Önemli bir tasarruf yöntemi olan Bireysel Emeklilik Sistemi, Türkiye’de rayına oturmaya başladı. 2013’ünbaşı itibarıyla BES’eyüzde25 devlet katkısı veriliyor. Sistemin büyümesinin önünde engel kalmadı.Sistem Türkiye'nin gerçekleştirdiği sosyal güvenlik reformunun bir parçası olarak 27 Ekim 2003 tarihinde yürürlüğe girmişti. BES9 yıl içerisin-de 3 milyonu aşan katılımcı sağladı. Gelişimi birçok ülkeye örnek oldu.Sistemin fon büyüklüğü, Ocak 2013itibarıyla20 milyar 921 milyon TL'ye,şirketlerin katılımcılarının toplamı 3milyon 176.280 kişiye, katkı payı tu-tarı 16.442,6 milyon TL’ye, yatırıma yönlenen tutar ise 16.003,0 milyon TL’ye ulaştı. Devlet katkısıyla BES’in önümüzdeki 10 yılda katılımcı sayısını 7-8 milyona fon büyüklüğünü ise 250-300 milyar TL’ye çıkarması bekleniyor.
1 Ocak 2013’te başlayan yeni uygulama şöyle:Devlet, hem sistemdeki mevcut katılımcılara hem de yeni gireceklere yüzde 25 katkı yapıyor. Bu amaçla2013 bütçesine 1 milyar 250 bin TL konuldu. Sektörün 20 milyar lira fon büyüklüğü, Türkiye ekonomi-sinin büyüklüğü ile uyumlu değil. Toplam özel emeklilik sistemlerinde biriken fon miktarı Gayri Safi Milli Hasıla’nın yüzde 2.2’sine denk geliyor.
BES Şirketlerimiz: Aegon Emeklilik, Allianz Emeklilik, Anadolu HAyat, Asya Emeklilik, Avivasa Emeklilik, Axa Hayat, BNP Paribas Cardif, Ergo Emeklilik, Finans Emeklilik, Garanti Emeklilik, Groupama Emeklilik, Halk Hayat, ING Emeklilik, Metlife Emeklilik, Vakıf Emeklilik, Yapı Kredi Emeklilik, Ziraat Hayat
Devlet katkısı her yıl artacak
Getirilen en önemli yenilik, tabiiki devlet katkısı uygulaması. Vatandaşın BES’e yatıracağı her 100 lira için devlet de 25 lira yatıracak. Yani vatandaşın 100 lira tasarrufu 125 lira olacak. Bir katılımcının alacağı devlet katkısı tutarı, brüt asgari ücret tu-tarının yüzde 25’ini aşmayacak. 2013için devlet katkısı tutarının üst sınırı3 bin lira oluyor. 2014 için yeni asgari ücret tespit edildiğinde devlet katkısı da ona paralel artacak. Demek ki sistem her yıl güncellenecek.Böylece önceki;katkı paylarının vergi matrahından indirme şeklindeki uygulama da sona erdi.
Sistem herkese açık
Çalışan, çalışmayan ve öğrenci ayırımı yapmaksızın 18 yaşından büyük herkes sistemden yararlanabiliyor. Katılımcıların makbuz saklamaları ve ibraz etmeleri gibi işlemlere de gerek yok. Bireysel emeklilik şirketinin bildirim sonrasında devlet katkısı, katılımcının BES hesabına otomatik olarak yatırılıyor. Hesaba internet üzerinden de kolay erişim mümkün. İster aylık, ister 3 aylık ödemeler şeklinde olsun katılımcının sisteme yatırdığı rakama ne kadar devlet katkısı karşılık geliyorsa bu ilgili katılımcının kendi bireysel emeklilik hesabına yatıyor ve orada görünüyor.
