Yeni dönemde dijital iş modelleri

Tüm insanlığın sosyal ve ekonomik yönünden derinden etkilendiği bir dönemden geçiyoruz. Bu dönemin ülke ekonomilerine etkisini şimdiden öngörmek zor ama birçok alışılagelmiş iş yapış modellerinin değiştiği ve değişeceği de bir gerçek. Bu dönem için ifade edilecek en geçerli kanı: virüsün dijital dönüşüme ve geleceğin bilgi ekonomisine önemli bir ivme kazandırdığı, kazandıracağıdır.
Covid -19 salgını gündelik alışverişten etkinliklere, çalışma şeklinden beklentilere kadar birçok konuyu derinden etkiledi. Öngörüler hayata bakışımızın büyük ölçüde değişeceği yönünde. Önümüzdeki dönemde;
• Evden çalışma sistemleşecek.
• Veri bazlı çözümlere yatırım yapılacak.
• Alternatif üretim yolları aranacak.
• Tedarik zinciri farklılaşacak; olası problemler için daha etkili algoritmalar üretilecek.
• Bilgi alınan kaynakların değeri ve önemi artacak.
• Sosyal medyada yansıyan kitlelerin düşünce biçimleri stratejik veri haline gelecek.
• Mal ve hizmet üreten bütün sektörlerde otomasyona gidiş hızlanacak.

Covid-19 ve Temassız Ödeme Sistemleri
Tüm dünyayı etkisi altına alan COVİD-19 salgınına karşı ilk ekonomik/teknolojik refleks, -virüsün nakit ödemeler üzerinden yoğun hareketi nedeniyle- finans sektöründen geldi: ‘Temassız Ödeme Sistemleri’ öne çıktı; Türkiye bu gelişmeye ayak uydurdu; temassız ödemelerde şifresiz işlem limiti 18 Mart 2020 itibarıyla 250 TL’ye yükseltildi.
Temassız Ödeme Sistemleri’nin öne çıkması, virüsün yayılma hızını yavaşlatan hijyenik bir alış-veriş ortamı yaratması nedeniyle oldu. Nakit alışverişlerde kullanılan paralar elden ele geçerek virüs ve bakterilerin yayılma riskini artırırken temassız kartların kasa görevlisine verilmesi zorunlu olmuyor. Böylece elden ele geçmeyen kartlar virüs ve bakterilerin bulaşmasına da engel oluyor.

Temassız ödemede rekor yaşandı
Bankalararası Kart Merkezi (BKM) Genel Müdürü Soner Canko, temassız ödemelerin Mart ayında önemli mesafe kat ederek, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 170’e yakın artış gösterdiğini belirtti. Mart ayında evde kal çağrılarına ayak uydurulduğunu, bir yandan da hayatın devam ettiğini ve bu süreçte bir takım davranış kalıplarının değiştiğini dile getiren Canko, temassız ödemelerin de Mart ayında önemli mesafe katederek, geçen yılın aynı ayına göre yaklaşık yüzde 170 artış gösterdiğini söyledi. Mart ayında temassız ödemlerde 2.5 milyon farklı kartın ilk kez kullanıldığını dile getiren Canko, şu bilgileri verdi: “POS’larda yapılan her 5 işlemden biri temassız yapıldı. Tüm zamanların en yüksek temassız oranları görüldü. Temassız ödemelerin sektörel dağılımı incelendiğinde mobilya-dekorasyon, elektronik eşya, akaryakıt istasyonları, telekomünikasyon ve market-gıda kategorileri en fazla temassız ödeme artışı görülen ilk beş kategori içinde yer aldı.”
Canko, şu anda 250 liralık temassız ödeme limitinin yeterli gözüktüğünü belirterek, “Türkiye'deki alışveriş alışkanlıklarına bakıp, ortalama bir fiş tutarını hesap ediyoruz ve ona göre limit belirliyoruz. Arkasında büyük veri analizi var. 250 lira şu an için Türkiye'deki satın alma gücü ihtiyacı içinde ihtiyacı karşılayan bir tutar. Ayrıca Temassız kartlar, en az temaslı kartlar ve işlemler kadar güvenli ve önemli. Bu vesileyle Mart’ta temassız kart kullanımının artmasıyla bu güvenlik endişesini de aşmış olduk” diye konuştu. Geçen yılın Mart ayına göre yüzde 19 daha fazla internetten ödeme yapıldığını kaydeden Canko, şunları kaydetti: “İnternetten kartlı ödemelerin toplam kartlı ödemelerdeki payı yüzde 19 oldu. Temassızda olduğu gibi burada da ilginç bir durum ortaya çıktı. Daha önce hiç kullanılmayan 3 milyon kart ilk kez internetten ödemelerde kullanıldı. Bu bizim için sürpriz ve beklenmedik bir gelişmeydi. İnternetten alışverişlerde değil hız kesmek, büyümenin sürdüğünü gördük. İnternetten kartlı ödeme tutarının geçen yılın Mart ayına göre en fazla arttığı sektör yüzde 129 ile market-gıda oldu. Özellikle market ve gıda alışverişimizi sanal dünyaya taşıdık. İnternetten ödemelerde en hızlı büyüyen kategorilerde market-gıdanın ardından mobilya/dekorasyon, yapı malzemeleri, elektronik eşya, sağlık-kozmetik, restoran ödemeleri geliyor. İnternetten ödemelerde en olumsuz etkilenen üç sektör havayolları, konaklama ve seyahat sektörü oldu. Buradaki düşüş sırasıyla yüzde 48, yüzde 47 ve yüzde 42.”

