan Rusya gibi ülkelere ba¤›ml›l›¤›n daha da artmas› anlam›na geliyor.
fiu an itibar›yla, Avrupa ülkeleri ihtiyaçlar› olan do¤algaz›n sadece üçte birini
(yaklafl›k 150 milyar metreküp) Rusya’dan temin ediyorlar ve yo¤un bir biçimde
yeni enerji rezervleri aramalar›n› sürdürüyorlar.

S ovyetler Birli¤i’nin çöküflü ile Orta Asya ve
Hazar havzas›n›n zengin enerji kaynaklar›n›n
uluslararas› piyasalara aç›lmas›, yabanc› ül-
kelerin ve uluslararas› flirketlerin bölgeye
ciddi flekilde ilgi göstermeleri ve benzeri geliflmele-
re ba¤l› olarak bölgede yeni jeopolitik ve jeoekono-
mik koflullar oluflmaya bafllad›. Orta Asya ve Hazar
havzas› ülkelerinin bir zamanlar sadece SSCB’nin
mutlak kullan›m›nda ve jeopolitik tekelinde bulunan
ve tek bir merkezden uluslararas› piyasalara ihraca-
t› yap›lan do¤al kaynaklar›, bölgenin enerji kayna¤›
rezervleri ve di¤er stratejik hedefler k›sa bir süre
içinde uluslararas› politika ve ulus ötesi iliflkiler gün-
demine oturdu, bölgenin yeni oluflan ülkelerinin
enerji kayna¤› rezervleri tüm dünyaya aç›lm›fl oldu.
Dolay›s›yla da havza, enerji, ulafl›m, haberleflme ve
benzeri projelerin oda¤› haline geldi.
SSCB’nin çöküflü ayn› zamanda bölgede kendi ç›-
karlar›ndan hareket eden yeni ba¤›ms›z devletlerin
Hazar’›n hidrokarbon rezervlerine sahip olmalar›na
ve bunlar› kendi menfaatleri çerçevesinde kullanma-
lar›na olanak sa¤lad›. Söz konusu dönemden baflla-
yarak, bölge devletleri aras›nda bölgenin di¤er
önemli jeopolitik konular›n›n yan›s›ra kendi s›n›rlar›
içindeki petrol ve do¤algaz kaynaklar› üzerindeki
egemenliklerini tesis etmek, bunlar› serbest bir fle-
kilde ç›karmak, üretilen ürünleri serbest bir flekilde
istedikleri güzergâhlar üzerinden uluslararas› piyasa-
lara ç›karmak ve sat›fl›n› gerçeklefltirmek konular›n-
da görüfl farkl›l›klar›, ç›kar çat›flmalar› ve rekabet or-
tam› olufltu. Bölge ülkelerinden her biri yabanc› eko-
(*)
Prof. Dr. Ali Hasanov nomik ortaklar›yla birlikte kendi ç›karlar› do¤rultu-
Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet ‹darecilik Akademisi, sunda, sahip oldu¤u enerji kaynaklar›n› ba¤›ms›z bir
Uluslararas› ‹liflkiler ve D›fl Politika Bölümü Baflkan›
flekilde ç›karma ve güvenli bir flekilde uluslararas›
62 KobiEfor Nisan 2012