2019-2023 dönemi 11. Kalkınma Planı: Hedefleri gerçekliğe geriledi

Okurlarımıza, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilen ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay tarafından sunulan 2019-2023 dönemini kapsayan 11. Kalkınma Planı’nın ana hatlarını özetleyerek sunuyoruz.

Yarı yarıya
11. Kalkınma planında gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) 1 trilyon 80 milyar dolar öngörülürken kişi başına milli gelirin 12 bin 484 dolara çıkması, ihracatın 226.6 milyar dolara ulaşması ve işsizlik oranının yüzde 9.9 düzeyinde olması hedeflendi. Bu hedefler 10. Kalkınma Planı'nda GSYH için 2 trilyon dolar, kişi başına milli gelir 25 bin dolar, ihracat 500 milyar dolar ve işsizlik oranı da yüzde 5 olarak belirlenmişti.

Para politikası
Plana göre, para politikasında fiyat istikrarını ve finansal istikrarı esas alan politika çerçevesine devam edilerek güçlendirilmiş politika koordinasyonu altında enflasyon yüzde 5 hedefine kademeli şekilde inecek. 2023’te GSYH’ye oranla kamu kesimi borçlanma gereği yüzde 1.7, genel devlet açığı yüzde 1.8, merkezi yönetim bütçe açığı ise yüzde 2 olarak gerçekleşecek.

Yatırımlar
Uluslararası doğrudan yatırımların özellikle sanayi sektörüne çekilmesi ve komple yeni yatırımların payının artırılması sağlanacak. Maliye politikası çerçevesi mali disiplini esas alan, nitelikli büyümeye destek veren, kaynakları itibarıyla sürdürülebilirliğe, kullanım yerleri itibarıyla ise etkinliğe ve verimliliğe dayalı bir kaynak harcama yaklaşımıyla yürütülecek. Plana göre, dört yılda 4.3 milyon ilave istihdam yaratılacak.

Taşıyıcı sütunlar
•  Planda hukukun üstünlüğü, güçlü demokrasi ve temel hak ve hürriyetler, kalkınma çabasının taşıyıcı sütunları olacak.
•  Ekonomide istikrar ve sürdürülebilirlik, beşeri, sosyal ve mekansal gelişme alanlarında refahın artışı ve adil paylaşımı ile süreklilik arz eden bir gelişmişlik yönelimi, öncelikli amaçlardan olacak.
•  Kalkınmanın hızlandırılmasında önemli rol oynayacak güçlü bir eğitim hamlesi ile milli teknoloji hamlesinin öngörüldüğü On Birinci Kalkınma Planı, her alanda rekabetçiliği ve verimlilik artışını sağlamaya odaklanıyor.

İhracata dayalı istikrarlı büyüme
2019-2023 On Birinci Kalkınma Planı’na göre, planın hedefleri verimliliği odağına alan, sanayi sektörünün başat rol üstlendiği, ihracata dayalı istikrarlı bir büyüme modeli çerçevesinde belirlendi.
Ortam: Siyasal istikrar, makroekonomik istikrar, hukuk devleti ve demokratikleşme ile güçlü iş ve yatırım ortamı, hedeflere ulaşmada önemli itici unsurları oluşturacak.
Sanayi: İmalat sanayi odaklı rekabet gücünün ve verimliliğin artırılması ile teknoloji kapasitesinin geliştirilmesine yönelik atılacak adımlarla sanayinin yıllık ortalama yüzde 5.7 büyümesi ve sanayinin GSYH içerisindeki payının yüzde 24.2'ye çıkması hedefleniyor.
Tarım: Tarım sektörünün yıllık ortalama yüzde 3.1 büyümesi ve GSYH içindeki payının yüzde 5.4’e gerilemesi, hizmetler sektörünün GSYH içindeki payının yüzde 60.1 olması bekleniyor.
İhracat: Net mal ve hizmet ihracatının dönem boyunca büyümeye ortalama 1.1 puanla daha yüksek oranda katkı vermesi öngörülüyor.
Yatırım: Sabit sermaye yatırımlarının plan döneminde ortalama yüzde 5.3 artacağı öngörülürken bu artışa özel kesim yatırımlarının önemli katkı vermesi bekleniyor.
Özel kesim sabit sermaye yatırımlarının ise GSYH içindeki payının plan döneminde 1.7 puan artışla dönem sonunda yüzde 26.8’e ulaşacağı tahmin ediliyor.
Teknoloji: Teknolojik kapasitenin artırılmasına, kurumsal kapasitenin güçlendirilmesine ve beşeri sermayenin geliştirilmesine yönelik adımlar çerçevesinde de toplam faktör verimliliğinin yıllık ortalama yüzde 0.3 artması ve büyümeye katkısının dönem sonunda yüzde 13.9’a ulaşması bekleniyor.