Covid-19 ve Mobil Teknolojiler
Salgına karşı karantina uygulamaları tüm dünyada teknolojik gelişmelerin insan hayatına entegrasyonu konusunda fırsat yarattı. Önlemler bağlamında çok sayıda mağaza fiziksel olarak kapandığı için sadece online olarak hizmet vermeye başladı. Marketler açık kaldı ama alışverişler, talebe dayalı market servisi uygulamaları veya süpermarket zincirlerinin online platformları üzerinden yapıldı. Böylece diğer insanlarla girilen etkileşim asgariye düşürüldü.

Örneklersek:
• Türkiye’de Yemeksepeti ve Banabi temassız teslimat uygulaması başlattı. Kişiler online ödemesini gerçekleştirdikleri ürünlerin kapıya bırakılmasını talep edebiliyorlar.
• Teslimat uçağı, robotlar ve otonom araçlarla ürün teslimatları gerçekleştirildi.
• Karantina döneminde, Çin'de, teslimat uçaklarının kullanımı büyük oranda arttı.
• Teslimatta drone kullanımı, alışılmış ulaşıma göre hızı yüzde 50 oranında artırdı.
• Krizdeki uygulamalar tarihin en büyük uzaktan çalışma deneyimini oluşturdu. Slack, Zoom, Dropbox ve Gsuite gibi dijital iletişim kurmamıza ve işbirliği yapmamıza olanak tanıyan araçlar yaygın kullanıldı. Bu araçlar krizde, günbegün gelişerek yeni özelliklerle karşımıza çıktılar.
• Ödemelerde QR kod kullanımı ve temassız seçenekleri yüzde 100'den fazla arttı. İnsanlar daha önce hiç kullanmadıkları bu yöntemleri öğrenerek kullandılar. Böylece zamandan kazandılar, ‘temiz’ kaldılar.

