Türkiye iklimlendirme sektörünün 2023 hedefi; dış ticaret fazlası veren sektör olmak

İklim krizi, Pandemi ile derinleşen ekonomik kriz, Rusya-Ukrayna Savaşı ile birlikte iyice ivmelenen, önce Avrupa’yı ve sonra tüm Dünya’yı tehdit eder hale gelen enerji krizi….Giderek derinleşen bu krizlerden çıkış yolu, Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyum, yeşil ve dijital dönüşüm, ciddi bir enerji tasarrufu ile sanayi ürünlerinin daha inovatif, çevredostu ve enerji verimli üretmekten geçiyor. İklimlendirme sektörü ise bu değişime hızla uyum sağlayan, tüketiciden gelen çevreci ve enerji verimliliği yüksek cihaz taleplerini en hızlı karşılayan sektörlerin başında geliyor. Son yıllarda tüketiciler, iklimlendirme seçimlerinde yalnızca fiyata odaklanmıyor, doğa ve çevre dostu, çevreci tesislerde üretilmiş, enerji verimliliği yüksek cihazları, sistemleri ve çözümleri talep ediyorlar. Bu yükselen trend ise iklimlendirme sektörünü yeniden şekillendirdi.
Avrupa Birliği ülkeleri içinde Türkiye’nin iklimlendirme sektöründe üretim üssü olduğunu belirten uzmanlar, özellike enerji verimli yeni nesil teknolojilerle sektörün ciddi ivme kazandığını kaydediyorlar. Uzmanlar, Pandemi’de uzaktan çalışma modelinin yaygınlaşması, kentsel dönüşüm ve yabancıların yeni konutlara rağbet etmesiyle hızlanan satışlar ile çevredostu, enerji tüketimi düşük, akıllı ürün satınalma eğiliminin yükseldiğini ifade ediyorlar. İthalatın azaldığı, ihracatın arttığı iklimlendirme sektörü, mühendislik ve tasarım hizmetleriyle katmadeğeri yükselten bir yapıda.

2022 ilk 11 ayında 6.1 milyar dolarlık ihracat yüzde 8.4 büyüme
İSİB (İklimlendirme Sanayi İhracatçıları Birliği) Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Şanal, “Türk iklimlendirme sektörü pazarlamadan satışa, iletişimden uygulamaya kadar tüm paydaşları ile koordineli ve verimli bir şekilde 2022 yılını tamamlıyor. Sektörün ihracatı yeni pazarlarla her geçen gün büyümeye devam ediyor” diyor.
En çok ihracat AB ülkelerine: Mehmet Şanal, şu bilgileri veriyor: “2022 yılının ilk 11 aylık periyodunda 6.1 milyar dolarlık ihracat büyüklüğü ile geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 8.4 büyüme kaydettik. ‘Isıtma Sistem ve Elemanları’ alt grubu haricinde tüm alt ürün gruplarında ihracatımızı artırdık. İhracatımızı yaklaşık yüzde 60 oranında AB ülkelerine yapıyoruz. İhracatımızın en yüksek olduğu ülkeler sırasıyla Almanya, Birleşik Krallık, İtalya, Rusya ve Fransa oldu. Sektörün kilogram birim fiyatı 2021 yılında 4.6 dolar iken 2022 yılının ilk 11 ayı itibari ile 5.3 dolara çıktı. Yıl sonunda 6.8 milyar dolarlık ihracat büyüklüğü ile kapatacağımızı öngörüyoruz.”

