Page 71 - KobiEfor Temmuz 2021

Eken, bir ürünün para olabilmesi için bir takım deniyordu. Bunun böyle yürümeyeceği görüldü ve FED’i
özelliklere sahip olması gerektiğini söylüyor. Bunlar; kurdular. ABD’de yaşanan serbest bankacılık dönemi ile
değer tutma, genel kabul görme, bölünebilir olma, düzenlemelere tabii olmayan kripto piyasası ona benzi-
servet biriktirme aracı olması ve fonksiyonlarının da yor. 2017 yılında merkez bankalarının bu kripto ürünleri
para politikası aracı olarak kullanılması gibi... kendileri çıkarmaya başlayınca mevcutların değerinin
sıfırlanacağını öngördük.”
“Kripto ürünler: Spekülatif riski yüksek
soyut varlıktır” “Otoritelerden düzenleme gelmez”
Para teorisine göre kripto ürünlere ‘para’ di- Blockchain teknolojisine 2017’de güven duyduğunu
yemediklerini söyleyen Profesör Eken, finans te- söyleyen Eken, “Aradan geçen süre şunu gösterdi dün-
orisine göre ise değerlendirmesini şöyle yapıyor: yanın blockchaine ihtiyacı yok. Savunanlar blockchain
“Finans teorisi perspektifinden bu bir varlık mıdır? ile dijitalleşme olacağını söylüyor. Ama şu anda tüm
Yatırım ürünü müdür? Finans teorisi temel olarak fiyat paralar dijital. Harcamalar dijital yapılıyor. Block-
şuna dayanıyor: Risk ve getiri. Siz bir risk aldığınız- chain sisteminin zincir ağı teknolojisi olduğu için çok
da bir ödül bekliyorsunuz. Yüzde 100 garantili bu güvenilir olduğunu söyleyenlere de şunu söylüyorum:
ödülü alacaksınız diye bir şey yok. Riske karşı bek- O zincir en zayıf halkası kadar güçlüdür. Belki zincirin
lenen getiri oluyor. O hiç gelmeyebilir, hatta zarar tamamı hacklenmeyebilir ama tek bir zincir hacklendi-
da verebilir. Finans teorisi diyor ğinde sistem bozulabilir. Dolayısıyla
ki risk artarsa beklenen getiri sisteme güvenim de kalmadı” görü-
de artar. Bu perspektiften kripto şünü aktarıyor.
ürünlere bakınca şunu gördük. Merkez Bankası’nın kripto ürünle-
Riskler çok yüksek. Dolayısıyla ri kullanmaya ihtiyacı olmadığını dile
makalede şu ifadeye yer ver- getiren Eken, piyasada düzenleme
dik: Finans teorisine göre kripto beklentisi olanlara ise şöyle sesleni-
ürünler spekülatif riski yüksek yor: “Blockchain teknolojisini savu-
soyut varlıktır. Zaten fiyatındaki nanlar mevcut sistemin değişeceğini
dalgalanmalar onun riskinin yüksek olduğunu gös- söylüyor. Peki blockchain sistemi değiştirse düzenleme-
teriyor. Soyuttur çünkü elle tutulur değildir.” ye neden ihtiyaç var? Düzenlemeye ihtiyaç varsa demek
ki sisteme güven duyulmuyor. Merkez bankaları ‘kripto
“Kripto ürünlerin kaderi yok” ürünleri para olarak kabul ediyorum, rezervlere dahil
Prof.Dr. Hasan Eken’e, bazı ekonomistlerin ve ana- ediyor ve kullanıyorum’ demez. Bu düzenlemeyi bek-
lizlerin ‘kripto varlıklar geleceğin ürünü’ yorumlarını lemeyin. İkinci beklenen düzenlemeye ilişkin: Bu krip-
hatırlatıyoruz. Eken, bunun imkansız olduğunu belir- to ürünleri alıp satıyoruz ama güvenilir mi? Todex gibi
terek, uyarıyor: “Para ve finans teorisine göre para olmayalım görüşü var. Alım satım düzenlemesi için de
değil. Ama herkes spekülatif, riskli soyut varlık alıp Sermaye Piyasaları Kurulu’nun (SPK) olaya el atması
satılabilir. Ama bu ürünlerin bir geleceği yok. Çünkü lazım. Bunun için de halka açık olması gerekiyor ki dü-
bilim adamı perspektifinden bakıyor, objektif olarak zenleme olsun. Herkesin alıp satım yapması halka açık
değerlendiriyorum. Bu ürünlerin kaderi yok. Yok ola- olduğu anlamına gelmiyor. Tanımı farklı. Alım satımda
cak. Neden? Zamanı gelmiş bir fikrin önünde hiçbir SPK da bu düzenlemeyi yapamaz. Bu kripto ürünler
şey duramaz. Doğrudur. Ama o fikir ihya da edebilir önümüzdeki 3-4 yıl içerisinde bitecektir.”
helak da. Nazi fikri örneğin helak etti.” Türkiye’deki vatandaşların Bitcoin’in son alıcıları
Süreci daha iyi anlamak açısından 19. yüzyılda ABD’de olmamasını dileyen Eken, “Merkez bankaları yasakla-
uygulanan ‘Serbest Bankacılık Dönemi’ni hatırlatan yabilir ama bilimsel olarak şunu anlatıyoruz ve bunun
Eken, şu bilgileri veriyor: “ABD İngiltere’nin sömürüsü bir para olmadığını söylüyoruz. Finans teorisine göre
olduğu için sömürü bankacılık sistemi vardı. Her şey ise bir üründür ama yüksek riskli spekülatif üründür.
özgürleşecek denilince bankacılık sektörü de bundan Bunu alıp satarsan tüm servetini de kaybedebilir veya
nasibini aldı. Ne oldu? Her yere banka kurulup kendi zenginleşebilirsin ama soyut ürünlerdir. Bunlar unu-
dolarını da basabiliyordu. O dönemde; 50’yi aşkın dolar tulmasın lütfen” diyor. Eken, kendi makaleleri yayın-
vardı. Şu anda kripto ürünler de onlara benziyor. Her- landıktan sonra kripto paranın para olmadığını; IMF,
kes her gün bir şey çıkarabiliyor. Kripto ürünler ABD’nin Avrupa Birliği Merkez Bankası, Çin Merkez Bankası,
serbest bankacılık dönemine benziyor. Sonra ABD’de İngiltere Merkez Bankası, Japonya Merkez Bankası’nın
her alan serbest ise istismar olur. Serbest bankacılık is- da söylediğini hatırlatıyor: “Yanılma payım elbette var.
tismar edildi. Öyle ücra yerlerde bankalar kuruldu ki an- Ama benim yanıldığımı para ve finans teorisiyle ortaya
cak vahşi hayvanlar gidebiliyor. Bu tür bankalar ‘wildcat koymaları lazım. Ancak şunu görmek lazım; merkez
banks’ bu bankaların bastığı dolara ise ‘wildcat money’ bankaları kullanmadığı için balon patlayacaktır.”

Temmuz 2021 KobiEfor 71