Devasa projelere özel taşımacılık; Proje Taşımacılığı, sunduğu katmadeğerle farklılaşıyor

Gelişen teknolojiler, hızla globalleşen Dünya, artan rekabet ortamı, Pandemi ile hızlanan dijital dönüşümle birlikte endüstrideki hızlı dönüşüm, devasa projelerin ağır tonajlı ürünleri ve malzemelerinin taşınma ihtiyacını daha sistematik çözen ‘Proje Taşımacılığı’nı öne çıkarıyor. Taşınması hassasiyet, tecrübe ve standart üstü araç, ekipman ve benzeri donanım gerektiren bir lojistik modu olan ‘Proje Taşımacılığı’, gerek yurtiçinde gerekse uluslararası lojistik faaliyetlerde yürütülen bir projenin, A’dan Z’ye tüm ihtiyaçlarının bir plan, program dahilinde, taşıma, depolama ve dağıtım süreçleri ile operatör tarafından gerçekleştirilebilmesi demek. “Özellikle ağır, havaleli, normal standartlardan farklı hacimli eşyalar, malzemeler, yüklerin taşınması” olarak tanımlanan ve sunduğu katmadeğerle lojistik ve taşımacılık sektöründe özel öneme sahip ‘Proje Taşımacılığı’, diğer taşıma modlarından farklı olarak ciddi bir mühendislik çalışmasıyla hayata geçiyor.
Proje Taşımacılığı sürecinde bilinmesi gerekenlerin başında; kullanılacak güzergah, araçlar ve operasyon yönetimi geliyor. Risk yönetimi, kaza ve hasar tahminleri, öngörüler ve analizler bu aşamada oldukça önemli çünkü bu tahmin ve analizler taşınacak eşya veya malzemelerin güvenliğini sağlayacak. Vinç gibi kullanılacak yardımcı ekipmanlar ve sistemler önceden belirleniyor. Risk yönetimi ve kaza öngörümü, süreç ve planlamanın çok iyi yapılması, değerlendirmeler ve raporlar… Dolayısıyla ‘Proje Taşımacılığı’ çok ciddi bir yatırım, bilgi, tecrübe ve donanım gerektiriyor.
Pandemi nedeniyle ötelenen yatırımların yeniden devreye girmesiyle ivmelenen ‘Proje Taşımacılığı’, artan enerji, inşaat, sanayi projeleriyle büyüyor. Çelik, trafo, kazan, tank, çimento, kağıt rafineri, madencilik üretimlerinin artmasıyla proje taşımacılığının da hareketlenmesi söz konusu. Uzak Doğu ülkelerinden Türkiye’ye ve bölgeden Afrika’ya uzanan coğrafyada taşımalar yapılmasını sağlayan proje taşımacılığı pazarının öncelikle beklentileri arasında; ‘karayolu ve denizyoluna alternatif olarak demiryolunun geliştirilmesi’ ve ‘limanlarda dev projeleri elleçleyebilecek ekipman altyapısının güçlendirilmesi’ yer alıyor.