“Orta Asya, Balkan, Afrika ve Güney Amerika ülkelerinde pazar payımızı da artırdık”
Mehmet Şanal, 2022 yılında Avrupa ülkelerinin yanı sıra potansiyel vadeden ve Türkiye’nin hak ettiği kadar pazar payı alamadığı Orta Asya ülkeleri, Balkan ülkeleri, Afrika ve Güney Amerika ülkelerinde pazar payımızı da artırdığımızı söylüyor: “2022 yılının ilk 11 ayında ihracatçılarımız için 21 ayrı yurtdışı fuara milli katılım, info stand modellerimizle iştirak ederken Özbekistan, Brezilya ve Arjantin ile Macaristan’a Sektörel Ticaret heyetleri düzenledik. Ayrıca Kuzey Afrika ülkelerinden ve Balkan Ülkelerinden gelen heyetlere ayrı ayrı alım heyeti organizasyonu gerçekleştirdik. Temmuz ayında sektörümüzün en önemli fuarlarından biri olan Milano’da düzenlenen Mostra Convegno Expocomfort Fuarı’nda Birliğimizin girişimleriyle Türkiye Partner Ülke oldu. Fuara toplam 139 ihracatçı firmamız iştirak etti. Yıl boyunca sponsorluk ve reklam çalışmalarına devam ettik.”
“Türk iklimlendirme sektörü olarak ana hedefimiz; Dünya pazarından yüzde 1.5’luk pay almak ve dış ticaret fazlası veren bir sektör olmak”: Mehmet Şanal, Türk iklimlendirme sektörünün hedeflerine de değindi: “Türk iklimlendirme sektörü olarak ana hedefimiz Dünya pazarından yüzde 1.5’luk pay almak ve dış ticaret fazlası veren bir sektör olmak. Bu hedef için vargücümüzle çalışıyoruz. Bu sene her türlü handikapa rağmen yüzde 93.5’luk bir ithalatı ihracatı karşılama oranına ulaştık. Dünya’dan aldığımız pay ise sektör olarak yüzde 1.37 oldu. Türkiye’de TİM verilerine göre 11. büyük sektörüz.”

Türkiye split klima üretiminde Avrupa, radyatör ve havlupan ihracatında Dünya lideri
Mehmet Şanal, Türk iklimlendirme sektörünün ürün bazında Dünya’daki konumu hakkında şu bilgileri paylaştı: “Türk iklimlendirme sektörü, split klimadaki üretim kapasitesi ile Avrupa pazar lideri, radyatör ve havlupan ihracatında ise dünya lideri konumunda. Kombi, havalandırma ekipmanları ve esnek hava kanalları üretiminde dünyanın üretim üssü olma yolunda emin adımlarla devam ediyoruz. Soğutma, tesisat, yalıtım gibi diğer ürün gruplarında da benzer başarıları yakalamayı ve dünya sıralamasında ilk 10’a girmeyi hedefliyoruz.”

Yeni nesil çevreci ürünlerin yükselişi
Mehmet Şanal, sektörün; dijitalleşme çalışmaları, sürdürülebilirlik, çevre duyarlılığı, enerji verimliliği ve üniversite sanayi işbirliği konularındaki duyarlılığı ve iklim değişikliği ile mücadelede ön plana çıktığını belirtiyor: “Ürünlerinin kalitesini en üst standartlardaki kalite belgeleriyle tescilleyen (UL, Eurovent, AHRI, ISO, CE, TÜV, etc.) Türkiye iklimlendirme sektörü firmaları olarak, ERP (Energy-Related Products-Enerji İlişkili Ürünler Direktifi) direktiflerinin gerekliliklerini doğrudan karşılayan, çevreci ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını artıran tasarruflu ürünler üretiyoruz. Bununla birlikte Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin karbon salınımını düşürmek için koyduğu hedefler doğrultusunda soğutma alanında daha çevreci gazların kullanımı, cihaz verimlilik performanslarının yükseltilmesi (EESER,SEER,COP) olarak adlandırdığımız verimlilik değerleri yüksek ürünlerin kullanımını zorunlu hale getirdi. Özellikle ısıtma alanında yeni nesil çevreci ısı pompası gibi ürünlerin kullanılması teşvik edilmekte, mümkün oldukça doğal gaz kaynaklı ısı üreticilerinden uzaklaşmanın hazırlıkları başladı. Bu gelişmeler doğrultusunda iklimlendirme sektörü firmalarımız da Avrupa’daki mevcut pazarını korumak için ürünlerimizi yeni kriterlere (Ekodizayn kriterlerine) uygun hale getirecek şekilde çalışmalarımızı yoğunlaştırdık.”

