Küresel fintek yatırımları gerilerken; Türkiye Fintek Ekosistemi ivmeleniyor

Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi’nin koordinasyonunda Startups.watch’ın hazırladığı Türkiye Fintek Görünümü Ağustos 2024 Raporu, fintek yatırımlarının ivmelendiğini gösteriyor. Rapora göre; Türkiye Fintek Ekosistemi’nin en yaygın dikeylerinden olan ödemeler alanında 278, bankacılık teknolojileri alanında 115, blokzincir, kripto varlık alanında 104, kurumsal finans alanında 93, sigortacılık alanında 59, finansman alanında 58, borsa, yatırım alanında 57, skorlama, kimlik doğrulama, bilgi güvenliği alanında 35, kitle fonlama alanında 24, para transferi alanında 21, kişisel finans yönetimi alanında 17, varlık yönetimi alanında 9 olmak üzere Türkiye’de 700’ü aktif toplamda 870 fintek şirketi bulunuyor.
Raporda; 2024 Ağustos itibariyle; 7 yeni fintek şirketi kurulduğu, 16 yatırım gerçekleştirildiği ve toplam 182 milyon dolar yatırım sağlandığı, ayrıca 2024’te satın alınan 7 fintek şirketinin 109 milyon dolar karşılığında çıkış yaptığı, fintek şirketlerinin katıldığı yatırımlarda ise 2024’te 3 katılımla 4 milyon dolarlık yatırıma dahil olduğu, 2024’te 6 şirketin toplamda 52 milyon dolara satın alınması işlemi gerçekleştirildiği ifade ediliyor.

Küresel fintek finansmanı 51.9 milyar dolara geriledi
KPMG’nin 2024’ün ilk yarısında küresel çapta finteklere yapılan yatırımları incelediği ‘Pulse of Fintech’ raporuna göre; 2024’ün ilk yarısı, jeopolitik belirsizlik ve yüksek faiz oranlarıyla ilgili devam eden endişelerin etkisiyle küresel fintek pazarı için zorlu bir dönem oldu, finteklere yapılan toplam küresel yatırım, bu yılın ilk yarısında geçen yılın ikinci yarısına kıyasla 62.3 milyar dolardan 51.9 milyar dolara geriledi.
Bölgesel bazda en büyük yatırımlar Amerika ve Avrupa’ya yapılırken, ödemeler sektörü 21.4 milyar dolarlık yatırımla ilk sırada yer aldı. Regtech, 2024’ün ilk yarısında yatırım artışı gören tek büyük fintek alt sektörü oldu ve bu sektöre şu ana kadar yapılan 5.3 milyar dolarlık yatırım şimdiden 2023’ün toplam miktarını aşmış durumda.
Yapay zekâ ise fintek yatırımcıları için hala önemli bir öncelik olmaya devam ediyor. İlk yarıda ABD’de yapay zekâ odaklı dört büyük fintek anlaşması gerçekleşti. Siber sigorta şirketi Corvus, Travellers tarafından 427 milyon dolara, ödeme odaklı platform Spiff ise Salesforce tarafından 419 milyon dolara satın alındı. Kurumsal yönetim şirketi Ramp ve yatırım yönetimi platformu FundGuard ise sırasıyla 150 milyon dolar ve 100 milyon dolarlık yatırımlar aldı. Çin merkezli yapay zekâ destekli sürdürülebilirlik veri şirketi MioTech de aynı dönemde 150 milyon dolar fon topladı.
Tüm bölgelerde fintek yatırımlarında gözle görülür düşüşler yaşandı. Amerika’da toplam yatırım 38.5 milyar dolardan 36 milyar dolara, Avrupa, Orta Doğu ve Afrika’da (EMEA) 19.1 milyar dolardan 11.4 milyar dolara, Asya Pasifik’te (ASPAC) ise 4.6 milyar dolardan 3.7 milyar dolara geriledi.
Regtech’e ilgi sürdü: KPMG Türkiye Fintech ve Dijital Finans Lideri Sinem Cantürk, 2024’ün ilk yarısında fintek (fintech) yatırımcılarının temkinli hareket ettiğini belirterek, “Hem işletme verimliliğini artıran hem de maliyetleri düşüren yapay zekâ yine ilgileri üzerine toplarken, regtech’e olan ilgi de özellikle EMEA bölgesinde sürdü. Bu yılın ikinci yarısında yüksek sermaye maliyeti ve jeopolitik belirsizliğin devam etmesi nedeniyle fintek yatırımların da durgunluğun devam edeceğini tahmin ediyoruz. Önümüzdeki süreçte tüm dikkatlerin özellikle faiz oranlarında ve ABD başkanlık seçimlerinde olacağını düşünüyoruz” dedi.
En büyük yatırımlar Amerika ve Avrupa’ya yapıldı: KPMG’nin raporuna göre; küresel çapta, 2024’ün ilk yarısında fintek alanında 1 milyar doların üzerinde sadece 5 adet anlaşma gerçekleşti. Bunların hepsi de satın alma işlemi oldu ve 4’ü Amerika kıtasında gerçekleşti. Bunlar; ABD’deki 12.5 milyar dolarlık Worldpay ve 4 milyar dolarlık EngageSmart ile Kanada’daki 6.3 milyar dolarlık Nuvei ve 1 milyar dolarlık Plusgrade anlaşmaları oldu. Birleşik Krallık, IRIS Software grubunun 4 milyar dolarlık satın alımıyla 5.  ülke oldu.

