Dış Ticaretin Finansmanı

Ülke ekonomimizin gelişmesinde ‘ihracat’ ana lokomotif olmaya devam ediyor. Pandemiye rağmen bu hedef doğrultusunda ciddi bir performans sağlandı. Güncel verilerle paylaşırsak; Eylül 2021’de bir önceki aya göre yüzde 30’luk artış sağlanarak aylık bazda 20.8 milyar dolar seviyesine ulaşıldı. Son 12 aylık ihracat değeri ise 212.2 milyar dolara çıktı. Dolar kurundaki hareketlilik ise ihracat verilerine pozitif etki sağladı. İthalat verileriyle birlikte 2021 Eylül ayında 44.2 milyar dolarlık ticaret hacmine ulaşıldı. Tabii bu alandaki gelişme sadece bir alandaki performansla gerçekleşmiyor. Ticaretin en önemli ayağını finans oluşturuyor. Ülkemizde dış ticaretin finansmanında önemli bir farkındalık var. Bankalarımız başta olmak üzere finans kuruluşlarının bu alana ilgisi her geçen gün artarken sunulan ürün ve hizmetler de bu ilgiye göre çeşitleniyor. İhracatçının doğru finansa erişimi için Cumhurbaşkanlığı’nın devreye aldığı ‘İhracatı Geliştirme Fonu’da bu hedef doğrultusunda hayata geçirildi. Ticaret Bakanlığı’nın koordinesinde, ihracatçıların finansmana erişim ve kredi kefalet sorunlarının çözümüne katkı sağlamak amacıyla İhracatı Geliştirme Anonim Şirketi’nin (İGE) kuruluş süreci tamamlandı. Teminat yetersizliği nedeniyle kredilerden veya destek imkanlardan yararlanamayan ihracatçıya İGE, kefalet sağlayacak. 10 milyon lira sermayeli İGE’nin yüzde 95’i TİM, yüzde 5’i ise Eximbank ortaklığına dayanıyor.

Kefalet sorununa çözüm elbette önemli bir gelişme. Diğer önemli konu ise kamu ve özel finans kuruluşlarının bu alana ilgisi. Firmaların yurtdışına sattığı ürün ve hizmeti finansal olarak garanti altına alan ödenek türü olarak tanımlanan ‘Dış Ticaretin Finansmanı’, mal ve hizmetin ‘güvenli’ olabilmesine imkan tanıyor. Ülkemizde hem kamu, hem özel bankalar hem de faktoring şirketleri ticaretin güvenli bir şekilde yapılması için birçok ürün ve hizmet sunuyor. Aktarıyoruz:

• Postfinansman
• Poliçe / Bono Aval ve İskontosu
• Prefinansman Kredisi
• Yapılandırılmış (İskontolu) Akreditif
• İhracat Döviz Kredileri
• Türk Eximbank Kredi Programları
• TCMB İhracat Reeskont Kredisi
• Forfaiting
• Sigortalı İhracat Finansmanı
• Alacak Sigortası.