Sistemden çıkmamak faydalı
Zaruri olmadıkça sistemden çıkılmamalı. Emeklilik hakkı, sistemde en az 10 yıl kalıp 56 yaşını doldurduktan sonra kazanılıyor. Yüzde 25’lik devlet katkı- sı günü gününe yatıyor ama sistemde en az üç yıl kalmadan hak edilmiş olmuyor. Erken ayrılan hesabındaki yüzde 25’lik devlet katkısını terketmiş oluyor. Sistemde 3 yıldan 6 yıla kadar kalıp daha sonra çıkmak zorunda kalan vatandaşlarımız da devlet katkısı kısmının yüzde 15’ini çekebilecekler. Sistem- de 6 ile 10 yıl arasında kalanlar devlet katkısının yüzde 35’ini alabilecek. 56 yaşını doldurmayıp sis- temde 10 yıl kalıp ayrılanlar devlet katkısının yüzde 60’ını çekebilecek. Sistemde en az 10 yıl kalan ve 56 yaşını dolduran vatandaşlarımız da devlet katkısının tümünden yararlanabilecekler.
Yeni BES ve yasanın getirileri
Bireysel Emeklilik Sistemine şu yenilikler kazandırıldı:
-Eski sistem vergi mükelleflerini kapsıyordu. Yeni sistemde bu zorunluluk kalktı.
-Bireysel veya gruba bağlı bireysel emeklilik sözleşmesine katkı payı ödeyen herkes, belirlenen limitler dahilinde devlet katkısından yararlanabiliyor. Sadece işverenler tarafından çalışanlar adına ödenen katkı payı tutarları için devlet katkısı verilmiyor.
-Yeni sistemle, aylık ödenen katkı paylarından kesilen yönetim gideri de yüzde 8’den yüzde 2’ye düşürüldü.
-Aynı şekilde daha önce yüzde 3.65 oranında uygulanan fon işletim gideri, yatırım yapılan emeklilik fonuna göre yüzde 1.09 ile yüzde 2.28 arasında gerçekleşecek.
Devlet Katkısı nasıl hesaplanıyor?
Katılımcı adına ödenen katkı payının ilgili yıla ilişkin brüt asgari ücret tutarının toplamı ile sınırlı olmak kaydıyla, % 25’i devlet katkısı olarak hesaplanıyor. Sisteme her ay yatırılan her 100 lira için devlet 25 lira katkıda bulunuyor. Böylece, sistemdeki aylık birikim 125 lira oluyor. Fakat devlet katkısı yıllık brüt asgari ücretin yüzde 25'i ile sınırlı kalıyor.
2013 yılı için alınabilecek maksimum devlet katkısı tutarı; 2.821,5 TL’dir. 2013 yılı brüt asgari ücret toplamı= 10.962 TL’dir. Bir katılımcı için hesaplanacak 2013 yılı azami devlet katkısı tutarı şu oluyor: 10.962 TL X % 25 = 2.821,5 TL
Devlet katkısı tutarı, katkı payı ödeme tarihini takip eden 6 ay içinde emeklilik hesabına emeklilik şirketi tarafından aktarılıyor.
Mevcut katılımcılara yapılan uygulama
Sisteme, yenilik yapılmadan önce girenler içinDevlet Katkısı uygulaması şu şekilde oluyor: 1 Ocak 2016 tarihine kadar sistemden ayrılma durumunda, 2013 yılından önce geçirilen süreye bağlı olarak, esas süreye aşağıdaki tabloda belirtildiği şekilde süre eklemesi yapılıyor: 1 Ocak 2013’ten önce sistemde geçirilen süre 3 yıldan fazla 6 yıldan az ve 6 yıl ise 1 yıl ekleniyor.
1 Ocak 2013’ten önceki süre 6 yıldan fazla 10 yıldan az ve 10 yıl ise 2 yıl, 10 yıldan fazla ise 3 yıl ekleme yapılıyor. Örneğin; 1 Temmuz 2004 tarihinde sisteme katılan bir sözleşmenin 1 Ocak 2016 tarihi itibarı ile 1 Ocak 2013 tarihinden önce sistemde geçirdiği süre olan 8,4 yıl dikkate alınarak, 3 yıl olan devlet katkısına esas süreye 2 yıl eklenecek ve “devlet katkısına esas süresi” 5 yıl olacaktır.Devlet katkısından stopaj kesintisi ise; hak kazanılan devlet katkısı getirisi üzerinden alınacak stopaj oranı 10 yıldan az süreyle katkı payı ödeyerek ayrılanlarda yüzde 15, 10 yıl süreyle katkı payı ödemekle birlikte emeklilik hakkı kazanma- dan ayrılanlarda yüzde 10, Emeklilik, vefat, maluliyet nedeniyle ayrılanlarda yüzde 5 olacak.
