Akıllı, hızlı, çevik, sürdürülebilir, karlı, verimli şirket olmanın yolu; İşi; ‘İş Zekası ve İş Analitiği’ ile yönetmekten geçiyor 

Dünyada, uzmanlara göre; 2021 itibariyle internet kullanıcı sayısı 4.66 milyar, sosyal medya kullanıcısı ise 4.20 milyara yükseldi, Türkiye’de ise nüfusun yüzde 72’si (62.07 milyon insan) internet kullanıyor. Sosyal medya kullanımı, üretilen veri miktarı, mobil kullanım derken artık ‘Büyük Veri’ çağındayız ve şirketler veri fırtınası altında. Her şirkete operasyonel sistemlerinden, bayilerinden, satış örgütlerinden, pazardan ve sosyal medyadan sayısız veri geliyor. Veriler çoğunlukla farklı yazılımlarda üretildiği için yönetilmesi ve analizi de güçleşiyor. Büyük Veri (Big Data), şirketlerin bilgi teknolojileri ve raporlama bölümlerine ciddi iş yükü getiriyor, yöneticilerin doğru bilgiye hızlı ulaşmalarını güçleştiriyor.

Pandemide hızlanan dijital dönüşüm fırtınasıyla birlikte her ölçekteki şirket, kurum ve kuruluş için bu verileri raporlamak, analiz etmek, yönetmek, anlamlandırmak, karlılığını ve başarılarını artırmak, sürdürülebilir rekabet avantajı sağlamak, bilginin gücünü daha etkin kullanmak, şirketlerini, endüstrilerini, işlerini daha iyi kavramak, stratejilerini bu doğrultuda belirlemek ve hareket etmek hayati önemde. Şirketlerin, değişen pazar koşullarına karşı anında tepki vermek, süreci yönetebilmek ve zorlu rekabet koşullarında daha akıllı ve çevik olmak, kaynaklarını daha etkin kullanmak gibi kritik avantajlar sağlayabilmesinde imdadına; ‘İş Zekası ve İş Analitiği çözümleri ve uygulamaları yetişiyor. Bu çözümler, sadece büyük ölçekli işletmelerin değil, KOBİ’lerin de kullanabileceği bir teknoloji.

Tanımlayıcı analitik İş Zekası, tahmine dayalı analitik İş Analitiği tarafından sağlanır: ‘İş Zekası’ ve ‘İş Analitiği’nin temel amacı, firmaların kendi verilerine erişimini artırarak tüm bölümleri için iyileştirme sağlamak ve buna bağlı olarak karlılığını artırmaktır. Verileri analiz etmek, kuruluşa eyleme dönüştürülebilir bilgiler sunmak için tasarlanan teknoloji odaklı bir süreç olan İş Zekası, kuruluşun mevcut durumunu, sektörde nasıl konumlandığını anlamaya yardımcı olur. İş Zekası mevcut operasyonların daha iyi anlaşılmasını sağlarken; İş Analitiği gelecekteki kararlara ışık tutmayı amaçlar.  İş Zekası, farklı veri süreçleri aracılığıyla önceden tanımlanmış geçmiş ve güncel veri noktalarını özetler. Bu teknikten çoğunlukla gelir veya ürün performans ölçümleri hakkında ayrıntılı bir genel bakış oluşturmak amacıyla faydalanılır. İş Zekası, şirket veritabanları üzerinde çalışan her gösterge paneli, özel veri raporu ve veri sorgulama sürecini kapsar. İş Zekası ve İş Analitiği’ni ayıran; sundukları içgörülerdir. Tanımlayıcı analitik İş Zekası’nın alanına girerken, tahmine dayalı analitik ise İş Analitiği tarafından sağlanır.

İş Zekası ve İş Analitiği uygulamaları ve çözümleri hangi özelliklere sahip olmalıdır?
İş Zekası ve İş Analitiği’nin özellikleri: Bu teknolojileri satın alırken işletmelerin ilk sorusu şu oluyor: “İş Zekası ve İş Analitiği uygulamaları ve çözümleri hangi özelliklere sahip olmalıdır?” Sorunun yanıtı, teknolojilerin özelliklerinde. Anlatıyoruz:

• Rekabet avantajı kazandırır: Strateji ve yönetim optimizasyonu şirketlere rekabet ortamında güç kazandırıyor. İşletmelerin İş Zekası ve İş Analitiği’ni kullanmaları, çok daha etkili ve verimli iş süreçlerinin ortaya çıkmasını da beraberinde getiriyor. Böylece işletmeler, bilginin iş süreçlerine doğrudan entegrasyonuyla daha isabetli kararlar alabiliyor, gelecek öngörüsünü sağlam temeller üzerinde şekillendirebiliyor.

