Yapısal dönüşümün yol haritası: 2019 REFORM TAKVİMİ

Bakan Berat Albayrak, 4.5 yıllık seçimsiz dönemde enflasyondan tasarrufa, reel sektörden finansa, eğitimden tarıma, sigortacılıktan enerjiye, lojistikten turizme, ihracattan vergiye, hukuka kadar pek çok başlıkta hayata geçirilecek reform paketlerinin takvimini anlattı. Dörtbuçuk yıllık seçimsiz döneme girdik; bu dönem reformlar yapılacak ve Türkiye değişecek. İlk adım 10 Nisan’da atıldı ve ilk reform paketi Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından açıklandı. “Yeni Ekonomi Programı Yapısal Dönüşüm Adımları 2019”u, İstanbul’da, Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde açıklayan Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 4.5 yıllık seçimsiz dönemde enflasyondan tasarrufa, reel sektörden finansa, eğitimden, tarıma, sigortacılıktan, enerjiye, lojistikten, turizme, ihracattan vergiye, hukuka kadar pek çok başlıkta hayata geçirilecek reform paketlerinin takvimini anlattı. Paketin hazırlanmasında, TÜSİAD, MÜSİAD başta olmak üzere iş dünyasının katkıları alındı. Reform alanlarının başında finansal sektör, bankacılık geliyor.
Paketin politika hedefleri şunlar: Ekonomik dengelenme, İstikrarlı büyüme, Daha adaletli paylaşım, Nitelikli insan gücü ve güçlü toplum, Ekonomide dönüşüm.
Reform paketinin karakteristik özellikleri şunlar: Serbest piyasa ilkeleri ile uyumluluğu. İhracat ve istihdam odaklı olması. Sürdürülebilir büyüme hedeflemesi. Sıkı maliye politikası. Adaletli vergi sistemi. Para ve mali politikalar arasında koordinasyon. 
Berat Albayrak: “Konkordato ve kredi yapılandırma meselesini, çok daha iyi, herkesin çıkarına olan yeni bir yasal çerçeve ile ele alacağız.”
Reform alanlarının başında finansal sektörün geldiğini belirten Bakan Albayrak, “Bankacılık sektörümüzün güçlü yapısını sürdürmesini ve reel sektörümüzü finanse etmeye devam etmesini temin etmek bu programın en önemli önceliklerinden bir tanesidir” diye konuştu.
BANKALAR GÜÇLENDİRİLİYOR
Mevcut durum: Halen bankacılık sektörünün kredi hacmi, tahsili geçmiş alacaklar hariç 2 trilyon 513 milyar TL. Geri ödeme sorunu beklenmeyen 1. gruptaki kredilerin toplam krediler içindeki oranı yüzde 89 seviyesinde. 2. gruptaki yakın izlemedeki kredilerin payı 276 milyar TL, toplamda yüzde 11. Bunun 107 milyar TL’lik kısmı yapılandırıldı. 3. grup, tahsili gecikmiş ya da takip hesabında izlenen alacaklar Mart 2019 itibariyle 106 milyar TL., tahsili gecikmiş alacakların kredilere oranı yüzde 4.2 ve bunlar için ayrılan 72 milyar TL özel karşılık.
Konkordatolar: 2018 yılının son çeyreğinde 7 büyük banka, konkordatolu firmaların kredi borçlarının yapılandırılması konusunda çalışma başlattı. Şubat 2019’da 7 büyük bankaya diğer bankalar da ilave oldu. 2019 başında banka temsilcilerinden oluşan ‘konkordato heyeti’ kuruldu, heyet tarafından konkordatolu firmalarla görüşmelere başlanmıştı.
Reform: İlk adım kamu bankalarının sermayelerini güçlendirmek olacak. Sermaye yeterlilik ve likitide karşılama oranları artırılarak bilançoları çok daha dirençli hale getirilecek. Hazine ve Maliye Bakanlığı ihraç edeceği 28 milyar TL'lik ‘İkrazen Özel Tertip Devlet İç Borçlanma Senetleri’ni kamu bankalarına verecek.
Tahsili gecikmiş alacaklar için yüksek oranda karşılık ayrılması, birçoğunun teminatının bulunması, tahsilat oranlarının yüksek olması ve tahsili gecikmiş borcu bulunan işletmelerin büyük çoğunluğunun faaliyetlerine devam ediyor olması bankalar için olumlu bir veri; bu nedenle tahsili gecikmiş alacaklar, bankacılık sektörü için bir risk oluşturmayacak. Sektör daha dirençli olacak, sermaye yeterlilik oranları güçlenecek.