ING Emeklilik iddialı büyüyecek
ING Emeklilik, 170 yıldır bankacılık, sigortacılık, servet yönetimi alanlarında, bireysel ve kurumsal müşterilere geniş kapsamlı ürünler ve hizmetler sunan ING Grubu’nun bir iştiraki olarak faaliyet gösteriyor. ING Grubu’nun 4 Aralık 2008’de Oyak Emeklilik’in yüzde 100’ünü almasıyla birlikte şirket, ING Emeklilik olarak yoluna devam ediyor. ING Emeklilik’te, müşterilerin finansal geleceklerini yönetmelerine yardımcı olunurken, aynı zamanda yaşam standartlarını belirlemeyi de misyon olarak kabul ediyor. ING Emeklilik’te 2012 yılsonu itibarıyla 200 bine ya- kın bireysel emeklilik, 500 bine yakın hayat müşterisi yer alıyor. Firmanın tekil müşteri sayısı ise 650 binin üzerinde. Firma, emeklilik şirketleri arasında 6’ncı sırada yer alıyoruz. Yılsonu itibarıyla çalışan sayımız ise 230 kişi. ING Emeklilik CEO’su Jetse de Vries, “2012 yılını yaklaşık 1.1 milyar TL’lik fon büyüklüğü ile kapattık. Halen bireysel emeklilik sisteminde 6’ncı sıradaki yerimizi de önümüzdeki yıllar- da daha da yukarıya taşımayı hedefliyoruz” diyor.
1 Ocak’tan itibaren geçerli olan değişikliklerin hem müşteriler, hem de Türkiye’deki emeklilik piyasası açısından iyi olacağını düşündüklerini kaydeden Vries, şöyle anlatıyor: “Yasa değişikliği ile sektörde aynı zamanda iyi iş imkânları yaratacağına da inanıyoruz. Aslında kendimize bir plan hazırladık ve bu yol- da fon büyüklüğünde 1 milyar TL’yi geçtik. Önümüz- deki yıllarda bunu beş katına çıkarmayı hedefliyoruz. Yeni yasa çok iyi bir fırsat, hem de Türkiye’deki birikim açığını kapamak açısından da çok faydalı olacak. ING Emeklilik olarak, hem ürünlerimize hem de kanallarımıza yatırım yapmaya devam edeceğiz. Yeni dönemde, özellikle devlet katkısının gözle görülür hale gelmesiyle birlikte, daha önce sisteme girme- yen, uzak duran ya da faydasını görmeyen kişilerin de dâhil olmak isteyeceklerini düşünüyoruz.”
Mevzuat sıkıntısı olmaz
Yürürlüğe giren Bireysel Emeklilik Kanunu’ndaki değişiklikleri çok önemsediklerini kaydeden Vries, öncelikle yeni yasaya göre, bireysel emeklilik aracılarının, müşterileri ihtiyaçları doğrultusunda en iyi şekilde yönlendirmesi, müşteriye uygun tavsiyede bulunması gerektiğini söylüyor. Bu durumun, ING’nin tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de uygulamakta olduğu temel strateji ile bire bir örtüştüğünü kaydeden Vries, yasanın uygulanmasına yönelik bir mevzuatsal sıkıntı görmediklerini belirterek, “Önemli değişiklikler oldu. Müşterilerimize tüm bu değişiklikleri ve faydalarını açık ve net bir şekilde anlatmamız gerekiyor sadece. Yanlış veya eksik olarak aktarılan bilgiler nedeniyle bu hava olumsuz etkilenebilir. Örneğin devlet katkısının hak edilemeyeceği istisnai durumlar var. Belirli bir hak ediş limiti var. fiu an herkesin, istisnasız hak edeceğine dair bir hava oluşturuldu. Hak edilemeyen durumlar veya limit aşımı nedeniyle oluşan istisnalar da, katılımcılara ancak doğru bir şekilde aktarılırsa, herhangi bir olumsuzluk olmayacaktır.”