Covid-19 ve e-Ticaret
Bilişim Sanayicileri Derneği (TÜBİSAD) tarafından Deloitte Türkiye'nin proje ortaklığı ve SimilarWeb ile İnveon'un işbirliğiyle hazırlanan, Türkiye'de e-ticaret pazarındaki gelişmeleri uluslararası standartlara göre ölçümleyen “Türkiye e-Ticaret 2019 Pazar Büyüklüğü” raporunun bulguları açıklandı. Rapora göre, Türkiye'de e-Ticaret sektörü 2019 yılında büyümesini sürdürerek yüzde 39 oranında artışla 83.1 milyar TL'lik hacme ulaştı.
• Online perakende yüzde 43'lük büyüme ile 44.9 milyar TL, online tatil ve seyahat yüzde 32 büyüme ile 30.2 milyar TL büyüklüğüne ulaştı.
• Sadece ‘Online Perakende’ (30.8 milyar TL) yüzde 48 ile en fazla büyüme gösteren alan oldu. Burada yüzde 50'lik büyüme ile pazaryerlerinin etkisi büyük oldu. Pazaryerlerinin hacmi 29.3 milyar TL’ye ulaştı.
• Çok kanallı online perakende kategorisinde en yüksek büyüme oranı yüzde 40 ile giyim ve ayakkabıda görüldü, pazar büyüklüğü böylece 3.5 milyar TL'ye ulaştı. Yüzde 33'lük büyümelerle ev ve dekorasyon (1.7 milyar TL) ile eğlence ve kültür (0.7 milyar TL) giyim ve ayakkabıyı takip etti. Elektronik ise yüzde 18'lik büyüme ile 4.0 milyar TL oldu.
• Sadece online tatil & seyahat (4.3 milyar TL) yüzde 47 ile çok kanallı tatil & seyahatten (25.9 milyar TL) daha hızlı büyüdü (yüzde 30).
• E-ticaret ciroları içerisinde mobil payı yaklaşık yüzde 60'a kadar çıktı. Kullanıcıların mobil deneyimlerinin artması ve firmaların bu alanlara yatırımlarının devam etmesiyle yüzde 60'lık ciro payının her sene yüzde 5 ila 10 bandında artması bekleniyor.
• Büyümenin büyük bir kısmı lider şirketlerden geldi. İlk 10 şirketin payı yıllar içerisinde yüzde 40’lar seviyesinden artarak yüzde 55’e ulaştı.

Ticaret Bakanlığı’ndan KOBİ’lere e-Ticarette Dayanışma Kampanyası
Ticaret Bakanlığı Covid-19 pandemisinin KOBİ’ler üzerinde olumsuz etkisini azaltmak, KOBİ’lerin bu dönemde ticaretinin devamını sağlamak amacıyla başlattığı “E-Ticaret olarak KOBİ’lerin Yanındayız” temalı kampanyaya, ilk etapta 10’un üzerinde elektronik ticaret sitesi ve yer sağlayıcı katılarak, destek sağladı.
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, KOBİ’lerin her zaman yanında olduklarını belirterek, “KOBİ’lerimiz hem iç ticaretin aksamaması hem de vatandaşlarımız evde kalırken ihtiyaçlarını karşılamak için cansiparane çalışıyorlar. Onlar ticaret hayatımızın asıl kahramanları” dedi. Kampanya kapsamında e-ticaret siteleriyle görüşmelerde bulunduklarını kaydeden Pekcan, “Kampanyamıza e-ticaret sitelerinin yanı sıra paket yemek ve sanal market uygulamaları da dahil oldu. Kampanyamız kapsamında bazı e-ticaret siteleri KOBİ’lere yönelik vadelerini düşürürken bazıları komisyon oranlarında indirime gitti. Bu sitelerin bir kısmı KOBİ’lerimize istihdam sözü verdi, bir kısmı da KOBİ’lerimize özel paketler hazırladı” bilgisini verdi.

Dijitalleşme bir zorunluluk
İstanbul Kültür Üniversitesi (İKÜ) Uluslararası Ticaret Bölüm Başkan Yardımcısı Doç.Dr. Nebile Korucu Gümüşoğlu, “Yatırımlar artık dijitalleşmeye göre şekillenecek. Dijitale yatırım yapan firmalar ayakta kalırken diğerleri ise salgın sonrası yok olma tehlikesiyle karşılaşacak” dedi. E-ticaret, lojistik ve e-pazarlama gibi kavramların ticarette daha fazla yer alacağının altını çizen Gümüşoğlu, şunları söyledi: “Turizm, eğitim gibi sektörlerde dijitalleşmeye gitmek zorundayız. Aslında bu süreçte ilk adımlar atıldı. Bunun sonucu olarak da 1 milyon yazılımcı yetiştirilecek. Bu kararın çok önemli olduğunu düşünüyorum.”