2023 Türkiye Fintek Ekosistemi
Geçen yılın rakamlarına bakıldığında ise; Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi’nin 2023 Türkiye Fintek Ekosistemi Durum Raporu’nda; Pandemi ile hızlanan dijitalleşmenin finteklere olan ihtiyacı en üst seviyeye çıkardığını, 2022 ilk çeyreğiyle beraber Pandemi’nin etkilerinin azalmasıyla beraber dijitalleşmenin de hız kestiği ve tüm dünyada para kıtlığına neden olduğu aktarılıyor. Buna rağmen Türkiye’nin son dönemde girişim sermayesi yatırım fonları, paya dayalı kitle fonlama gibi girişim ekosistemini hareketlendiren enstrümanlar sayesinde Pandemi öncesinin üstünde fintek yatırımları yapıldığı ifade edilen Rapor’da, Fintek Ekosistemi’ne ilişkin şu bilgiler veriliyor: “Son yıllarda, finansal açıdan güçlü konumda olan Türk fintek girişimleri, uluslararasılaşma yolunda adımlar atmak için yurt dışından satın almalar yapmıştır. 2024’te de bu satın almaların devam edeceği ve diğer fintek girişimlerine de örnek olacağı öngörülmektedir. Bu gelişmeler sonucunda, farklı bir klasmanda rekabet eden Türk fintek şirketlerinin ve Turcorn adaylarının ortaya çıkması beklenmektedir. Açık bankacılık, servis bankacılığı, gömülü finans gibi konulardaki düzenlemelerin de 2023 sonu itibarıyla 696’sı aktif olmak üzere toplamda 822 olan fintek sayısını çok daha yukarılara taşıması öngörülmektedir.”

Rakamlarla 2023 Türkiye Fintek Ekosistemi özetle şöyle:
• Aktif Fintek Sayısı: 696
• Lisanslı E-Para ve Ödeme Kuruluşu Sayısı: 81
• Kuruluş İzni Alan Paya Dayalı Kitle Fonlama Platformu Sayısı: 21
• Paya Dayalı Kitle Fonlama Yatırımcı Sayısı: 34.9 B
• Kuruluş İzni Alan Dijital Banka Sayısı: 5
• Kredi Kartı Sayısı: 117.7 M
• Kredi Kartı İşlem Sayısı Dünya Sıralaması: 5
• Ön Ödemeli Kart Sayısı: 90 M
• POS Sayısı: 2 M
• ATM Sayısı: 52.9 B
• Dijital Bankacılık Aktif Bireysel Kullanıcı Sayısı: 106.6 M
• Uzaktan Edinilen Müşteri Sayısı: 6.4 M
• Mobil Temassız İşlem Adedi: 50.5 M
• Karekod İşlem Adedi: 35.5 M

Son 5 yıldaki fintek düzenlemelerinin kilometre taşları
2019: Açık Bankacılık, Paya Dayalı Kitle Fonlama, Düzenleyici Değişikliği, İkincil Düzenleme ve PSD2 Seviyesi Açık Bankacılık, TÖDEB
2020: Dijitalleşme, TR Karekod
2021: NFC Doğrulama, Uzaktan Kimlik Tespiti, Dijital Para, Fintekler İçin IBAN, Servis Modeli Bankacılığı / Dijital Bankacılık, Borca Dayalı Kitle Fonlama
2022: Ödeme Kuruluşları-FAST
2023: Uzaktan Kimlik Tespit Kriterleri, Dijital Cüzdan Tanımı, Birlikte Çalışabilir Kart Saklama Hizmeti