Mali disiplin
• GSYH’ye oran olarak 2018 yılında yüzde 2 olan merkezi yönetim bütçe açığının plan döneminde aynı seviyede kalması öngörülüyor.
• GSYH’ye oranla, 2018 yılında yüzde 1.5 açık veren program tanımlı merkezi yönetim bütçe dengesinin, dönem sonunda fazlaya geçmesi, yüzde 2.4 olan kamu kesimi borçlanma gereğinin ise yüzde 1.7 seviyesine indirilmesi hedefleniyor.
• GSYH’ye oran olarak 2018 yılında yüzde 10.7 olan kamu tüketiminin plan dönemi sonunda yüzde 9.6 seviyesine gerilemesi, kamu tasarrufunun ise 2018 yılındaki yüzde 1.8’lik seviyesinden yüzde 2.4’e yükselmesi öngörülüyor.
• Turizm geliri 65 milyar dolara ulaşacak: Turizme yönelik hedeflere de yer verilen plana göre, Türkiye’nin turizm geliri dönem sonunda 65 milyar dolara ulaşacak. Ziyaretçi sayısının plan dönemi sonunda 75 milyona, ziyaretçi başına ortalama harcamanın ise 867 dolara ulaşması hedefleniyor.

11. Kalkınma Planı’ndan çarpıcı satırbaşları ise şöyle:
• Öncelikli sektörlerde şirket tasarrufları ve verimli kullanımı ilave vergisel teşviklerle artırılacak.
• Türkiye’nin orta vadeli ihracat yol haritası ortaya konulacak. Sürdürülebilir ihracat artışını hedefleyen İhracat Ana Planı hazırlanarak uygulamaya konulacak. Kapsamlı ve güncel verileri içeren dijital “Kolay İhracat Platformu” kurulacak.
• Elektronik çek ve bono sistemi kurulacak.
• Güvenli bir finansal teknoloji (fintek) ekosisteminin oluşumu desteklenecek.
• Düzenleme Deney Alanı ve Endüstri Deney Alanı oluşturulacak.
• Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Birliği kurulacak.
• İstanbul Finans ve Teknoloji Üssü kurulacak.
• Türkiye Reasürans Havuzu faaliyete geçirilecek.
• Yeni bir Teşvik Sistemi kurulacak.
• Gelir Vergisi Kanunu yasalaşacak, yeni bir Vergi Usul Kanunu çıkarılacak.
• Sanayileşme İcra Kurulu oluşturulacak.
• Türkiye Kalkınma Fonu kurulacak.
• Fonların Fonu oluşturulacak: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bünyesinde girişim sermayesi kaynağı (fonların fonu) oluşturulacak.
• KOSGEB’in imalat sanayisine destekleri artıyor.
• Model Fabrika (KOBİ Yetkinlik Merkezi) Danışmanlık Destek Programı başlatılacak.
• “Ulusal Sanayi Veri Master Planı” hazırlanacak.
• Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi’yle temas sağlayacak “Yatırım Koordinasyon Birimleri” oluşturulacak.
• Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı uçtan uca bir destek mekanizması şeklinde hayata geçirilecek.
• Türkiye Sanayi Alanları Envanteri çıkarılacak ve ilan edilecek. Organize Sanayi Bölgeleri’nde (OSB) uzun vadeli arsa ve bina kiralama ve edindirme modelleri geliştirilerek işler hale getirilecek. OSB’lerde Yenilik Merkezleri kurulacak. OSB’lerde Verimlilik Destek Programı uygulanacak.
• Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’ndeki (TGB) firmalara yönelik Teknopark Teknoloji Ticarileştirme Programı başlatılacak.
• İmalat ve ihracat odağı niteliğindeki şehirler için “Üreten Şehirler Programı” geliştirilecek.
• Sektörel Yatırım Yol Haritaları hazırlanacak.
• İŞKUR tarafından ülke genelinde Mesleki Beceri Envanteri, 2020 sonuna kadar çıkarılacak. OSB’lerdeki mesleki ve teknik liselerin sayısı ve çeşitliliği artırılacak, teknolojik donanımı güçlendirilecek.
• Karasal yük taşımacılığında demiryolunun payı yüzde 5.15’ten yüzde 10’a çıkarılacak. 38 adet OSB, özel endüstri bölgesi, liman ve serbest bölge ile 36 adet üretim tesisine yönelik toplam 294 km uzunluğunda iltisak hattı yapılacak.
• Dijital Dönüşüm Ürün Geliştirme Destek Programı uygulanacak.
• Araştırma altyapılarından Ar-Ge ve yenilik proje hizmeti alan KOBİ’lere finansman desteği sağlamak üzere Yenilik Destek Kuponu programı uygulamaya konulacak.
• Sanayi Yenilik Ağ Mekanizması Programı ile öncelikli sektörlere özel önem verilerek firma konsorsiyumlarının yüksek teknolojili ürün geliştirme ve ticarileştirmesi desteklenecek.
• Büyük firmaların; tedarikçisi KOBİ’lerin, Ar-Ge projelerini yönlendirdiği ve eş-finansman sağladığı bir destek programı oluşturulacak.