• Hız sağlar; farklı departmanlarda, farklı zamanlarda ve süreçlerde gerçekleşen saklanmış verileri, sizin anlamlandırdığınız şekilde özetler, çok boyutlu analiz eder.

• Doğru güncel ve eksiksiz bilgiye ulaşım: Her seviyede şirket çalışanı, kendi yetkileri ölçüsünde, istediği anda ve formatta, görsel açıdan zengin ekranlarda, aradığı bilgiye doğru, güncel ve eksiksiz biçimde ulaşır, böylece, bilgi işlem servislerinin üzerinden de önemli bir iş yükü de kalkar.

• Bütün süreçleri anında izlemeyi sağlar; iş süreçleri içeriği, mega data yönetimi ve işbirliğine dayalı bir izleme inisiyatifi yaratır. Raporlar, önceden belirlenen saatlerde, e-posta veya kısa mesaj yoluyla otomatik dağıtılabilir. Farklı birim ve kaynaklardan gelen veriler, ortak bir havuza yerleştirilir. Veri eşleştirme özelliğiyle otomatik güncellenen görseller ve raporlarla anlık süreç izlenebilir.

• Kendiliğinden güncellenen raporlar: Veriler, paralel eşleştirilerek kendiliğinden güncellenen görseller ve raporlar halinde izlenebilir.

• İş emirleri üretir: İş Zekası çözümleri ve uygulamaları, tanımlanan kritik başarı göstergelerine dayanarak sisteme iş emirleri üretir.

• İzleme avantajı: Konulan hedeflerin; bayi, temsilci, çalışan, proje, süre ya da departman bazında ne oranda gerçekleştiği, dijital paneller (dashboard) ve özel ekranlarda izlenebilir. İş Zekası ile iş, süreç, ürün ve hizmet başlıklarının yanı sıra ekosistemde yer alan çalışan, tedarikçi, iş ortakları ve müşterilerin performansını, basit işlemlerle analiz ederek güçlü bir karar destek çözümüne sahip olunabilir, karlılık analizi için dönemsel olarak en karlı müşteriler, en yüksek değerli ürün, birim gruplamalarının raporları oluşturulabilir.

• Verilerin detaylı analizi, stratejik ve taktiksel kararları doğru verebilmeyi sağlar; ihtiyaçları belirler, analizleri yürütür, teknik çözümleri ve mimari tasarımı yapar, merkezi veya dağıtık veri ambarını tasarlar, veri ambarında bulunan verileri yönetir, veriler üzerinde analizler yapılmasını ve ihtiyaç duyulan raporların alınmasını sağlar. Finansal başarıyı sağlayan müşteri, üretim ve insan kaynakları kriterlerini belirleyerek finansal sonuçlar gibi ardıl ölçütlerin yanı sıra bu tür öncül ölçütleri de denetim altında tutabilir. Kurum genelinde birikmiş farklı formattaki verileri hızlı bir şekilde analiz edip, anlamlı sonuçlar elde etmeyi sağlar.

• Yükselen karlılıktır; maliyet düşürme yöntemlerini belirleme, iş fırsatlarını ortaya çıkarma, ERP verilerini erişilebilir raporlara dönüştürme, perakende taleplerine hızlı tepki verme ve fiyatları optimize etmede kullanılır.

• Tedarikçi ve müşterilerle olan ilişkinin değerinin daha kolay bir biçimde   ölçülmesini sağlayarak, firmalara anlaşmalar esnasında daha fazla güç verir.

İş Zekası ve İş  Analitiği’nin  bileşenleri ve sektörel  kullanım alanları Bileşenler:
• Raporlama
• Çok boyutlu analiz süreçleri
• Mantıksal çözümlemeler
• Karmaşık olay analizi
• İş performans yönetimi
• Bir iş sürecini diğer performans ölçümleriyle veya bu iş sürecinin en iyileriyle kıyaslama
• Açıklayıcı ve tahmine dayalı modelleme
• Gerçeklere dayalı yönetim
• Analitik modelleme
• Sayısal analiz
• Bilgi çekme
• OLAP- Çevrimiçi Analitik İşleme (Online analytical processing)
• OLTP-Çevrimiçi İşlem Yürütme (Online Transactional Processing)
• ETL-Veriyi Çekme, Dönüştürme, Yükleme (Extracting, Transforming, Loading)
• Veri Madenciliği (Data Mining)
• Veri Depoları (Data Warehouse)
• Süreç Madenciliği
• Uyarılar.