2023’te Türkiye, dünya fintek yatırımları adedinde 15. sırada
Türkiye’nin güçlü bankacılık sektörünün Türkiye Fintek Ekosistemi’ne katkılarının da anlatıldığı Rapor’da, finansal teknolojilerin her zaman Türkiye’nin en dinamik sektörlerinden biri olduğuna işaret ediliyor. Rapor’da, 2023’te kurulan 26 fintekle birlikte 696’sı aktif, 126’sı pasif olmak üzere toplam 822 fintek şirket sayısına ulaşıldığı belirtiliyor ve şu bilgiler veriliyor: “Fintek ekosisteminin özellikle son dönemdeki gelişmeler itibarıyla önümüzdeki dönemde açık bankacılık, dijital bankacılık, servis bankacılığı ve dijital para yönünde gelişeceği öngörülmektedir. Fintek dikeyleri incelendiğinde 2023 sonu itibarıyla Türkiye’de 268 ödeme teknolojisi girişimi, 108 bankacılık teknolojileri girişimi, 100 blok zinciri ve kripto varlık girişimi bulunmaktadır. Bu girişimleri kurumsal finans çözümleri, sigorta teknolojileri girişimleri ve finansman çözümleri takip etmektedir. 2023’te en çok fintek kurulan alanlar ise bankacılık teknolojileri, blok zinciri ve kripto varlık, finansman ve ödeme teknolojileri olmuştur. Paya dayalı kitle fonlama da girişimciler tarafından son yılların en çok tercih edilen alanlarından biri olmuş ve sadece 2023’te 9 platform kuruluş izni almıştır.”
Rapor’da sektörün yatırım tablosu ise şöyle çiziliyor: “Türkiye’de de fintek yatırımları düşmüş ve 2023’te 35 yatırım turunda 29 milyon dolar yatırım gerçekleşmiştir. Türkiye fintek yatırım adedi olarak her ne kadar tüm dünyada 15. sırada yer alsa da miktar olarak 49. sırada yer almıştır. Türkiye’nin potansiyelinin çok altında kalmasının ana sebebi küresel para kıtlığı olsa da bir diğer sebep de Türkiye’deki fintek girişimlerinin küreselleşme konusunda yavaş hareket etmesi şeklinde değerlendirilebilir. 2023’te en dikkat çeken satın almalar ise Param’ın PayCore’u satın alması ve TeamSystem’ın Mikro Yazılımı satın almasıdır.”
Milli Fintek Strateji Belgesi: Güçlü ekosistemiyle uluslararası değer üreten bir Fintek Merkezi; Türkiye hedefiyle Milli Fintek Strateji Belgesi’nin 9 stratejik amaç, 24 hedef ve 58 eylem maddesi içerdiği kaydedilen Rapor’da, Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Çalışması, İstanbul Finans Merkezi’nin (İFM) bir bileşeni olan yenilikçi bir teknopark olarak kurulan Fintech Zone İstanbul hakkında bilgiler veriliyor.

Türkiye, fintekte dünyanın önemli ülkeleri arasında olmayı hedefliyor
Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi’nin 2023 Türkiye Fintek Ekosistemi Durum Raporu’nda; Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi Başkanı Prof. Dr. Göksel Aşan, Türkiye’nin finansal teknoloji (fintek) alanında dünyanın önemli ve önde gelen ülkeleri ve toplumları arasında bulunmasını hedeflediklerini belirtiyor: “Ülkemizde finans sistemi, teknolojik dönüşümün etkisiyle farklı bir evreye geçmektedir. Teknoloji kullanımı ve dijitalleşme açısından güçlü bir konuma sahip ülkemizdeki finansal teknoloji sektörü, fiziksel işlemlerin dijitalle yer değiştirdiği günümüzde, hem finansal kuruluşlar hem de girişim sermayesi fonları için önde gelen yatırım alanları arasında yer almaktadır. Finansal kuruluşlar, kurdukları fonlarla finteklere yatırım yaparken, hızlandırma programları ile daha çok fintek girişimi çıkması için ekosisteme destek olmaktadır. Finansal hizmetleri yenileyen, hızlandıran ve özgün yaklaşımıyla tamamlayan finansal teknolojiler sektörü, iktisadi ve ticari hayatımızın merkezine doğru ilerlemekte, satın almalar ve birleşmeler yoluyla farklı ülkelere de açılmaktadır. Fintekler, e-ticaretten fatura ödemelerine, para transferi hizmetinden kitle fonlamasına, sigortacılıktan açık bankacılığa ve sürdürülebilir ekonomiden katılım finansa kadar insanımızın ve işletmelerimizin yaşamını kolaylaştırmakta ve finansal kapsayıcılığı artırmaktadır.”
Prof. Dr. Göksel Aşan, ayrıca dijital veri ve algoritmaların dönüştürücü etkisinin, yapay zekâ destekli sistemlerin üretim süreçlerini ve finansal kapsayıcılığı sürekli geliştirdiğine değiniyor: “Fintek alanındaki gelişmeler ülkemizin finansal istikrarını, güvenliğini ve gelişmesini sürdürebilmesine yardımcı olmasının yanı sıra yeni ekonomik kaynakların ortaya çıkarılması ve değerlendirilmesi, küresel finans ve teknoloji alanındaki fırsatların yakalanması ve dijital okuryazarlığın artırılması gibi çok çeşitli alanlarda doğrudan ve dolaylı olarak kullanılabilecek araçlar ortaya koymaktadır.” Aşan, T.C. Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi olarak, ‘Dijital Türkiye’ vizyonu ve ‘Millî Teknoloji Hamlesi’ doğrultusunda Türkiye Fintek Ekosistemi Durum Raporu’nu hazırladıklarını da ifade ediyor.