• Kritik teknolojiler: Ülkemizde Milli Teknoloji Hamlesi’nin gerçekleştirilmesine yönelik olarak yapay zekâ, nesnelerin interneti, artırılmış gerçeklik, büyük veri, siber güvenlik, enerji depolama, ileri malzeme, robotik, mikro/nano/opto-elektronik, biyoteknoloji, kuantum, sensör teknolojileri ve katmanlı imalat teknolojilerine ilişkin gelişim yol haritalarının hazırlanması, gerekli altyapının tesis edilmesi, ihtiyaç duyulan nitelikli insan kaynağının yetiştirilmesi ve toplumsal yönelimin bu alanlara odaklanması sağlanacak.
Kritik teknolojilerde ihtisaslaşmış disiplinler arası lisans ve lisansüstü programlar açılacak. Kritik teknoloji alanlarında yenilikçi girişimcilere özel Ar-Ge destek programı oluşturulacak.  Büyük ölçekli firmaların ürün geliştirmeye yönelik kritik teknoloji alanlarında yapacağı Ar-Ge çalışmalarını üniversite veya kamu araştırma kurumlarıyla gerçekleştirmesi halinde, projenin girişimciye yansıyan maliyetinin belirli bir bölümü kamu tarafından karşılanacak.
• Sağlık Vadisi hayata geçirilecek, sağlık teknoloji geliştirme bölgeleri oluşturulacak.
• Bağımsız akredite Uluslararası Yüksek Güç ve Yüksek Gerilim Deney Laboratuvarı kurulacak. Elektrikli makineler ve beyaz eşya sektörüne özel destek programları oluşturulacak.
• Otomotiv ihtisas OSB’lerin sayısı artırılacak. Elektrikli otomotiv üretimine yönelik batarya yatırımı yapılacak.
• 2020’de milli elektrikli tren dizisi üretilecek. 2022’de milli elektrikli lokomotifin seri üretimine başlanılacak. 2023’te milli yüksek hızlı trenin prototipi tamamlanacak. 2023’te metro ve tramvay üretimi dâhil olmak üzere tüm raylı sistem araçlarında yüzde 80 yerlilik düzeyine ulaşılacak. Eskişehir’deki Ulusal Raylı Sistemler Test ve Araştırma Merkezi tamamlanacak.
• Ulusal Orman Envanteri çalışması tamamlanacak.
• Savunma Sanayii Yatırım ve Geliştirme Faaliyetlerini Destekleme Programı kapsamında finansal destek sağlanacak.
• Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı kurulacak.
• Deneyap Teknoloji Atölyeleri yaygınlaştırılacak.
• Milli Uzay Programı uygulanacak.
• Teknoloji odaklı yeni bir Girişim Destek Paketi hayata geçirilecek. Esnaf ve Sanatkârlar Destek Sistemi yenilenecek. Kooperatif Destek Sistemi hayata geçirilecek.
• Uluslararası İstanbul Girişimcilik Programı başlatılacak.
• Türkiye Açık Kaynak Platformu hayata geçirilecek.
• Dijital Dönüşüm Araştırmaları Programı hayata geçirilecek.
• Nükleer Teknik Destek Anonim Şirketi faaliyete geçirilecek.
• Siber Güvenlik Operasyon Merkezi kurulacak.
• Milli Akıllı Şebeke Yönetim Sistemi (Milli SCADA) geliştirilecek.
• Maden Yatırım Ortaklığı modeli oluşturulacak.
• Türkiye Lojistik Master Planı ile Ulusal Ulaştırma Ana Planı tamamlanacak.
• Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi hayata geçirilecek.
• Mesleki ve Teknik Eğitimde Üretime Yönelik Yapısal Dönüşüm ve İstihdam Seferberliği’ne başlanacak.
• Kıdem Tazminatı Reformu gerçekleştirilecek.
• Kadınların kooperatif kurmaları kolaylaştırılacak.
• Ulusal Sinema Müzesi ve Arşivi kurulacak.
• Spor endüstrisi ve teknolojileri alanındaki çalışmalar desteklenecek.
• Göç Strateji Belgesi çıkarılacak.
• Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı uygulanmasına devam edilecek.
• Kentsel dönüşüm uygulamalarına kaynak sağlanmasına yönelik Hazine’ye ait sanayi parselleri küçük sanayi kooperatiflerine satılacak.
• Sanal icra dairesi uygulamasına başlanacak.
• Kamu Entegre Veri Merkezi Projesi tamamlanacak. e-Belediye Bilgi Sistemi Projesi ve Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi Projesi tamamlanacak. Milli Elektronik Mesajlaşma Platformu oluşturulacak.
• İSEDAK (İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari Daimi Komitesi) Altın Borsası ile İSEDAK Gayrimenkul Borsası projeleri hayata geçirilecek. Gelişmekte Olan 8 Ülke (D-8) Tercihli Ticaret Anlaşması’nın tüm taraf ülkelerce uygulanmaya başlanması için girişimlere devam edilecek.

