İhracatımız Neden 500 Milyar Dolar Değil?

Bundan on sene önce ülke olarak Cumhuriyetimizin 100. yılı için hepimize heyecan veren ulusal hedefler koyduk. Bunlardan birisi de ‘500 milyar dolar’ ihracat hedefi idi. Daha sonra dünya ihracatının daralabileceği öngörüsü ile bu hedefi revize edip, ‘dünya ihracatından yüzde 1.5 pay almak’ şekline dönüştürdük.
Hedefe dört yıl kala bu hedefimizi tamamen unutmuş görünüyoruz ve 2018 yılında yapmış olduğumuz 168 milyar dolar ihracata, dünya ihracatının zaten büyüdüğünü dikkate almadan, ‘Rekor kırdık’ diye seviniyoruz.
Bu davranış biçiminin kök nedenlerini şöyle sıralayabiliriz;
- 1981 yılından beri küresel olarak yapılan ‘Dünya Değerler Araştırması (World Values Survey)’ verilerine göre ülkemiz insanları olarak birbirimize hiç güvenmiyoruz.
- Oyunlar Teorisi’nin en popüler konusu olan ‘Mahkumların Açmazı (Prisoner’s Dilemma)’ ikilemi bilgi paylaşımına da uygulanabilir. Bu ikileme göre birbirlerine güvenmeyen kurum ve bireyler birbirleri ile bilgi paylaşmaz ve bu ispat edilebilir.
- Bu iki olgu dikkate alındığında ihracatçılarımız ve ihracatta kritik konumda olması nedeni ile ihracat verilerine ulaşan görevlilerimiz de diğer üyeler ile ihracat ve hedef ülke ihracat bilgilerini genelde paylaşmıyor veya istesek de paylaşamıyoruz. Bu davranış biçiminin ‘Mahkumların Açmazı’ ikilemine göre doğru bir davranış biçimi olduğu da söylenebilir.
- Genelde, bilgi paylaşırsak kendi şirketimiz için ihracat yapma fırsatı bulduğumuz ülkedeki fırsatları kaybedeceğimizi zannediyor ve sır gibi saklıyoruz.
- Küresel anlamda ‘Sektörel büyük resim’ ulaşılabilir olmadığından, sektörel ihracat stratejileri oluşturamadığımız veya bu stratejilere ulaşamadığımız için hepimiz kendi kendimize ve kendi ihracatımızı arttırmaya çalışıyoruz.
- Diğer taraftan bilgi yetersizliği nedeni ile kolaylıkla ‘Kruger Sendromu’ içine giriyor ve kendimizi ‘müthiş bir ihracatçı’ zannediyoruz.
- Bütün bu davranış biçimleri içinde sektörel olarak bir ahenk ve koordinasyon oluşturamadığımızdan ülke olarak ‘Export Concentration (İhracat Konsantrasyonu)’ değerimizi, 0.04 olarak dünyanın en düşük ülkelerinden birisi haline getiriyoruz.
- Sonuç olarak, 500 milyar dolar hedef koyup, 168 milyar dolar ihracat yaptığımızda birlikte seviniyoruz, kısaca farkında olmadan beraberce kaybediyoruz.

Oysa dünya pazarı hepimize yetecek kadar büyük ve önümüzde iki tercih var; ya çok dağınık ve bireysel bir şekilde ihracat yapmaya çalışıp 150-200 milyar dolar bandında ihracata sevineceğiz veya birbirimize güvenerek ve sektörel ulusal ihracat stratejileri oluşturarak 150-200 milyar dolar bandının ‘Alın yazısı’ olmadığını görebileceğiz.

Kısaca, karar bütün ihracat dünyamızın!