OECD’nin 2014 Ar-Ge Raporu’ndan Türkiye’ye tavsiye; Sıçramazsan olmaz!

OECD gözümüze batırdı: “Bilim, Teknoloji ve Sanayi”de gerisiniz; sıçrama yapmaya ihtiyacınız var. Türkiye’nin etkinliğini artırması, sanayiye daha fazla önem ve somut destekler vermesi, Ar-Ge ve inovasyonda sanayi-üniversite-kamu işbirliğini devletin oyun kurucu rolüyle geliştirmesi, bilimsel fikirleri ticarileştirme sistemini kurması, eğitim sistemini reforme etmesi, kadınların eğitim ve çalışma hayatına katılımını sağlaması zorunlu.
Türkiye’nin kendi planları da var:
1- Öncelikli alanların/sektörlerin hedeflenmesi.
2- ‘Bilim, Teknoloji ve İnovasyon’ politikasının tasarımı ve uygulamasının geliştirilmesi.
3- İşletmelerde inovasyonun teşvik edilmesi ve KOBİ’lerde girişimciliğin desteklenmesi.

Cebimizde akrep var!
Farkındayız; sürdürülebilir, istihdam yaratan, yüksek katmadeğer üreten bir ekonomiye geçebilmek için Ar-Ge’ye daha çok kaynak ayırmamız gerekiyor. Ne kamu, ne de özel sektör gereken harcamayı yapıyor. Türkiye’de kamu araştırma sistemi zaten küçük ölçüdedir, 2012 yılında GSYH’nin sadece 0.41’idir. Türkiye’deki özel sektör Ar-Ge harcamaları (BERD) da çok düşük olup GSYH’nın yüzde 0.42’si oranında ve OECD ortalamasının altındadır. Kendi kendimize hesap yapmaktan vazgeçelim, evet elbette bir artış trendi yakaladık, ama bir de kıyaslayarak görelim:
TÜİK’e göre emsalimiz ülkelerden hangisinde Ar-Ge harcaması GSYİH’sının yüzde ne kadarına denk gelmektedir?

                        2011   2012   2013
G. Kore          4.04    4.36    4.36
İsrail               3.97    3.93    3.93
Finlandiya    3.8      3.55    3.55
Tayvan          3.01    3.06    3.06
Danimarka    2.98    2.98    2.98
Avusturya     2.77    2.84    2.86
Slovenya       2.47    2.63    2.63
Estonya         2.37    2.19    2.19
Portekiz         1.52    1.5      1.5
Macaristan    1.22    1.3      1.3
Rusya            1.09    1.12    1.12
Türkiye          0.86    0.92    0.95
OECD            2.37    2.40    2.40
Görülüyor ki; gayrisafi yurtiçi Ar-Ge harcamamız (GERD), 2013’te yüzde 0.95’e; finansmanındaki özel sektörün payı ise yüzde 48.9’a yükselmiştir.