Türkiye vizyonu ve 5 temel eksen
“Daha fazla değer üreten, daha adil paylaşan, daha güçlü ve müreffeh Türkiye” vizyonuyla 2019-2023 dönemini kapsayan 11. Kalkınma Planı döneminde Türkiye’nin yüksek gelir grubu ülkelerle en yüksek insani gelişmişlik seviyesindeki ülkeler arasına girmesi amaçlanıyor. Plan, bu vizyona hizmet edecek şekilde 5 temel eksende oluşuyor:
• İstikrarlı ve güçlü ekonomi,
• Rekabetçi üretim ve verimlilik,
• Nitelikli insan ve güçlü toplum,
• Yaşanabilir şehirler ve sürdürülebilir çevre ile
• Hukuk devleti, demokratikleşme ve iyi yönetişim.

2023 Ekonomik Kalkınma Hedefleri
                               10. Kalkınma Planı      11. Kalkınma Planı
GSYH                              2 trilyon dolar       1.08 trilyon dolar
Kişi başına milli gelir           25 bin dolar         12 bin 484 dolar
İhracat                        500 milyar dolar      226.6 milyar dolar
İşsizlik oranı                            Yüzde 5                  Yüzde 9.9

Öncelikli sektörler
• Kimya
• İlaç-tıbbi cihaz
• Makine-elektrikli teçhizat
• Otomotiv
• Elektronik
• Raylı sistem araçları

Planda imalat sanayiindeki sektörel önceliklendirme, kritik teknolojiler ile ürün ve ürün gruplarına odaklanma yaklaşımına ilaveten tarım, turizm ve savunma sanayii öncelikli gelişme alanları olarak belirlenmiştir.

“11. Kalkınma Planı döneminde yüksek gelirli ülkeler arasına girmeyi amaçlıyoruz”
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ilk kalkınma planı: Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Türkiye'nin, 11. Kalkınma Planı döneminde yüksek gelir grubu ülkeler ile en yüksek insani gelişmişlik seviyesindeki ülkeler arasına girmesini amaçladıklarını söyledi. Oktay, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ilk kalkınma planında bulunan hedefler ve uygulamaya konulacak politikalar çerçevesinde Türkiye’yi daha hızlı bir kalkınma ivmesine hep birlikte taşımayı ve el birliğiyle ülkemizin saygın konumunu daha da güçlendirecek adımları atmayı diliyorum. Katılımcı bir süreçte, yoğun çalışmalar sonucunda hazırlanan 11. Kalkınma Planı’nın ülkemiz ve milletimiz için hayırlara vesile olmasını diliyorum” dedi.