Fintek nedir?
Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi, geldiği seviye itibarıyla sektör olarak ele alınabilen finansal teknolojilerin, ‘fintek’ olarak adlandırıldığını ifade ediyor. Fintek, “Finansal hizmetleri yenilikçi, tamamlayıcı ve hızlandırıcı iş modelleri ile sayısal teknolojiler kullanarak sunan kuruluş veya ürün” olarak da açıklanıyor. Fintek, yararlanılan teknolojiler açısından değerlendirildiğinde, yapay zekâdan bulut bilişime, nesnelerin internetinden siber güvenliğe, uygulama programlama arayüzlerinden blok zincirine kadar çok geniş bir yelpazeyi kapsıyor. Bu teknolojiler; ödeme hizmetleri, dijital cüzdan, kitle fonlaması ve açık bankacılık gibi fintek iş modellerinde karşılık buluyor.

‘Fintek Ekosistemi’nde yükselen trendler
Açık Bankacılık (Open Banking), Dijital ve Mobil Ödeme Sistemleri, Kripto Paralar ve Blockchain Teknolojisi, Yapay Zeka (AI) ve Makine Öğrenimi (ML), Kişisel Yapay Zeka Danışmanları, Merkeziyetsiz Finans (DeFi), RegTech (Regulatory Technology-Düzenleyici Teknoloji), Gömülü Finans (Embedded Finance), Gömülü Sigorta (Embedded Insurance), Şimdi Al, Sonra Öde (BNPL-Buy Now, Pay Later), BNPL’nin Evrimi ve Segmentasyonu, Süper Uygulamalar (Super Apps), Yeşil ve Sürdürülebilir Fintek, Fintek ile Yeşil Enerji ve Karbon İzleme.
Kişiselleştirilmiş Finansal Hizmetler, Hyper-Personalization (Aşırı Kişiselleştirme), Finansal Kapsayıcılık (Financial Inclusion), Sanal ve Neobankalar (Challenger Banks), Finansal Sağlık ve Wellness Uygulamaları, Büyük Veri (Big Data) ve Veri Analitiği, Dijital Kimlik ve Self-Sovereign Identity (Kendi Kendine Egemen Kimlik), Merkeziyetsiz Kimlik (Decentralized Identity), DAO’lar ve Merkeziyetsiz Fintek (DeFi ile Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar), Robo-Danışmanlar ve Otomatik Yatırım Yönetimi, Siber Güvenlik ve Veri Koruma Çözümleri, Bireysel Kripto Para Yatırımları ve NFT’ler, ‘As a Service’ Modelleri (Banking as a Service, Insurance as a Service), Tokenizasyon, CBDC (Merkez Bankası Dijital Parası).
Quantum Computing ve Fintech, Social Trading ve Topluluk Bazlı Yatırımlar, Fintek ve Yapay Zeka Tabanlı Kredi Değerlendirmesi, Dijital Bankacılıkta Müşteri Deneyiminin Ön Plana Çıkması, Sanal Gerçeklik (VR) ve Artırılmış Gerçeklik (AR) ile Fintek, Fintek ve Oyunlaştırma (Gamification), Finansal Eğitim ve Bilinçlendirme Platformları.