Özel bankalar: Bankalar Birliği koordinasyonunda, BDDK ile birlikte sermayelerini güçlendirmek için 2018 yılı karlarını dağıtmayacaklar, yeniden sermayelendirme planlarını yürütecekler.
YENİ YASAL REFORMLAR
Konkordato hızlanacak: Konkordato ve kredi yapılandırma meselesi, herkesin çıkarına yeni bir yasal çerçeve ile ele alınacak. Yeni yasal çerçeve, yeniden yapılandırma ve alacak tahsil süreçlerini hızlandıracak, borç ödeme kabiliyetini yitirmiş şirketler hızla tasfiye edilecek.
Zorunlu bireysel emeklilik: Kişilerin kazançlarına göre kesinti oranlarının belirleneceği zorunlu bir bireysel emeklilik sistemi kurulacak. Bu sistemle birlikte Kıdem Tazminatı Reformu da hayata geçirilecek.
Yeni yapıyla birlikte 5 yılda, sistemde biriken fonların milli gelirin yüzde 10'unun üstüne çıkacağı öngörülüyor.
Ulusal Veri Merkezi: Mali sistemin gözetim ve denetiminin güçlendirilmesi ile veriye dayalı iktisadi politikalar izlenmesi için Ulusal Veri Merkezi kurulacak; bu merkez ile risk ve potansiyellerin çok daha erken ve etkili analiz edilmesi sağlanacak.
Tasarruf ve sigorta: Etkin ve sağlıklı bir tasarruf sistemi oluşturulacak. Devletten bireye her alanda tasarruflar öncelik olacak. Bu kapsamda, emeklilik sistemi reforme edilecek. ‘Tamamlayıcı emeklilik sistemi’ emekliliklere ek gelir oluşturacak. Sistemle birlikte ülkedeki tasarruflar artarak dış finansman bağımlılığı azaltılacak. Sistemde biriken fonlar sermaye piyasaları üzerinden reel sektöre kanalize edilerek yatırımlar ucuz ve uzun vadeli finanse edilebilecek.
Ayrıca Sigortacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu kurulacak. Milli Reasurans şirketi ile birlikte sigorta şirketleri desteklenecek, sigortalanmayan sektörlerin sigortalanmasına imkan tanınacak.
Kıdem tazminatı: Fon kurulacak. Çalışanlardan olduğu gibi işverenden de yapılacak kesintiler BES ile entegre Kıdem Tazminatı Fonu’nda toplanacak.
Uygulama 2020 yılında başlayacak.
Berat Albayrak: “Tasarruflarımız kırılganlıkları gidermede en önemli araç.”
ENERJİ GİRİŞİM SERMAYE FONU VE GAYRİMENKUL FONU KURULMASI
Bankalar Birliği öncülüğünde, kamunun olmadığı bir yapıda, enerji ve inşaat gibi, iyileştirmeler (Neuro Lingustic Programming:NPL) noktasında iki sektörde, sorunlu varlıklar borç-hisse takası ile dışarı çıkarılacak ve bankaların bilançoları daha iyi hale getirilecek. Bu amaçla Enerji Girişim Sermaye Fonu ve Gayrimenkul Fonu kurulacak. Bu sayede bankaların, yerli ve yabancı yatırımcıların iştirak edebileceği fonlarla yönetilmesi sağlanacak.
KATMADEĞERE KREDİ
Teşvik kredi: Sağlıklı ve sürdürülebilir büyümenin dayanağı olan ihracat ve katmadeğerli ürün üretimini yerlileştirmeyi sağlayan sektörler kredi arzından daha fazla yararlanacak. Bu kapsamda Finansal İstikrar ve Kalkınma Komitesi (FİKKO) bünyesinde bir kurul ile bu stratejik alanlara daha fazla kredi sağlanması için teşvik mekanizmaları devreye alınacak.
Reel sektör: BDDK 2019 başında 500 milyon ve üzeri riski bulunan gruplar için bir düzenleme hayata geçirmişti. Bu bir adım daha ileriye taşınacak.
