Makedonya, Avrupa ve Atlantik kurumlarının kapısını aralayabilecek mi?

Makedonya Eylül ayının son günü gerçekleştirdiği bir referandum ile “Makedonya Cumhuriyeti” olan adını değiştirmek üzere sandığa gitti. Sandıktan “evet” çıkmasıyla Makedonya Cumhuriyeti 1991 yılından beri sahip bulunduğu devlet ismini “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti-Republika Severna Makedonija” olarak değiştirecekti. Ne var ki sandıktan "evet" çıktı. Ama katılım yüzde otuz dörtte kalınca oyların yüzde doksanının "evet" olmasına rağmen referandum geçersiz sayıldı. Konuyu geride bıraktığımız Eylül ayı içinde Makedonya’yı ziyaret eden Marmara Grubu Vakfı Genel Başkanı Dr. Akkan Suver’le konuştuk. Dr. Akkan Suver, İstanbul Milletvekili Şamil Ayrım, Gül Ayrım, Müjgan Suver, Av. Serhat Tabanca ve Makedonya’nın İstanbul önceki Başkonsolosu Zerrin Abaz ile birlikte Makedonya’daydı.

KobiEfor: Sayın Suver, siz yıllardır bu bölgenin sorunlarını bilen ve Türkiye’ye taşıyan kişisiniz. Makedonya tertiplediğiniz Avrasya Ekonomi Zirveleri’nin vazgeçilmez mensubu. Üstelik en yüksek seviyede Avrasya Ekonomi Zirveleri’nde yer alan bir ülke. Geride bıraktığımız günlerde de Makedonya’daydınız. İzlenimlerinizi öğrenebilir miyiz
Akkan Suver: Elbette. Üsküp’e İstanbul Milletvekili Şamil Ayrım ve eşi Gül Ayrım, eşim Müjgan Suver, Av. Serhat Tabanca ve Makedonya’nın İstanbul önceki Başkonsolosu Zerrin Abaz’la birlikte gittim. Makedonya Cumhuriyeti benim ülkemin ve ABD, Almanya, Fransa gibi ülkelerin de aralarında bulunduğu 140 ülke tarafından tanınan ve ismi kabul gören bir devlettir. Yunanistan’ın “Makedon” adının kullanılmasına yirmi yedi yıldır izin vermemekte ısrar eden davranışına; Avrupa Birliği ile ABD’nin bulduğu bir çözümle son verebilmek, Avrupa ve Atlantik kurumlarının kapılarını aralayabilmek için Makedonlar 30 Eylül günü bu konuda bir referandum gerçekleştirdiler.

KobiEfor: Nedir bu inat? Yunanistan’ın Makedonya adından duyduğu rahatsızlık neyin nesidir?
Akkan Suver: Makedonya bağımsızlığına; 1991 yılında yapılan bir referandumla itiş-kakış olmaksızın, katılanların yüzde doksan beşinin olumlu oy kullanmasıyla ulaşmıştı. Makedonya bağımsızlığını elde edince Yunanistan bu yeni ülkenin ismine itiraz etti. ‘Makedonya bana aittir’, diye tutturan Yunanistan, iki yıl Makedonya Cumhuriyeti’nin Birleşmiş Milletler’e girmesine de engel oldu. Sonunda dünya bir formül buldu ve Yunanistan’ın kerhen kabulüyle (FYROM-Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya) adı ile ve uydurulan geçici bir çözümle Birleşmiş Milletler’e üye olabildi. Ne var ki Makedonlar bu adı hiç kullanmadılar, anayasal adlarına sadık kaldılar.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi bir milletin kendi ismini seçmesini en tabii hak olarak kabul etmesine rağmen Yunanistan ısrarında yirmi yedi yıl direndi. Ve Yunanistan, “Makedonya adı bizimdir. Büyük İskender bizim kahramanımızdır” tezinin inatla takipçisi oldu. ABD, Almanya, Fransa gibi ülkelerle beraber Türkiye de Makedonya’yı (Makedonya Cumhuriyeti) olarak tanıyan ülkeler arasında olmasına rağmen Yunanistan ile baş edilemedi. Yıllarca ‘Büyük İskender’in adını kullanamazsınız.’ ‘O Makedon değil Yunandır’ teziyle dünyayı ayağa kaldıran Yunanistan, Makedonya’nın NATO ve AB üyeliğini bloke etti. Fransa ve Almanya’nın Yunanistan Başbakanı Çipras ve Makedonya Başbakanı Zaev üzerinde oluşturdukları ağır baskının sonuç vermesiyle önce Makedonya Havalimanı’nın Büyük İskender adı, Üsküp Havalimanı yapıldı. Sonra ülkeyi güneye bağlayan Büyük İskender Otoyolu’nun adı Güney Otoyolu olarak değiştirildi. Almanya’nın, Fransa’nın ve biraz da ABD’nin araya girmesiyle Makedonya Cumhuriyeti’nin adının ‘Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’ olarak değiştirilmesiyle Yunanistan’ın blokajı kaldıracağı açıklandı.
Bu arada Makedonya’yı ayrı ayrı ziyaret eden Angela Merkel ve ABD Savunma Bakanı Jim Mattis verdikleri beyanatlarla NATO’nun ve AB’nin önündeki engellerin Makedonya’nın bu isim değiştirmesiyle kaldırılmasının önemini vurguladılar. Ve Makedonlar’ın verecekleri karara saygı duyacaklarını da ayrıca belirttiler. Bu isteğin olabilmesi için de Makedonlar 30 Eylül’de referanduma gittiler.