Kare kare Türkiye görünümü
- Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunumuz var. Kanun, işletmeler ve Ar-Ge personelleri için vergi teşviki ve altyapı destekleri kanalıyla teknoloji parklarının kurulmasını desteklemektedir. 2014 itibarıyla 55 bölge kurulmuş olup bunlardan 40 tanesi operasyonel hale gelmiştir. Bu da konuyla ilgili istekli ve hedefli olduğumuzu anlatıyor.
- Sonuç da alıyoruz, örneğin dış ticarette zarardan kar bile elde ediyoruz. Türkiye’nin yaptığı ihracattan elde edilen katmadeğerin yurtiçinde kalmayan kısmı 1995’te yüzde 11 iken 2009’da yüzde 22’ye çıkmıştır. Üstelik, Türkiye OECD içinde bu faktöre dayalı sıralamada 1995’te 32’inci sırada iken 2009’da 24’üncü sıraya yükselmiştir. Yine de Türkiye, toplam 56 ülke arasında 2009’da 39’uncu sıradadır ve yurtiçinde kalmayan katmadeğer oranı 2009 itibarıyla ticari rakiplerimizin çoğuna göre daha düşüktür.
- Ar-Ge harcamasının büyüklüğü açısından Türkiye 50 ülke arasında 2007’de 38’inci sırada iken 2013’te 35’inciliğe yükselmiştir; ancak yüzde 1.98 olan AB ortalamasına ve yüzde 2.40 olan OECD ortalamasına ulaşmak için hızlanması yetmez, sprinter gibi koşmalıdır.
- Özel sektör Ar-Ge harcamasının büyüklüğü açısından Türkiye, 50 ülke arasında 2007’de 38’inci sırada iken 2013’te 34’üncülüğe yükselmiştir; ancak yüzde 0.45 düzeyi ile yüzde 1.31 olan AB ortalamasına ve yüzde 1.63 olan OECD ortalamasına yetişebilmek için özel sektörümüzün elini cebine atması gerekmektedir.
- Türkiye, 39 ülke arasında özel sektörün Ar-Ge konusunda devletin doğrudan finansman desteğinden en az yararlandığı 11 ülkeden biridir. Bu hesaba vergi teşviği gibi dolaylı finansman desteği dahil edildiğinde de aynı sonuca ulaşılmaktadır.
- Türkiye, Ar-Ge harcamasının GSYH’deki payını 2023’te yüzde 3’e çıkarmayı hedeflemiştir. Ancak Türkiye, sözkonusu oran için uzun vadeli hedef tespit eden 35 ülke içerisinde, hedefi ile mevcut durumu arasındaki açıklığın en fazla olduğu ülkedir.
- Türkiye’de 2012’de Kamu Ar-Ge harcamalarının yüzde 16.1’i özel sektör tarafından finanse edilmiştir. Türkiye, sözkonusu oranın büyüklüğü sıralamasında 38 ülke arasında 13’üncü sıradadır ve gerek AB, gerek OECD ortalamasının üzerinde bir orana sahiptir.
- Türkiye’nin gerek biyo ve nano, gerek bilgi ve iletişim, gerek çevre teknolojilerinde hem 31 ülke karşısında; hem de OECD, AB ve BRICS ortalamalarına kıyasla hiçbir avantajının olmadığı anlaşılmaktadır. Çevre teknolojisi açısından bakıldığında bile Meksika ve Brezilya dahi Türkiye’den avantajlıdır.
- Ulusal bilim, teknoloji ve sanayi gelişiminin altyapısını oluşturan en önemli unsurlardan biri yükseköğretimin yapısıdır. Mühendislik, bilim ve sağlık alanlarındaki yükseköğretim birimleri ise bunun temel kaynağıdır. Sözkonusu birimlere kayıt yaptıran öğrencilerin toplam yükseköğretim kayıtlarına oranı açısından Türkiye 37 ülke arasında 35’inci (sondan ikinci) sırada gelmektedir.
- Yükseköğretimde ileri araştırma programlarına net giriş oranı da bir ülkenin bilim-teknoloji ve sanayi kapasitesinin uzun vadedeki muhtemel durumu hakkında fikir vermektedir. Türkiye sözkonusu oranın büyüklüğü açısından 32 ülke arasında 26’ncı sıradadır.
- Türkiye, üniversite mezunlarının istihdam oranının büyüklüğü açısından 35 ülke arasında, en alttaki 5 ülke içinde yeralmakta olup, erkeklerde yüzde 84.2 ile 30’uncu; kadınlarda yüzde 64.6 ile 34’üncü (sondan ikinci) sıradadır.
Yarışın içindeyiz, fakat gerilerdeyiz, yarıştan kopmamak için önümüzdeki yıllarda depar atmalıyız.

TÜRKİYE’NİN AR-GE KARNESİ
OECD üyesi 46 ülke arasında Türkiye’nin son 5 ülke arasında olduğu başlıklar:
- Kamuda Ar-Ge Harcaması 
- En Nitelikli 500 Dünya Üniversitesindeki Payı
- Bilimsel Makale Yayını
- Özel sektörün Ar-Ge Harcaması
- Ar-Ge Yatırımcısı 500 Tepe Şirketteki Payı
- Üçlü Patent Başvurusu
- Ticari Marka
- Risk Sermayesi
- Genç Patent Firmaları
- Girişim Yapma Kolaylığı Endeksi
- BİT Yatırımları
- Sabit Genişbant Kullanımı
- Kablosuz Genişbant Kullanımı
- E-devlet Uygulamaları
- Özel Sektörce Finanse Edilen Kamu Ar-Ge’si
- Üniversite ve Kamu Patent Başvuruları
- Uluslararası Eser Yazım Ortaklığı
- Uluslararası Ortak Buluş
- Yükseköğretim Harcamaları
- Yükseköğrenim Görmüş Yetişkin Oranı
- Teknolojik Problem Çözümü
- 15 Yaşındaki Çocukların Bilim Performansı
- Bilim ve Mühendislikte Doktora Mezuniyeti.