‘İş Zekası’nın sektörel kullanım alanları: Ham veri miktarının en çok olduğu alanlar; bugün finans, telekomünikasyon, perakende, enerji, sağlık ve giderek diğer bütün sektörler İş Zekası alanına giriyor.
‘İş Analitiği’nin sektörel kullanma alanları: İş analitiği başta bankacılık sektörü olmak üzere, oyun sektörü, perakende sektörü gibi birçok sektör ve sosyal ağlar tarafından kullanılır.

İş Zekası ve İş Analitiği’nin işletmelere faydaları
Farklı kaynaklardan alınan bilgileri bir araya getirerek çözümler sunan İş Zekası ve İş Analitiği çözümleri ve uygulamalarının işletmelere sağladıkları özetle şöyle:
• Hızlı, akıllı, çevik işletmeler olmalarına yardımcı oluyor, verimliliği, görünürlülüğü, hesap verilebilirliği, tasarrufu arttırıyor, maliyetleri azaltıyor, genel bir bakış imkanı sunuyor, iş süreçlerini kolaylaştırıyor, kolay analitik çözümler sunuyor.
• İş Zekası ve İş Analitiği, ürettiği sonuçlar itibariyle hemen her sektördeki şirkette ürün iyileştirmeden müşteri memnuniyetine, çalışan performansından iş ortaklarının kârlılıklarına kadar pek çok stratejik bilgi ve raporlama olanağı sunuyor.
• Kurumların, kendi verilerini daha kolay ve hızlı yorumlamasını sağlıyor, karar verme sürecini kısaltıyor, hızlandırıyor, riskleri azaltıyor, sağlam, güvenilir, sağlıklı karar verme zemini kazandırıyor.
• Hızlı ve esnek sorgulama: Tek noktadan esnek, anlık raporlama ve analiz yapma olanağı sunuyor. Örneğin; İş Zekası monitörleri, verileri grafikler, haritalar, tablolar, hız göstergeleri, performans barometreleri, trafik işaretleri gibi çok çeşitli görsel bileşenleri bir arada görüntülüyor; hızlı, etkin, kolay veri analizine ulaşmayı sağlıyor. Yapılan hızlı analiz ve planlamayla gelecekle ilgili daha sağlam iş kararları alınıyor. Web üzerinden erişerek online analiz, uyarı, sorguların tasarımı, verilere erişim, istisnaları belirleme ile her düzeyde rapor ve kararları sunma imkanı sunuyor.
• Karmaşık veriyi anlamlı ve işletme için kullanılabilir bilgiye çevirmede analiz yapmayı kolaylaştırıyor. Bilgi işlem desteğine ihtiyaç olmadan, tam ve doğru verilerle derin veri analizi, rekabet ve pazar payı ölçümlemesi yapılmasını, rakip işletmelere karşı rekabet üstünlüğü sağlıyor. Rekabette öne geçmeye olanak tanıyor.
• Yeni iş kolları ve alanlarına yatırım yapma noktasında öngörü, sorunlarla başarıların analizi ve buna göre stratejinin revize edilmesini sağlıyor.
• Şirketteki bilgi paylaşımını ve bilgi şeffaflığını artırıyor.
• İşletmeler, projelerinin herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilecek zorluklara karşı daha kolay çözüm üretebiliyor.
• Kritik anlarda ihtiyaç duyulan bilgiyi anlık suna rak karar alma mekanizmalarını güçlendiriyor.
• Çalışanlar, iş birimleri, yöneticiler, iş ortakları, tedarikçiler vb. performansların ölçümlemesini, işletme performansının operasyonel ve finansal olarak izlenmesini; finansal raporlamalar alınmasını ve bu doğrultuda yeni bütçe oluşturulmasını sağlıyor.
• Müşterilerin her türlü sadakat, satın alma eğilimi, kârlılık vb. unsurlarının ölçülmesini sağlıyor. Müşteri davranışına dair öngörülerle müşteri memnuniyeti ve satışlar artar. Ürün fiyatlandırma ve arz sunma stratejileri, müşteri davranışları ve taleplerine uygun belirleniyor. Satış ve pazarlama stratejileri konusunda doğru ve gerçekçi bir yol haritası oluşturmaya yardımcı oluyor.
• Maliyet düşerken gelir yükselir: Müşteri memnuniyet bilgilerine erişilerek hizmet maliyetleri azaltılabiliyor. Satın alma, lojistik ve tedarik süreçlerini küresel referanslarla optimize ederek maliyetler azaltılabiliyor. Maliyet kontrolünü, gelirlerin artırılmasını veya karlılığın ölçülmesini sağlıyor.
• Çalışan memnuniyetiyle beraber operasyonel verimlilikte artış görülüyor.
• İşe alım çalışmalarının etkinliği analiz edilerek sürecin kalitesi artırılıyor.
• Kurumsal stratejileri geliştirmeye, işletme faaliyetleri için hedef ve performans ölçütleri belirlemeye, işletme tarafından kullanılan teknoloji ve süreçleri aktif ve etkin tutmaya yardımcı oluyor.
• Şirketin vizyon, misyon ve politikalarının yenilenmesinde etkin rol oynuyor.
Kaynakça:
https://bilisim.com.tr
https://www.pwc.com.tr
https://blog.logo.com.tr
https://tr.wikipedia.org
https://www.uyumsoft.com
https://www.innova.com.tr
https://www.smartmind.com.tr
https://dergipark.org.tr/