KobiEfor: Referandum sonucundan sonra nasıl bir yol haritası oluşacak?
Akkan Suver: Referandumda “evet” çıktı, ama bu “evet” yetersiz kaldı. Zira, katılım yüzde elliyi bulmadı. Yüzde otuz dörtte kalan katılımda yüzde doksan “evet” dedi. Fakat bu, Makedon anayasasına göre yetersiz bir sayıydı. Ne var ki Başbakan Zoran Zaev konuyu meclise götüreceğini söyledi. Eğer en az 81 milletvekili referandum sonucunu tanır ve kabul ederse anayasa değişikliğine izin verilecektir. Ve anayasa değişikliği sonucunda Kuzey Makedonya Cumhuriyeti adı resmen ilan edilebilecektir. Bu bir “erga omnes” oluşturacaktır. Yani Makedonlar hem iç işlerinde hem dış işlerinde bundan böyle kendilerini Kuzey Makedonyalı olarak tanımlayacaklardır. Bundan sonraki aşama Yunan Milli Meclisi’ne aittir. O da bu ismi kabul etmek üzere bir oylama gerçekleştirecektir. Bütün bunların bir yıl içinde de gerçekleşmesi gerekmektedir.

KobiEfor: Bu konuda sizin Makedonya’daki izlenimleriniz neler oldu?
Akkan Suver: Bu referandumu AB ve ABD gelecek için ortak kalkınma, işbirliği ve istikrar projesi olarak değerlendirmektedirler. Gene bu referandumu Batılılar; NATO ve AB kurumlarının Makedonya için kapının aralanması olarak mütalaa ediyorlar. Öte yandan Cumhurbaşkanı Gjorge Ivanov, isim değişikliğinden pek hoşnut değil. O referandumun sonucunu ve meclisin kararını beklemekten yana.

KobiEfor: Makedonya’yı yol ayrımına taşıyan gücü nasıl değerlendiriyorsunuz?
Akkan Suver:  Makedonya bir yol ayrımında... Yugoslavya’nın dağılmasıyla ortaya çıkan ilk beş ülkeden biri olan Makedonya, bağımsızlığını kazandığından beri Yunanistan’ın anlaşılmaz bir inadıyla karşı karşıya kaldı. Yaklaşık yirmi yedi yıldır Makedonya’nın (Makedonya Cumhuriyeti), adını bir türlü kabullenmeyen Yunanistan, geride kalan yıllar içinde dünyayı adeta Makedonya’nın başına yıktı. Sonunda akıl almaz bir başarıyla Makedonlar’a geri adım attırmaya muvaffak da oldu.
Beni düşündüren ise bir ülkenin yıllar ötesi hedeflerinin ve hayallerinin olmasıdır. Ve o ülkenin inatla hedefini ve de hayallerini hayata geçirmeye muvaffak olmasıdır.