Ek kredi: Bankacılık sektöründe toplam 100 milyon TL ve üzeri riski olan şirketler, mali yılın kapanmasının ardından 120 gün içerisinde bankalarına bağımsız denetimden geçmiş finansal tablolarını ve borç ödeme kapasitesi, likidite riski, kur riski, ve karlılık gibi unsurları da içeren bir mali denetim raporu sunmak zorunda olacak. Aksi halde sektörden ek kredi alamayacak.
Kredi derecelendirme: BDDK koordinasyonunda, Ulusal Kredi Derecelendirme Kuruluşu oluşturulacak. Kuruluş ile reel sektörün kredi taleplerinde çok daha gerçekçi ve sağlıklı değerlendirme yapılacak.
Berat Albayrak: “Yapısal adımların çerçevesini geliştirecek bir diğer ana alanı enflasyon olarak belirledik. Enflasyonda en önemli sorun gıda alanında yaşanıyor. Gıda enflasyonu ile mücadele için en önemli yapısal reformumuz ‘Tarımda Birlik Projesi’ olacak.”
TARIMDA MİLLİ BİRLİK PROJESİ
Sera A.Ş. kurulacak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Mayıs ayında kamuoyuna açıklayacak: Özellikle mevsimsel dalgalanmalarla enflasyonla mücadelede önemli yer tutan taze meyve sebze pazarında dengeleyici unsur olması amacıyla Tarım Kredi Kooperatifi ortaklığıyla Sera A.Ş. kurulacak. Sera A.Ş. bünyesinde ilk etapta 2 bin hektar teknolojik sera inşa edilecek. Orta vadede 5 bin hektar üretim alanına ulaşılacak, uzun vadede örtü altı sebze üretiminin yüzde 25’inin karşılanması hedeflenecek.
“Sağlıklı beslenme temel bir insan hakkıdır” felsefesinden hareket edilerek, bölge ve ürün bazında bir makro arz, talep ve ticari planlama sürecinin kurumsal alt yapıları tesis edilecek. Tohumdan sofraya daha hakkaniyetli bir değer zinciri dizayn edilecek. Sahada operasyonel yetkinlik kooperatif yapısının merkezde olduğu güçlü kurumsal alt yapılarla sağlanacak. Bu kurumsal altyapı ürün ve bölge bazında sözleşmeli tarımın daha da yaygınlaştırılmasını sağlayacak. Tarımda Milli Birlik Projesi’nin detayları Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından proje lansmanında açıklanacak.
Küçükbaş Hayvancılık Hamlesi ve Hal Yasası: Kırmızı et fiyat istikrarı Küçükbaş Hayvancılık Hamlesi ile desteklenecek. Verilecek desteklerle 47 milyon olan küçükbaş hayvan varlığımız 4 yıl içinde 100 milyona yükseltilecek.
Hal yasası kapsamında üretici kooperatiflerinin haller içerisindeki payı artırılması hedeflenerek, toptan, perakende ve lojistik alanlarında daha rekabetçi bir yapının oluşturulması sağlanacak. Bu kapsamda tarladan sofraya daha kısa, daha etkin, daha rekabetçi ve daha denetlenebilir bir değer zinciri oluşturulacak. Ayrıca üretimde rekabeti, toptan, perakende ve lojistikte denetim ve gözetimi sağlayacak bir regülasyon çerçevesi de devreye alınacak.
Berat Albayrak: “Bir diğer adımımız da bütçe disiplini alanında olacak. Sıkı maliye politikamız en temel politikaların başında geliyor. Bütçe hedeflerini tutturacak tasarruf adımlarımız devam edecek. En önemli reformlardan birisi de vergi dönüşümü olacak. Yüksek katmadeğer ve teknolojik üretimi önceleyen ekonomi tesis edeceğiz. Reformlarla iş yapma kolaylığı endeksinde sıçramayı hedefliyoruz.”
VERGİ DÖNÜŞÜMÜ REFORMLARI
Vergi Konseyi gibi toplumun tüm kesimlerinin içinde olduğu çok kapsamlı bir ekiple reform çalışmaları sürdürülüyor. Reformun temel detayları 3 başlıkta toplanıyor: 1-Yeni Vergi Mimarisi. 2- Kayıtdışılık ile Mücadele. 3- Mükellef Hakları.