Sektör hızlı büyür
Yasa sonrası BES’in daha çok tasarruf ve yatırım sistemine dönüştüğünü kaydeden Vries, ayrıca devletin vermiş olduğu katkı payı sayesinde BES katılımcılarının daha fazla sistemde kalacağını öngördü. Vries, şu bilgileri verdi: Ayrıca yeni düzenlemelerden önce, bir evde sadece bir kişi Bireysel Emeklilik Sistemi’ne giriyordu. Genellikle ailede bir kişi çalıştığı için vergi indiriminden eşlerden sadece çalışan yararlanabiliyordu. fiimdi ise vergiden bağımsız bir Bireysel Emeklilik Sistemi olduğu için 18 yaşını doldur- muş her yetişkin kişi, mali gücü oranında yatırım yapabilecek. Bu da ortalama 3 milyon kişinin 1.5-2 milyon daha sözleşme alabileceğini gösterir. Yeni girişler haricinde mevcut katılımcıların alacağı yeni sözleşmeler bile sektörü ciddi anlamda büyütecektir.” Bireysel emeklilik kanunundaki değişikliklerin aynı zamanda hayat ve sağlık sigortaları için de yeni bir fırsat yarattığını aktaran Vries, daha önce bu ürünlerde, kişinin gelirinin yüzde 5’ine kadar vergi indirimden faydalanılabiliyorken yeni yasayla birlikte bu avantajın yüzde 15’e yükseltilmiş durumda olduğunu açıkladı. Vries, yeni sistemin başarısına ve Türk halkının göstereceği ilgiye paralel olarak, halen yüzde 1 olan fon büyüklüğünün GSMH’ye oranının; 2023 yılında yüzde 4 ila 11 arasında olacağının hesaplandığını, yine tahminlere göre, önümüzdeki 10 yıl içinde sistemdeki katılımcı sayısının 7-8 milyona, fon büyüklüğünün ise 250-300 milyar TL’ye ulaşmasının beklenildiğini kaydetti. Vries, ING Emeklilik olarak yeni sistem sayesinde, halen 3 milyon civarında olan BES hesabına sahip birey sayısının yüzde 40 oranın- da artacağını öngördüklerini sözlerine ekledi.
SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMLERİMİZ
1. Zorunlu katılım ve belirlenmiş maaş esasına dayalı, Kamu Sosyal Güvenlik Kurumlarının oluşturduğu sosyal güvenlik sistemleri
2. İşyeri bazlı maaş esaslı veya katkı esaslı fona dayalı emeklilik sistemlerinin oluşturduğu sosyal güvenlik sistemleri
3. Gönüllü katılıma ve fona dayalı özel emeklilik sistemlerinin oluşturduğu sosyal güvenlik sistemleri olmak üzere 3 aşamalıdır.
Bireysel Emeklilik Sistemi, üçüncü basamağı oluşturur. Üçüncü basamak emeklilik sistemleri, bireylerin emekliliğe yönelik gönüllü katkılarından oluşan ve tamamıyla bireysel hesaplarda takip edilen fonlu sistemlerdir. Özel emeklilik sistemlerinde oluşan büyük fonlarla hem ekonomiye kaynak yaratılır hem de uzun dönemli borçlanma olanağı sağlanır.
Genel olarak Bireysel Emeklilik Sistemi konusunda ülkeler arasında uygulama farklılıkları görülür. Sistem, bazı ülkelerde sosyal güvenliği tamamlayıcı olurken bazı ülkelerde sosyal güvenliğin alternatifi olur. Sisteme katılım şekli ise bazı ülkelerde zorunlu, bazı ülkelerde kişinin tercihine bırakılmıştır.