“2023’te dış ticaret fazlası veren sektör olmak en büyük hedefimiz”
Mehmet Şanal, 2023 yılında dış ticaret fazlası veren sektör olmayı en büyük hedefleri olarak belirlediklerini açıklıyor: “Bunun için gelecek yıl yurtdışı ticaret heyetlerinden, fuar katılımlarına, alım heyetlerinden yurtdışı eğitim-B2B görüşmelerine kadar 30’u aşkın faaliyetin planlamasını yaptık ve hayata geçireceğiz. Bununla birlikte yurtdışı sponsorluklarımıza ve reklam çalışmalarımıza da devam edeceğiz. Kasım ayı içerisinde Antalya’da yaptığımız Sektör Strateji Çalıştayı’nda tüm paydaşlarla küresel pazarlarda verimli ve etkili bir satış ve pazarlama stratejisi belirledik.  Sektörümüzün faaliyetlerini artırma ve geliştirme amacıyla oluşturulan 16 ayrı çalışma grubu ile strateji belgemizi güncelleyerek ve geliştirerek 2023 yılına daha güçlü gireceğiz. Özellikle AB’nin sınırda uygulayacağı karbon düzenleme mekanizmasının sektörümüze etkileri konusunda da ciddi çalışmalar yapıyoruz. Sektörümüzün bu sürece hazır olması için elbirliği ile çalışıyoruz.”
“2023’te Ar-Ge ve inovasyon vizyonumuzla yeni ürün geliştirme konusunda çalışmalarımıza hız kesmeden devam edeceğiz”: İSİB olarak sektörü oluşturan İhracatçı Birliği, Sektör Meclisi ve Dernekleri ile birlik, beraberlik ve uyum içerisinde hareket ettiklerini vurgulayan Şanal, “2023 yılında Ar-Ge ve inovasyon vizyonumuzla yeni ürün geliştirme konusunda çalışmalarımıza hız kesmeden devam edeceğiz. İhracatlarımızı desteklemek ve onların her zaman yanında durmak birincil misyonumuz. Bunu tüm Dünya’da yapabilmek adına faaliyetlerimize kesintisiz devam edeceğiz” diye konuşuyor.

“Soğutma sistem ve ekipmanlarında Dünya yüzde 15 büyürken; biz yüzde 39 büyüdük”
SOSİAD (Soğutma Sanayi İş İnsanları Derneği) Yönetim Kurulu Başkanı Hayati Can, Türkiye’nin en başarı sektörlerinden iklimlendirme sektörünün yıllık yüzde 15 ila yüzde 20 arası büyüme trendine sahip olduğunu belirterek, şu bilgileri veriyor: “İhracatın ithalatı karşılama oranı açısından da sektör olarak en yüksek oranlara sahibiz. Türkiye iklimlendirme sektörü, 2022 yılını 6.8 milyar dolarlık ihracatla kapatmayı öngörüyor. Dünya iklimlendirme pazarı geçtiğimiz dört yıllık periyotta yüzde 13.23 büyüyerek 570 milyar dolara ulaştı. Türk iklimlendirme sektörü ise bu periyotta yüzde 43’lük büyüme gösterdi. Sektörün Ocak-Eylül 2022 döneminde ihracatı 4.946 milyar dolar, ithalatı 5.288 milyar dolar. İklimlendirme sektörü ihracatının ithalatı karşılama oranı bu yıl yüzde 93.5 seviyesinde gerçekleşti. Sektör ürünlerinin $/kg ortalama değeri 5.23 $/kg olup, ülkemizin toplam ihracat birim fiyatının yaklaşık 5 katı değerinde. Türkiye ihracatından aldığımız pay ise yüzde 2.6 oldu. Sektörümüz her geçen gün gelişiyor. Bu gelişimi sürekli kılmak için de çalışmaların da devam etmesi gerekiyor. İklimlendirme sektörünün Dünya pazarından aldığı pay yüzde 1.37 oldu. Bizim hedefimiz ise Dünya pazarından yüzde 1.5 pay almak ve dış ticaret fazlası veren bir sektör olmak. Soğutma sektörü olarak, 2021’de Dünya pazarından aldığımız pay ise yüzde 1.42. Türkiye’de TİM verilerine göre 11. büyük sektörüz. Sektörün alt gruplarına baktığımızda ‘Isıtma Sistem ve Ekipmanları’nda Dünya yüzde 11 büyürken, biz yüzde 32 büyüdük. ‘Soğutma Sistem ve Ekipmanları’nda Dünya yüzde 15 büyürken, biz yüzde 39’luk büyüme kaydettik. ‘Havalandırma Sistem ve Ekipmanları’nda Dünya yüzde 20.5 büyürken biz yüzde 67 büyüme sağladık. ‘Klima Sistem ve Elemanları’nda Dünya yüzde 12.5 büyürken biz yüzde 80’lik büyüme kaydettik. ‘Tesisat Sistem ve Elemanları’nda Dünya yüzde 10 büyürken, biz %40 büyüdük. ‘Yalıtım Sistem ve Elemanları’nda Dünya yüzde 10 büyürken biz yüzde 38 büyüdük.”
“Avrupa’nın önemli bir tedarik merkezi haline geldik”: Hayati Can, Avrupa’nın önemli bir tedarik merkezi haline geldiklerini ifade ediyor: “Chilventa fuarına katılımda ülke olarak Almanya ve İtalya’nın ardından 3. sırada yer aldık. Şimdi bunun kalıcı bir trend olması için çalışıyoruz. Sektörel olarak yapılanmalarımızı (dernek, vakıf, ihracatçı birliği, sektör meclisi, fuar vb.) büyük ölçüde tamamlamış olmanın avantajlarını kullanmaya başladık. Sektörümüzün ortalama büyüme beklentisi yüzde 15 mertebelerindedir. Sektör katmadeğeri yüksek ürün üretme yeteneğini kazanmaya başlamıştır. Yeni hedefimiz bir yandan ihracatı artırırken; diğer yandan sürdürülebilir bir yapıya ulaşmak olacaktır.”