‘Yeni Vergi Mimarisi’nde istisna ve muafiyetler azalıyor. Kurumlar vergisi kademeli olarak düşürülüyor. Daha adaletli bir vergi sistemi için, gelire göre artan oranlarda vergilendirme etkinleştiriliyor. Özellikle beyanneme yaygınlaştırılarak, gelir artışlarının sağlayacağı potansiyelle dolaylı vergileri azaltıp, dolaysız vergileri artıran verginin daha fazla tabana yayılmasını sağlayan bir sistem getiriliyor. Yeni Vergi Mimarisi "istihdam oluşturma" hedefine oturacak. Girişimciliği ve yeni iş kurmayı kolaylaştıracak.
Kayıtdışı mücadelesi: Gönüllü uyum adı verilen yeni bir sistemle mükelleflerin beyanlarının esas olduğu ve ilk inceleme sonrasında sorun görülmediği takdirde süreçlerin tamamlandığı sadeleştirilmiş süreç hayata geçirilecek. Ayrıca sahte ve yanıltıcı belge ile mücadele için, etkin yaptırım, teknik çözüm, e-fatura ve e-faturanın eş zamanlı takibi, benzersiz kodlu mal hareketi takip sistemi ile kayıtdışılığa karşı etkin bir yapı devreye alınacak.
Mükellef hakları: Mükellef dostu bir vergi sistemi olacak. Mükellef Hakları İcra Kurulu kurulacak. Mükelleflerin vergi süreçlerindeki beyanları ile ilgili yazılı destekleri devreye alınacak. Mükellef memnuniyeti düzenli ve sürekli olarak ölçülecek, süreçlerdeki eksikler anında tespit edilecek. Mükellef hakları bildirgesi bağlayıcı olacak.
Ayrıca, gelecek dönem için geçici beyanname sayısının 4'ten 3'e düşürülmesi ve elektronik çeklerin ücretten muafiyet konusu üzerinde çalışılıyor. İnşaat izinlerinde, elektrik bağlamada, işe başlamada belediyeler ile SGK, belediyeler, ticaret sicil müdürlükleri gibi ilgili kamu kuruluşları arasındaki elektronik imzanın sürece dahil edilmesi için mevcut sistemlerin entegre edilmesi gerçekleştirilecek. Vergi dönüşümü ile süreçler kolaylaştırılacak, kayıt dışılık ile mücadele ile gelirler daha da artırılacak.
7 stratejik sektör; enerji, maden, petrokimya, turizm, bilişim, otomotiv ve ilaç sanayilerine yönlendirilmesi daha etkin kılınacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı, diğer bakanlıklar ve kurumlarla farklı stratejik dönüşümler de eş zamanlı gerçekleştirilecek.
Berat Albayrak: “Tüm bu dönüşümle birlikte büyük ve güçlü Türkiye için, ihracata dayalı, teknolojik üretimi önceleyen, rekabetçi, katmadeğerli ürün üretimi alt yapısını tamamlamış bir ekonomi dönüşümünü gerçekleştireceğiz.”
LOJİSTİK MASTER PLANI
Türkiye’nin stratejik konumundan kaynaklanan lojistik avantajının ve rekabet gücünün artırılarak, iktisadi ve sosyal gelişmeyi hızlandırmak ve Türkiye'nin uluslararası ticarette bölgesel lojistik üs haline getirme bakış açışıyla Lojistik Master Planı ilişkili bakanlık ve Türkiye Varlık Fonu tarafından hazırlanıyor. Taşımacılıkla ilgili tüm hizmetlerin tek bir merkezden ve etkin bir şekilde verildiği ve birden fazla taşımacılık moduna erişim imkanı sağlayacak lojistik merkez planlaması sayesinde, taşıma modları arasındaki tüm bu rekabetin artırılması başta olmak üzere, mevcut lojistik alt yapısının karayolu, denizyolu ve havayolu eksenlerinde etkin bir şekilde incelenmesi, lojistik ihtiyaçların belirlenmesi, rekabet ve güvenliği esas alarak stratejik önceliklerin saptanması, belirlenen ihtiyaçlar ve önceliklere göre kamu lojistik varlıkları arasındaki potansiyel sinerjilerin ortaya çıkartılarak etkin bir model mimarisinin oluşturulması, planlanan hedeflerin gerçekleştirilmesi için yerli ve yabancı tüm paydaşlara kazan-kazan modeline dönük işbirliklerinin gerçekleştirilmesi kurumsal ve uluslararası kamusal işbirlikleri ile hayata geçirilecek.