Ürünlere detaylı bakarsak;
• Türk Eximbank Kredileri: Eximbank Kredileri; ihracatın geliştirilmesi amacıyla Türkiye İhracat Bankası A.Ş. (Eximbank) tarafından bankalar aracılığıyla ya da doğrudan kullandırılan kredilerdir. Bankalarca kullandırılan diğer ihracat kredilerine göre fiyat avantajına sahiptir. Türk Eximbank’ın firmaların ihtiyaçları doğrultusunda, Sevk Öncesi veya Sevk Sonrası olmak üzere gerek kısa vadeli gerek ise uzun vadeli olmak üzere farklı kullandırım koşullarında kredileri mevcuttur.
Türk Eximbank, ihracatçıları, ihracata yönelik üretim yapan imalatçıları ve yurt dışında faaliyet gösteren girişimcilere kısa, orta-uzun vadeli nakdi ve gayri kredi sağlar. Türk Eximbank Kredileri ise şunlardan oluşur: Kısa Vadeli İhracat Kredisi; Reeskont Kredisi, İhracata Hazırlık Kredisi. Döviz Kazandırıcı Hizmetler Kapsamında Krediler; Turizm Kredisi ve Uluslararası Nakliyat Pazarlama Kredisi. Orta Uzun Vadeli İhracat Kredisi; İhracata Yönelik Yatırım / İşletme Sermayesi, Özellikli İhracat Kredisi, Avrupa Yatırım Bankası Kredisi ve Gemi İnşa ve İhracat Finansmanı Programı.
• TCMB Reeskont Kredisi: Vadeli mal ve hizmet ihracatından doğmuş ve doğacak alacakların bankalarca Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası reeskontuna götürülerek iskonto edilmesi ile ihracatçılara sağlanan finansman desteği.
• Forfaiting: Mal ya da hizmet ihracatında bir banka garantisi ile güvenceye alınmış senetli ya da kayıtlı alacakların kesin satışına denir. Bir ticaret ilişkisinden doğan ancak henüz vadesi gelmemiş ve bir kıymetli evrak ile teminatlandırılmış alacağın, daha sonra satıcıya rücu olmaksızın, bir banka ya da bu alanda uzmanlaşmış bir finansman kurumu (forfaiter) tarafından satın alınması anlamına gelir. Avantajları ise şunlardır:
• İhracatçı her an belli bir fiyat ile nakde dönebilme şansına sahip olduğu için likit bir enstrümandır.
• Gayrikabili rücu (without recourse) finansman sağlar. Bu işlem satıcının bilançosunda kredi olarak yansımadan likiditesinin artmasını sağlar.
• İhracatçı ‘Ticari Alacaklar’ hesabını kapatır.
• İhracat döviz kredileri: Bankaların TCMB Sermaye Hareketleri Genelgesi kapsamında alternatif vade yapısıyla mal ve hizmet ihracatının finansmanı için sunduğu krediler anlamına geliyor.
• Sigortalı İhracatın Finansmanı: Türk Eximbank Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigorta (KVİKS) programı kapsamında sigortalanmış ihracat alacakları üzerinden sağlanan finansman yöntemidir.
• Yapılandırılmış İthalat Akreditifi: İthalatçının vadeli ödemek istediği ancak ihracatçının mal bedelini peşin tahsil etmek istediği işlemlerde sağlanabilen bir finansman yöntemidir. Bankanın limitleri doğrultusunda muhabir bankalara açılan vadeli teyitli/teyitsiz ithalat akreditifleri iskonto ettirilip ihracatçıya peşin ödeme yapılarak ithalatçıya vade sağlanır. İthalatçı belirlenen vade sonunda mal bedeli, faiz ve diğer masrafları öder. Faiz oranı ve oluşabilecek diğer masraflar akreditif açılışından önce toplam maliyeti bilme avantajına sahip olur.
• Poliçe / Bono Aval ve İskontosu: İthalatçı firmaların borçlu sıfatı ile düzenledikleri bankaların avalli PN/BONO vasıtası ile muhabir bankalardan ithalatçı firmalara ithalatın finansmanı amacıyla kredi sağlanmasına olanak veren ve ithalatçı müşterilere döviz borçlanma imkanı sağlayan finansman yöntemidir.
• Prefinansman Kredisi: Döviz kredisi kullanmaya haiz firmaların yurt dışındaki alıcıdan veya kreditör kuruluşlardan banka garantisi verilerek veya verilmeksizin ihracat veya ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili mal ve hizmet alımı için sağlanan finansman.
• Harici Garantiler: Yurt dışındaki muhatap kişi ve kurumlara hitaben banka tarafından bir malın teslimi, bir borcun ödenmesi, bir işin yapılması gibi konularda düzenlenen geri dönülemez bir banka ödeme yükümlülüğüdür.
• Teminat Akreditifleri (Stand By Letter of Credit): Teminat akreditifleri, tıpkı garanti mektuplarında olduğu gibi belli bir yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda bu durumu beyan eden muhatabın uygun tazmin talebine istinaden bankanın geri dönülemez ödeme yükümlülüğüdür.
• Alacak sigortası: Yurt içine veya yurt dışına yapılan satışlardan doğan kısa vadeli alacakların tahsilat riskinin fatura bazında yüzde 100 garanti altına alınması yerine sigorta mantığında havuz risk yönetimi şeklinde bir güvence ile bertaraf edilmesini sağlar.

Kur riskinden korunma yöntemleri:
• Vadeli Kur / Forward Rate: Dalgalı kur sisteminden doğabilecek gelir kayıplarının önüne geçmek için firmaların bankalardan aldığı bir hizmet türüdür. Bu hizmet türünde, vadeli kur uygulamalarında ileriye dönük döviz kurları öngörüler doğrultusunda bankalarca, belirli bir masraf karşılığında sabitlenebilir.
• Vadeli Kur / Forward İşlem: Gelecekte oluşacak döviz akışının kur riskini ve bu riskin oluşturacağı nakit akış riskini almak istemeyen firmalar için ideal çözümdür. İleriki tarihte gerçekleşecek döviz alım/satım işleminin bugünden belirlenmesi ve anlaşmaya varılması esasına dayanır. Forward işlemler yapıldığı gün itibarıyla, tarafları ilgili vade için bağlayıcı bir anlaşma niteliği taşır ve nakit akışı belirlenen vadede gerçekleşir.
• Murabaha: Faizli borçlanma araçlarının kullanılmadığı, temel olarak ticaretteki karı paylaşma üzerine kurulu bir İslami finansman yöntemidir. İthalatçıya peşin satıp vadeli almak gibi bir olanak sağlar.