“Sentetik Soğutucular yerine Doğa Akışkanlı Soğutma çözümleri geliştirmeliyiz"
Hayati Can, güncel sorunlarını; ‘tedarik sistemlerindeki aksamalar, savaş ortamının getirdiği yaptırım süreçleri, içeride iktisadi uygulamaların yarattığı belirsizlikler’ olarak sıralıyor: “Avrupa’dan uzaklaşan ve güven vermeyen bir görünüme sahibiz. Bu durum, kredi derecelendirme kuruluşlarının puanlarına yansıyor. Uzun vadeli kredi bulmak neredeyse imkansızlaştı. Dövizdeki baskılama rekabetimizi olumsuz etkiliyor. İktisat bilimine uygun politikalara geçemez isek, yıkıcı sonuçlarla karşılaşabiliriz. Ayrıca ara teknik eleman sorunu artıyor. Eğitim politikamızın buna uygun gözden geçirilmesi gereklidir. Yüksek enflasyon ve güvensizliği besleyen uygulamalar, yetişmiş işgücümüzü dışarıya itiyor. Çalışma barışının yeniden tesis edilmesi, soğutma teknisyenlerinin insanca yaşayacağı bir ücret seviyesi sağlanmalıdır. Artık günlük kazanç hesaplarından çıkıp, uzun vadeli getirileri olacak adımları atmaya başlamalıyız. Diğer bir husus; F Gaz yönetmeliği ile sınırlanmaya başlanan Sentetik Soğutucular yerine Doğal Akışkanlı Soğutma çözümleri geliştirmeliyiz. Bu konuda belirli bir mesafe almış olsak da hedeflerin çok uzağındayız.”
“2023 /2024 Yeşil Dönüşüm için adımların hızlandığı bir dönem olacak”: Hayati Can, Türkiye’nin Paris anlaşmasına imza attığını dolayısıyla yeşil dönüşüme doğru ilerlememiz gerektiğini vurguluyor: “Ülkemiz Paris Anlaşması ile karbon emisyonunu düzenli azaltma ve 2053 yılında nötr hale getirme sözü verdi. Avrupa Yeşil Mutabakatı ise daha kısa bir zaman planında (2026) karbon vergisini başlatma kararı aldı. 2023 / 2024 dönemi Yeşil Dönüşüm için adımların hızlandığı bir dönem olacaktır. Bu nedenle üretim yapılarımızdaki yalıtım uygulamalarından, enerji tasarrufuna ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelim ile yağmur suyu hasatı ve gri su kullanımı gibi çevreci politikaların hayata geçmesi gereklidir. Önümüzdeki dönem sürdürülebilirlik kavramı altında toplanacak çalışmaların ekseninde şekillenecektir. Aynı süreç ürün seçimlerini de etkilemeye başlamıştır. Bugün Avrupa ısı pompaları için yoğun talep merkezi haline gelmiştir. Bu pazar uzunca bir süre artarak devam edecek gibi görünmektedir. Soğutma makine tasarımlarında verimlilik çok öne plandadır. Ayrıca ürünlerimizin performans yönünden sertifikalı hale gelmesi kritik bir öneme sahiptir.”
Fan teknolojisi gelişmeye devam ediyor, kendi kendini yıkayan / temizleyen makineler dönemi başlayacak: Hayati Can, sektörde yeni nesil teknolojilere de değiniyor: “Fan teknolojisi gelişmeye devam ediyor. Üretim dar boğazı aşılabilirse, önümüzdeki dönem elektronik fanların ağırlığı artacaktır. Ülkemizde ölçme bilimi geri bir düzeyde bulunmaktadır (Özellikle doğal akışkanlı ürünlere yönelik laboratuvar eksikliği mevcuttur. Şu anda CO2 evaporatör ve Gaz Cooler için küçük ölçekli de olsa laboratuvar bulunmaktadır. Henüz Amonyak, Propan ve İzobütan gibi yaygınlaşma eğilimi taşıyan akışkanlara ilişkin laboratuvar bulunmamaktadır). Gerek TSE ve gerekse sektör yapıları ile ilişkili yeni laboratuvar yapılarının kurulması ve gelişmesine ihtiyaç vardır. Bu açığın kapatılması için atılan adımları hızlandırmalıyız. Boru ve kanat teknolojilerinde gerek malzeme formu (yiv, pancur vb.) gerekse alaşım ve kaplama teknolojileri gelişmeye devam ediyor. Özellikle paslanmaz boru ve kanat alanında gelişmelerin hızlanmasını bekliyoruz. Hijyen konusu temel bir yere oturmaya başladı. Pandemi süreci, tüm tasarım ve malzeme seçim süreçlerini etkileyen bir faktör oldu. Önümüzdeki dönemde kendi kendini yıkayan / temizleyen makinalar dönemi başlayacaktır.”