İş Zekâsı: Kavramsal Çerçeve, Bileşenler ve İşleyiş (Prof.Dr. Selim Yüksel Pazarçeviren, Araş. Gör. Ümmügülsüm Zor, Filiz Gürbüz)

‘İş Zekası’ (BI) nedir?
İş Zekası; şöyle tanımlanıyor: “İş Zekası (Business Intelligence-BI), iş amaçları için ham veriyi anlamlı ve kullanışlı bilgiye dönüştüren teoriler, metodolojiler, sürelerin, mimarilerin ve teknolojilerin bir kümesi. İş Zekası, şirkette birikmiş büyük miktarda verileri işleyerek yeni projelerin belirlenmesine ve geliştirilmesine yardımcı olur. İş Zekası (BI), yeni fırsatlar tanımlamak ve geliştirmeye yardım etmek için büyük miktarlarda bilgi yönetir.”
Bir başka tanıma göre; “İş Zekası, işletmelerin gelecek hakkında daha doğru kararlar alabilmesi için geçmiş ve mevcut zaman verilerini toplayarak çeşitli yazılımlar yardımıyla bu verilerin anlamlı bilgilere dönüşmesini sağlayan veri yönetim süreçleridir.”

‘İş Analitiği’ (BA) nedir?
İş Analitiği tanımı ise şöyle: “İş Analitiği (Business Analytics-BA), işletmelerin doğru bilgiler ve hızlı karar verme yeteneği elde etmesini sağlayacak şekilde mevcut verilerin analiz edilip raporlanmasını sağlar. Bu veriler müşteri davranışlarını ve taleplerini anlamak ve işletmenin performansını değerlendirmek açısından önemlidir.” Farklı bir tanıma göre; “İş Analitiği; tahminsel modelleme ve optimizasyon gibi çözümlerle iş süreçlerini en verimli hale getirerek işletmelerin performansını keşfetmesini sağlayan bir iş planlamasıdır.” Bir diğer tanıma göre ise; “İş Analitiği, geçmiş iş performansının sürekli yinelemeli keşif ve araştırması için beceriler, teknolojiler ve uygulamaları ifade eder. İş Analitiği, verilere ve istatistiksel yöntemlere dayalı olarak yeni içgörüler geliştirmeye ve iş performansının anlaşılmasına odaklanır.”

Gelecek eğilimleri (trendler)
• Yapay Zeka: Gartner’ın raporuna göre yapay zeka ve makine öğrenimi, insan zekası tarafından yapılan bazı karmaşık görevleri üstlenebiliyor.  Bu özellik, gerçek zamanlı veri analizi oluşturabilme ve dashboard raporlama yönünde geliştiriliyor.
• Ortak Çalışmaya Dayalı İş Zekası: İş zekası yazılımları, sosyal medya ve diğer son teknoloji araçlarla birleştirilerek, ortak karar verme için ekiplerin çalışma ve paylaşımına katkı sağlıyor.
• Gömülü İş Zekası (Embedded BI): Gömülü İş Zekası, İş Zekası yazılımının veya bazı özelliklerinin raporlama işlevselliğini geliştirmek ve genişletmek için başka bir iş uygulamasına entegre edilmesine olanak sunuyor.
• Bulut Analitik: İş Zekası uygulamaları çok yakında bulutta hizmete sunulacak ve bu sayede daha fazla işletmenin bu teknolojiyi kullanması sağlanacak.