“Türk proje taşımacılığı her geçen gün büyümeye devam edecektir”
Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Yönetim Kurulu Başkanı Ayşem Ulusoy, “Proje taşımacılığı gabari dışı, ağır yüklerin taşınmasını ifade eden özel bir taşıma şeklidir. Bu nedenle sektörümüz içinde özel bir profesyonelliğe gereksinim duyan bir dal olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle proje taşımacılığında taşımanın her aşaması en ince ayrıntısına kadar büyük bir titizlikle planlanmalıdır. Bu tip eşyalar genellikle kamu/özel sektör fabrika, rafineri, madencilik, enerji, inşaat vb. altyapı yatırımlarında gerekli olan malzemeler, cihazlar veya donanımlardır. Genellikle tek seferde yapılan ve bir proje kapsamında planlanarak yapılan taşımalardır. Ağırlıklı yatırım alanı altyapı, ulaşım, enerji sektörüyle birlikte üretim tesislerinin taşımasını kapsar” diyor.
Proje taşımacılığının, hem dökme olarak gemiyle taşınan endüstriyel malzemeleri, hem karayoluyla taşınan çoğunlukla ağır ve gabari dışı malzemeleri, bunların yanı sıra çoklu modlarda taşınan yüklemeleri de içinde barındırdığını aktaran Ulusoy, “Bu çerçevede sektörün kapsama alanı oldukça büyüktür. Ülkemizde yalnızca karayolu ağır nakliye sektöründe hizmet veren birçok firma bulunmaktadır. Bunlara ek olarak Türk limanlarından dünyanın çeşitli bölgelerine düzenli seferler yapan hem breakbulk hem de Ro-Ro seferleri mevcuttur.  Ro-Ro gemilerinde de ciddi miktarda proje yükü taşınmaktadır. Ayrıca Türkiye’de proje lojistiğini forwarder olarak yapan firmaları da dikkate aldığımızda karşımıza bir bütün olarak oldukça büyük bir sektör karşımıza çıkmaktadır” diye konuşuyor.
Ticaret Bakanlığı verilerine göre 2021 yılı sonu itibariyle Türk inşaat sektörünün yurtdışında üstlendiği toplam proje bedelinin 29 milyar dolara ulaştığını kaydeden Ulusoy, şunları ifade ediyor: “Türkiye ekonomisi geliştikçe, özellikle inşaat sektörü, üretim tesisleri, enerji gibi alanlarda yatırımlar çoğaldıkça proje lojistiği işine odaklanan işletmelerin de sayısında artış ve hizmet kalitesinde yükselme sağlanacaktır. Yeni havalimanı, nükleer santraller, büyük rafineri ve enerji projeleri, aynı zamanda hızlı tren ve metro hatlarına ilişkin yürütülen çalışmalar bu alandaki önemli örnekler ve deneyimlerdir. Bunlara ek olarak tabii ki Türk müteahhitlerin yurtdışında üstlendiği işleri de dikkate aldığımızda Türk proje taşımacılığı sektörüne çok iş düşmekte ve sektör her geçen gün büyümeye devam edecektir.”

“Mevzuatta iyileşmeye ihtiyaç duyuluyor”
Proje taşımacılığının, geleneksel taşıma yöntemlerinden farklılaşması nedeniyle çeşitli fiziki ve mevzuat altyapılarına gereksinim duyduğuna dikkat çeken Ayşem Ulusoy, şunları kaydetti: “Proje taşımacılığında kullanılacak kılavuz araçlar, sürücü ve proje taşımacılığında görev alacak diğer personelin eğitimi ile özel ekipmanların kullanımı konularında eğitim, bilinçlenme ve mevzuat altyapıları konularında halen iyileşmeye ihtiyaç duyulmaktadır. Gabari dışı yüklerde taşıma modları arası yük hareketlerinin sorunsuzca yapılabiliyor olması bir başka gereksinim olarak karşımıza çıkmaktadır. Ağır yüklerin taşınması ile ilgili lojistik operasyonlarda elleçleme noktalarında, söz konusu malların yüklenip boşaltılabilmesi için yük kapasitesine uygun vinçlerin bulunması gerekmektedir. Proje taşımacılığı yapan firmalar uzman ve deneyimli bir kadroya sahip olmalıdır. Ekipmanların ve araçların ağır yük taşımacılığına uygun olması, çalışanların ülkelerin prosedürlerini bilmesi, yol analizi yapabilmesi, mühendislik bilgisine sahip olması, farklı coğrafyaları tanıması ve zaman yönetiminin başarılı bir şekilde yapılması proje ve ağır yük taşımacılığı yapan firmaların özellikleridir. Bazı projelerin hava-kara, tren-gemi, deniz-kara gibi birden fazla taşıma şekliyle ulaştırılması gerekebilir. Böyle durumlarda proje taşımacılığı yapan firmalar her bir seçeneği eksileri ve artılarıyla müşterilerine detaylı bir şekilde açıklamak durumundadır.”