Soğutma ürünlerinde yatırım maliyeti ve enerji verimliliğine dikkat
Hayati Can, bireysel ve kurumsal tüketicilerin, soğutma ürünleri satın alırken dikkat etmesi gerekenleri de anlatıyor: “Yatırım maliyeti önemli bir girdi kalemidir. Ama işletme maliyeti en önemli girdi kalemidir. Önümüzdeki dönem rekabet bu alana sıkışacaktır. Bir soğuk depo giderinin yaklaşık ¾’ü elektrik maliyetidir. Dolayısıyla makine seçimleri, ürün hareketleri, iç ve dış ortam makinaları, atıl enerjinin geri kullanımı gibi bir dizi çalışma yeni yatırımcıları beklemektedir. Kurumsal yatırımcılar satın alma şartnameleri oluşturmalı, kurulum sonrası TAD (Test, ayar, dengeleme) sürecini mutlaka yürütmelidir. Bu hem hatalı yatırımı engelleyecek hem de verimliliğimizi artıracaktır. Proje üzerinde tanımlayamadığımız bir işi sahada çözmek en pahalı yöntemidir. Ayrıca ihale için birçok firmanın aynı anda çalışması, mühendis emeğinin değerini düşürmektedir. Yani yatırımcı ön kararlarını (projelendirme süreçleri) bağımsız yapılarla yürütmeli, teknik şartnameye uygun ihale sürecini işletmeli ve kontrol sürecini yine bağımsız bir yapıya (TAD firmalarından birine) yaptırmalıdır. Burada gelen ek maliyetler kayıp değil, büyük zararları önleyecek zorunlu adımlardır. Ayrıca güvenli yatırım için sertifikalı / belgeli ürünleri kullanmayı tercih etmelidir.”