Mastercard’dan evini ofise çeviren KOBİ’lere özel destek
Mastercard, COVID-19 döneminde ofislerini eve taşıyan KOBİ’lere özel bir destek paketi oluşturdu. Bu kapsamda hızlı ve güvenli ödeme altyapısı sunan dijital ödeme çözümü Masterpass 1 yıl boyunca ücretsiz olarak sunulurken işletmelerin dijital santral, e-fatura, teknik servis ve kurye gibi ihtiyaçları da MasterKOBİ platformu üzerinden çok özel indirimlerle sunuluyor. Mastercard Hızlı Büyüyen Pazarlar Pazarlama Başkan Yardımcısı Ceren Turkben Kaya “Araştırmalar salgın döneminde KOBİ’lerin yaklaşık yarısının evden çalıştığını gösteriyor. Biz de bu çerçevede KOBİ’lere ihtiyaç duydukları temel desteği sağlamak üzere en temel gereksinimlerinden yola çıkarak pratik ve kapsamlı bir paket oluşturduk. Hedefimiz ofislerini evlerine taşımak durumunda kaldıkları bu dönemde MasterKOBİ desteği ile iş süreçlerinin sorunsuz ve akıcı bir şekilde devam etmesine katkı sağlamak” diye konuştu.

İş Bankası’ndan dijital yenilikler
Türkiye İş Bankası müşterileri, kendilerine gelen e-faturaları artık İşCep ve internet şubeden kolayca ödeyebilecek. Banka iştiraklerinden İşNet’in geliştirdiği dijital bir platform olan NetteFatura üzerinden e-fatura hizmeti alan işletmeler de e-faturaları için İş Bankası’na tek seferde ödeme talimatı gönderebilecek.
İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Şahismail Şimşek, “İş Bankası’nın dijital yeteneklerini ve İşNet’in e-fatura konusundaki tecrübelerini biraraya getirerek, müşterilerin, İşCep ve internet şubede kendilerine gelen e-faturalara ait son ödeme tarihi, fatura tutarı gibi ödeme bilgilerini takip edebilmelerini ve sadece tek tuş ile kolayca ödeme menüsüne geçerek ödeme işlemlerini gerçekleştirebilmelerini sağladık. Bir diğer geliştirme ile de NetteFatura kullanan İşNet müşterileri, bundan böyle seçtikleri e-faturaların ödeme bilgilerini İş Bankası’na birkaç tıklama ile işlerinin başından kalkmadan ve başka bir programa, yazılıma gerek kalmadan gönderebilecek ve dilerse İşCep’ten dilerse de internet şubesinden onaylayarak ödemelerini gerçekleştirecek. Bu entegrasyonlara yenilerini eklemek için çalışmalarımızı sürdürürken bu hizmetleri daha çok kişiye ulaştırmak için kampanyalar da düzenliyoruz. İşNet ile düzenlediğimiz son kampanya ile e-fatura ve e-SMM’ye geçecek olan İş Bankası müşterilerine bu hizmetleri 1 yıl ücretsiz sunuyoruz” bilgisini verdi.

caniasERP artık makinaların dilinden konuşuyor
Geliştirdikleri IoT ve otomasyon çözümlerini anlatan IAS Genel Müdürü İlker Er, “caniasERP artık her türlü makine, sensör ve cihazın dilinden konuşabiliyor. Veriler sisteme direkt olarak aktarılıyor, müşterilerimiz entegrasyon için ekstra efor ve maliyet harcamak zorunda kalmıyor” dedi. 2020’nin önemli bir atılım yılı olacağını öngören Er, şu bilgileri verdi: “2020’nin ilk yarısında öncelikle resmi makamlarca zorunlu kılınan e-Dönüşüm uygulamaları ile ilgili çalışmalarımıza devam ediyoruz. Hedefimiz; müşterilerimizin yükümlülük haline getirilen tüm e-Dönüşüm uygulamaları konusunda ihtiyaçlarını başka bir partnere, ek desteğe ihtiyaç duymadan sağlayabilmek. 2020’de kendi veritabanımız olan IASDB alanında çalışmalar. Bu veritabanı, önümüzdeki dönemde bize yapay zeka ve büyük veri konularında önemli bir avantaj sağlayacak. 2020’deki bir diğer gündem konumuz web client çalışmalarımız ile ilgili. Web client, caniasERP’nin web browser üzerinde tüm fonksiyonları çalışabilen hali diyebiliriz. Bu sayede sadece masaüstü bilgisayarlardan değil internet bağlantısı olan tüm mobil cihazlarda da aynı caniasERP’yi kullanabileceksiniz.”