“Proje taşımacılığında her taşıma ‘tek’tir”
Ayşem Ulusoy, proje taşımacılığında üstlenilen her taşımanın ‘tek’ olma özelliğine sahip bulunduğunu, çünkü her müşterinin kendi işine özgü bir çözüm beklediğini söylüyor: “Bundan dolayı müşteri ile iyi iletişim kurmak, taleplerini iyi anlamak, güçlü bir takım çalışması ve işbirliği içerisinde hareket edilmesi gerekmektedir. Müşteri eğer lojistik sürecini tam olarak kavrayamazsa, talep edeceği lojistik faaliyetler hem sürecin optimum yönetilmesine zarar vermekte; hem de gereksiz maliyetlerin oluşmasına neden olmaktadır.”
Ayşem Ulusoy, “Bunun yanı sıra sigortanın olmadığı ve zarar / hasar gibi bir durumun olması halinde lojistik işletmesi müşterisini kaybetmekle kalmaz; hizmet bedelinin çok üstünde bir maliyet ile de karşı karşıya kalabilir. Bu nedenle insan, yöntem ve araç kullanımından kaynaklanabilecek hasar ve kaza tahminleri önceden yapılmaktadır” açıklamasını yapıyor.

Sektörler ve ürünler
Proje Taşımacılığı’ taşıma konusu ürünler ve sektörler yönünden özetle şöyle:
• Fabrika, santral, boru hattı ve ekipmanları.
• Buhar ve gaz türbinleri.
• Transformatör, kondansatör ve ısı kazanları.
• Tank ve basınç araçları.
• Kurutucu, baca ve demir çelik fırınları.
• Endüstri ve endüstriyel makinaları.
• İnşaat endüstrisi.
• Çelik ürünleri.
• Petrol sektörü ürünleri.
• Rüzgar enerjisi–rüzgar türbinleri.
• Denizcilik–yatçılık.
• Havacılık.
• Demiryolları.
• İş makinaları.
• Beton santralleri.
• Taş-kırma eleme tesisleri.
• Döküm üniteleri vb.
• Komple tesis taşımaları.

Proje Kargo
Taşınması hassasiyet gerektiren gabari (ölçülü) yüklerin taşınması ‘Proje Kargo’ konusudur ve bu lojistikte tanım gereği zaman konusu kritiktir. Çünkü zamanda ihlal veya aksama büyük kayıplar yaratır.

Yönetim uzmanlığı
‘Proje Taşıma’ yükleri uzmanlık deneyim ve özel bilgi gerektirir. Örneğin; her lojistik hat, proje taşımacılığının ihtiyacını karşılamaz. Doğru hat seçimi önem kazanır. Kriz bölgelerine yük taşıma; güvenliği garanti eden anlaşmalar gibi konular uzman ve dinamik kadroları gerektirir.

Planlama uzmanlığı
Proje Taşımacılığı’ yükün türüne göre bazen birden fazla taşıma şeklini gerektirir. (Demiryolu-deniz, hava-kara, deniz-kara vs.). Bu noktada titizlik ve milimetrik planlama öne çıkar. Görünmeyen riskler önceden görülür. Güzergah üzerinde kontrol noktaları oluşturma, günlük ve haftalık iş takip raporları verebilme gibi yüksek düzey uzmanlıklar gerekir.

Bölgesel uzmanlaşmalar
Lojistikte altyapıdan yasalara ve kapasiteye kadar bölgesel farklılıklar ortaya çıkar. Örneğin; Türk Cumhuriyetleri’ne, Ortadoğu ve Arap Yarımadası’na taşıma farklılıkları gibi. Sorunu bölgesel uzmanlaşma çözebilir.

Kapasite
‘Proje Lojistiği’ yapan şirketlerin yükün en uygun biçimde nakli, kaynakların etkin yönetimi, multimodal taşıma biçimlerinin efektif kullanımı, rota bilgisi, resmi ve özel kuruluşlarla ortak çalışma, izin prosedürleri, dökümantasyon, sigortalama gibi pek çok konuda üstün bir organizasyon bilgi ve becerisi geliştirmeleri gerekiyor. Kimi zaman bu projelerde çeşitli lokasyonlarda depolama ve dağıtım süreçleri gibi ekstra uzmanlık alanları da devreye giriyor.