Page 140 - KobiEfor_Nisan_2011

Sa¤l›k

Yeni Virüsler

Dan›flman›m›z ve Yazar›m›z Dr. Gülsemin
Gülo¤lu, Vehbi Koç Vakf› Amerikan
Hastanesi Enfeksiyon Hastal›klar› Bölümü
fiefi Prof. Dr. Önder Ergönül ile “yeni
virüsler” ve bunlarla mücadele yollar› Dr. Gülsemin Gülo¤lu
Prof. Dr. Önder Ergönül
üzerine konufltu. guloglu_g@yahoo.com

Son y›llarda virüs enfeksiyonlar›nda art›fl m› gözleniyor? saptand›. Kaynak, Hindistan’tan gelen bir ziyaretçiydi. Bu ki-
Son 30 y›lda en çok art›fl gösteren enfeksiyon hastal›k- fli beraberinde bir de sivrisinek getirmiflti. Bu sinek türüne
lar›, virüslerin neden oldu¤u, vektörlerle bulaflan zoonotik üzerindeki çizgilerden dolay› kaplan veya pijamal› sivrisinek
enfeksiyonlard›r. Genellikle ilk görüldükleri yerlerden isimle- de denilmektedir. Chikungunya sözcü¤ü ‹ngilizce karfl›l›¤›yla
rini al›rlar, Bat› Nil, K›r›m ve Kongo, Nipah, Omsk, Kyasanur tavuklar› ça¤r›flt›rsa da, virüsün tavuklarla ilgisi yoktur.
gibi. Son 35 y›lda yeryüzünde saptanan ve isimlendirilen ye- Swahili dilinde iki büklüm demektir. Hastal›k bafllang›çta ol-
ni virüsler; 1973 Rotavirus, 1977 Ebola virus, 1977 Hanta vi- dukça a¤r› seyirli oldu¤u için bu isim yak›flt›r›lm›flt›r.
rusu, 1983 HIV, 1988 Hepatitis E, 1989 Hepatitis C, 1990 Gu-
anarito virus, 1993 Sin Nombre virus, 1994 Sabia virus, 1994 Bat› Nil Atefli ülkemizde ne zaman görüldü?
Hendra virus, 1995 Hepatit G, 1995 Herpesvirus-8, 1997 ‹nf- Bat› Nil Atefli’nin ABD’ye girmesi hiç de zor olmad›.
luenza H5N1 (Kufl Gribi), 1999 Nipah virus, 2001 ‹nsan Me- 1999’da 59 hastaya bu tan› kondu. 2002’ye gelindi¤inde ay-
tapnömovirus, 2003 Maymun çiçe¤i, 2003 SARS, 2005 Bo- n› tan› konan kiflilerin say›s› 3000’i bulmufl, yay›lmad›¤› top-
cavirus, 2008 Merkelcell polyomavirus, 2009 ‹nfluenza A rak alan› neredeyse kalmam›flt›. Bat› Nil Atefli, henüz birkaç
H1N1 (Domuz Gribi). ay önce ülkemize de girdi. A¤ustos 2010’da Manisa’da baz›
insanlarda santral sinir sistemi tutulumu ile seyreden ateflli
Yeni virüsler neden artmaya bafllad›? bir hastal›k görüldü, bir süre sonra Bat› Nil Atefli oldu¤u an-
Yeni virüsler teknoloji nedeniyle ortaya ç›km›yor, fakat lafl›ld›. Yeni enfeksiyonlar›n önemli bir bölümünü keneler ve
teknoloji sayesinde tan›n›yorlar. Belirtilen virüsler, son 30 sinekler gibi vektörlerle bulaflan enfeksiyonlar oluflturuyor.
y›lda teknolojinin geliflmesiyle saptanabildi. Di¤er yandan, Keneler ve sinekler gibi vektörlerle (artropod, eklembacakl›)
virüsler evrim geçiriyorlar ve yepyeni virüsler olarak yeni bulaflan 500’ün üzerinde enfeksiyon etkeni var ve bunlar›n
hastal›klar yapmaya bafll›yorlar. En h›zl› evrim yapan virüs, 134’ü insanlarda hastal›k yap›yor. Bu etkenlerin tan›nmas›
influenza. Belki de Darwin ça¤›m›zda yaflasayd› bir virolog her zaman kolay olmuyor. Ülkemizde laboratuvar koflullar›-
olmay› tercih edecekti. Çünkü virüsler en fazla say›da mu- n›n eksiklikleri ve bilimin toplum içindeki de¤erinin daha az
tasyon yapan, evrime en yatk›n ajanlard›r. ‹nfluenza virüsü, olmas› gibi zorluklar› da eklersek bu etkenlerin saptanmas›
hiç beklemedi¤imiz bir zamanda de¤iflik bir hastal›k ile kar- bizim gibi ülkelerde daha da zor. Ama teknoloji ilerledikçe
fl›m›za ç›k›yor. Küresel ›s›nma, dolay›s›yla kurakl›k, sorumlu ve bilimsel bak›fl yayg›nl›k kazand›kça bu enfeksiyonlarla
tutulan etkenlerden. Globalleflme di¤er faktör. Bu hem in- bafledebilece¤iz.
sanlar aras› ve insan-hayvan aras› temaslar›n artmas›na, vi-
rüsün oradan oraya tafl›nmas›na yol aç›yor. Uçakla vektör Mücadele için neler yap›lmal›?
sivrisine¤in ya da fasulye çuval›ndaki bir baflka hastal›k ta- Dünya Sa¤l›k Örgütü, yeni enfeksiyonlarla bafl edebil-
fl›yan canl›n›n tafl›nmas› hiç zor de¤il. Bazen seyahat s›ras›n- mek için ulusal ve uluslar aras› düzeylerde farkl› sektörlerin
da bulafl›yor bu virüsler, bazen de baflka yollarla. Örne¤in iflbirli¤i içinde bilgi üretmelerini ve üretilen bilgi ve teknolo-
kargoyla veya ulafl›m araçlar›yla tafl›nan sivrisineklerle uzak jiyi paylafl›lmalar›n› öneriyor. Bunun için Dünya Sa¤l›k Örgü-
bölgelere ulafl›yorlar. Zika virüsü bunlardan biri. Asl›nda ilk tü taraf›ndan tüm ülkelerde altyap›n›n gelifltirilmesi için ka-
kez 1947’de Uganda’da Zika orman›nda izole edildi. Bir çe- pasite yarat›lmas›, bu alandaki küresel ve ulusal kaynakla-
flit sivrisinek arac›l›¤›yla bulafl›yordu. Y›llarca sessiz kald›. r›n desteklenmesi ve bu amaçla bilim insanlar›n›n yetifltiril-
Derken 2007 Nisan’›nda Pasifik Okyanusu’ndaki Yap Adala- mesi ve laboratuvarlar›n kurulmas› gerekti¤i belirtiliyor. Ül-
r›’n› ziyaret edenlerde döküntü, eklem a¤r›lar› ve fliflli¤i ve kemizde de bir an önce, epidemiyolog, virolog ve molekü-
konjonktivitle kendini göstererek yeniden ortaya ç›kt›. Chi- ler biyologlar›n ortak çal›flacaklar› araflt›rma merkezleri ku-
kungunya virüsü, 3 y›l önce ‹talya’n›n sayfiye yerlefliminde rulmal›d›r.

138 KobiEfor Nisan 2011