SANAYİ YERLİLEŞTİRME PROGRAMI
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Yerlileştirme Programı ile Ar-Ge’den yatırım ve ihracata tüm adımların tek pencereden yönetildiği, arz-talep bileşenlerinin desteklendiği, öncelikli orta-yüksek ve yüksek teknolojili ürünlere yönelik stratejileri hayata geçirecek. Bu kapsamda 300 ürünün yerlileştirmesi ortaya konulacak. Program Mayıs ayında kamuoyu ile paylaşılacak.
YOLDAKİ PLANLAR
Kabine 2019 yılında gerçekleştirilecek reformları belli bir takvim çerçevesinde önümüzdeki süreçte açıklayacak. Hazırlıkları büyük ölçüde tamamlanmış olan ve Bakan Albayrak tarafından deklare edilen planlar şunlardır:
1- Turizm Master Planı 2- Lojistik Master Planı 3- Yargı Reformu Strateji Belgesi 4- Sosyal Güvenlik Reformu Paketi 5- İhracat Master Planı 6- Turizm Geliştirme Fonu 7- İstihdam Bazlı Eğitim Planlaması Reformu.
BES ve Kıdem Tazminatı Reformu'nun yanı sıra Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla yeni Sosyal Güvenlik Reformu paketini bu yıl içerisinde açıklayacak ve uygulamaya alacak. Reform paketiyle aktif-pasif oranının daha üst seviyelere çıkması sağlanacak, prim gelirleri artırılacak ve SGK'nin aktüeryal dengesi daha da güçlendirilecek.
Yargı Reformu vizyonu; “güven veren ve erişilebilir bir adalet sistemi” olacak. Kapsamlı bir katılımla hazırlanan reform paketi, güncellenme çalışmaları devam eden “Yargı Reformu Strateji Belgesi” ile Adalet Bakanlığı tarafından yakın bir süreçte kamuoyu ile paylaşılacak.
İhracat Master Planı’nı, Ticaret Bakanlığı Ağustos’ta açıklayacak. Planla kısa-orta ve uzun vadede ihracat potansiyeli belirlenerek Türkiye’nin ihracatının arttırılması için sürdürülebilir bir stratejinin yürürlüğe konması ve bu stratejiden sapmadan doğru adımların atılmasını sağlanacak. İhracatın ithalatı karşılama oranının sürdürülebilir bir şekilde artırılması için stratejiler oluşturulup bunların uygulanması için gerekli adımlar ortaya konulacak. Planla katmadeğeri yüksek ürün ihracatının arttırılması amacıyla etki analizleri yapılarak ihracatta devlet yardımlarını yeniden düzenlenecek, hedef ürün ve pazarlara odaklanmış bir bakış açısıyla birim ihraç fiyatlarının yükseltilmesi sağlanacak.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Turizm Master Planı’nın hazırlığına başladı. Tüm paydaşların katılımı ile hazırlanacak olan Turizm Master Planı, Kültür ve Turizm Bakanı tarafından en geç Eylül ayında kamuoyu ile paylaşılacak. Planla turizmde ülke ve destinasyon çeşitliliği, turist sayısı ve turist başına düşen gelir arttırılarak 4 yıl içerisinde 70 milyon turist 70 milyar dolar turizm gelirine ulaşma hedefi gerçekleştirilecek. Planla gastronomi, inanç, kültür, golf, kış ve kongre turizmleri başta olmak üzere kıyı turizmine çeşitlilik ve turizm gelirine katkı sağlanacak. 2019 yılı içerisinde YEP planları ile uyumlu biçimde 2019 yılı turist sayısı 50 milyon kişinin, turizm geliri ise 35 milyar doların üzerinde gerçekleşmesi bekleniyor. Turizm Geliştirme Fonu kurulacak. Fon ile ülkemiz turizminin tanıtımı daha etkin yapılacak ve turizmde bölgesel çeşitliliğin arttırılması için yatırımcılar teşvik edilerek yatırımlara destek olunacak.
İstihdam Bazlı Eğitim Planlaması Reformu: Milli Eğitim Bakanlığı bu programı Eylül’de açıklayacak. Kurumlardaki eğitim ve istihdam verileri entegre edilerek, eğitim programı ve meslek bazında arz talep dengesi oluşturulacak, böylece eğitim ve istihdam uzun vadeli perspektifle planlanacak. PISA 2021 uygulamasında ortaokullar lehine farkın yüzde 20, bölgeler arası farkın yüzde 10 azaltılması hedefleniyor.