Enerji verimli ürünler tercih ediliyor
İSKİD (İklimlendirme Soğutma Klima İmalatçıları Derneği) Yönetim Kurulu Başkanı Ayk Serdar Didonyan, son yıllarda iklimlendirme tüketicilerinin ürün seçimlerinde sadece fiyata değil, doğaya saygılı, çevreci tesislerde üretilmiş ve enerji verimliliği yüksek cihazlar talep ettiklerini ve bu durumun inşaat şirketlerine yansımış durumda olduğunu söyledi: “Eskiden projelerine en ucuz ürünü satın almak isteyen inşaat şirketleri şimdi bu cihazları satın almadan önce mutlaka bir uzman tarafından keşif yaptırmak istiyorlar ve daha uzun garanti süreleri talep ediyorlar. Bu garantiyi de proje satışında bir pazarlama unsuru olarak kullanıyorlar. Ülkemizde üretilen ve nitelikli ürünler açık ara tercih ediliyor. Bu eğilim iklimlendirme sektörünü yeniden şekillendiriyor. Yüksek verimli ürünlere geçişin hızlanmasının enerji tüketimini düşürme anlamında da önemli katkısı vardır. İSKİD’in üyeleriyle yaptığı bir çalışmaya göre Türkiye’de ERP uyumlu olmayan cihazların A+++ enerji seviyesine sahip bir ürünle yenilenmesi durumundaki elektrik tasarrufu (bir klima cihazının yılda 500 saat kullanıldığı var sayımına göre) Keban Barajı’nın yıllık üretiminin yaklaşık yüzde 20’si olmaktadır. Bu çok önemli bir büyüklük olup son dönemde artan enerji maliyetleriyle de düşünüldüğünde cari açığı da düşürücü etkisi olacak bir tasarruftur.”

İklimlendirme sektörü üretiminde öne çıkan ürün grupları
Split-Multi Split. VRV Sistemler. Çatı Tipi Klimalar. Fancoil. Klima Santralleri (Paket-Havuz-Hijyenik-Standart). Soğutma Grubu. Eşanjör (Batarya). Fan. Hava Dağıtım Ekipmanları & CAV+VAV Kutusu & Yangın ve Duman Egzoz. Isı Pompaları. Hassas Kontrol. Sıcak Hava Aparey. Isı Geri Kazanım. Su Soğutma Kulesi. Buharlı Nemlendirici. Filtre. Soğuk Oda Cihazları & Merkezi Soğuk Oda.

Bireysel ve kurumsal tüketiciler iklimlendirme ürünleri satın alırken nelere dikkat etmeli?
• Doğru soğutma, ısıtma veya havalandırma kapasitesi belirlenmeli. Soğutma, ısıtma veya havalandırma türü seçilmeli. Alınacak iklimlendirme ürününün tipine, modeline ve kapasitesine bu verilere göre karar verilmeli.
• Bütçe belirlenmeli.
• Enerji verimliliği ve enerji tasarruf değerleri kontrol edilmeli, enerji verimli ve tasarruflu, çevredostu ürünler tercih edilmeli.
• Alınacak iklimlendirme ürününün montaj, bakım, servis hizmetleri uzun bir süre sorunsuz olarak yapılabilmeli. Servis hizmetleri için güvenilir bir firma seçilmeli.
• İklimlendirme ürününde akıllı özellikler aranmalı.
• Kurulum maliyeti ve gürültü seviyesine, maliyetine dikkat edilmeli.
• Çocuk ve kullanıcı güvenli ürünler tercih edilmeli.
• Ticari taşınabilir klimalar günde 24 saat çalışacak şekilde tasarlanmıştır, bu yüzden kesintisiz olarak soğutulması gereken bilgisayar / sunucu odası için idealdir. Ticari klimalar, ideal olarak konut ünitelerinden daha yüksek BTU’lara sahip olmalı.
• İklimlendirme ürünü alırken mutlaka yetkili bir makine mühendisi ile görüşülmeli, kullanımı, seçimi ve takılması konusunda detaylı bilgi alınmalı, cihazın periyodik bakımları asla ihmal edilmemeli.