İhracat Modeli ihraç ediyoruz!

Yıllarca strateji ve kurumsallaşma konularında köşe yazılarımızı yazan Haluk Ünaldı’nın son dönemde ihracata yoğunlaştığını ve ülke olarak ihracatımızı arttırmaya yönelik yazılar da yazdığını ve ihracatçılarımıza ‘ışık tuttuğunu’ biliyoruz. Aynı zamanda değişik ihracatçı birlik ve kurumlara ihracat raporları da hazırlayan Ünaldı’nın kendi geliştirdiği ihracat modelini uluslararası bilimsel ekonomi kongrelerinde anlatmaya hazırlandığını öğrendik. Haluk Ünaldı ile kendi geliştirdiği ihracat modeli üzerine konuştuk.

KobiEfor: Son dönemde ihracata yönelmenizin özel bir nedeni var mı?
Haluk Ünaldı: Ülkemizin gelişmiş ülkeler düzeyine çıkabilmesi ve toplumumuzun refah düzeyinin artması için ihracatımızın da artması gerektiği konusunda sanırım hemfikiriz. Cumhuriyetimizin yüzüncü yılı için hepimize heyecan veren ihracat hedeflerimiz var ancak diğer taraftan dünya ihracatında rekabet her geçen gün biraz daha artmakta ve herhangi bir üründe pazar payı arttırmak giderek zorlaşmaktadır. Bu durumun bir yansıması olarak, ihracatımız sürekli artmasına rağmen dünya ihracatından aldığımız pazar payı artmamaktadır. Bu nedenle ihracatta ‘ön hatlarda savaşan’ ihracatçılarımıza hepimizin bilgi ve becerilerimiz doğrultusunda destek olmamız gerektiğine inanıyorum.

KobiEfor: Son zamanlarda üzerinde çalıştığınız analitik ihracat modelini değişik ihracat raporlarında da kullandınız. Bu modelinizin amacı nedir?
Haluk Ünaldı: İhracat ile ilgili bütün kurumlar, sektör dernek ve birliklerimiz ihracat gayretlerini yoğunlaştırmak üzere hedef pazar belirlemeye çalışıyorlar ancak problem çok karmaşık olduğundan ne yazık ki yeteri kadar etkin olamıyorlar. Bunun en güzel işareti; ihracat konsantrasyonumuzun  0.03 değeri ile ihracat yapan ülkeler arasında en düşük değerde olmasıdır. Kısaca, ihracat yapmaya çalışıyoruz ancak ihracatımızı ürün gruplarımız doğrultusunda doğru pazarlara odaklayamıyoruz. İşte, hazırlamış olduğum ‘Model HEDEF PAZAR (TarMAR)’ belli bir ürün grubu için verilen bir senaryo içinde hedef pazarı ve ihracat stratejilerini tanımlıyor.

KobiEfor: ‘Model HEDEF PAZAR (TarMAR)’ ile ilgili olarak teknik detayları anlatır mısınız?
Haluk Ünaldı: Belirli bir ürün grubu için en uygun hedef pazar, aynı senaryo içindeki diğer pazarlardan daha cazip (High Market Attractiveness) ve bizim o pazarda rekabet gücümüzün (Competitive Strength) yüksek olduğu pazardır. Her iki parametrenin de birbirinden farklı birçok bileşeni vardır. Örneğin; pazar cazibesinin bazı bileşenleri; pazar büyüklüğü, kısa ve uzun dönem pazar büyüme hızı, ekonomik ortam, ticari ortam, vergi rejimi, kurumsal yapı ve altyapıdır. Benzer şekilde, hedef pazardaki rekabet gücümüzün bazı parametreleri ise; hedef pazardaki pazar payımız, kısa ve uzun dönem büyüme hızımız, pazarın ithalatındaki sıralamamız ve pazara uzaklığımızdır.
Burada sorun; bu farklı parametreler arasındaki sayısal ilgiyi kurabilmek ve analitik modeli oluşturabilmektir. Ben bu problemi, 1980’li yıllarda Thomas Saaty tarafından geliştirilen ‘The Analytic Hierarchy Process (AHP) ve Türkçemize ‘Analitik Hiyerarşi Modeli’ olarak giren tekniği ‘Yön Belirleme Matrisi’ne (Directional Policy Matrix) iki eksenli olarak uygulayarak çözdüm. Kullandığım AHP tekniğini yurt dışında eğitim olarak da vermiştim.

KobiEfor: Modelinizin uluslararası camiada da kabul gördüğünü belirttiniz. Kısaca bilgi verir misiniz?
Haluk Ünaldı: Modeli özet olarak iki bilimsel kongreye gönderdim. Her ikisinden de kabul aldım. Kasım ayının 14’ünde Prag’a gidip, bu ihracat modelini orada uluslararası bilim ortamında anlatmaya hazırlanıyorum. Bu kongre; ‘47th International Scientific Conference on Economic and Social Development at Prague’. Kabul aldığım diğer konferans ise; ‘International Academic Conference on Economics, Business Management & Social Science, (IACEBMSS), 2019.’

KobiEfor: Siz bir ihracatçı değilsiniz. Bu modelin operasyonel olarak kullanışlı olduğunu neye dayanarak söyleyebilirsiniz?
Haluk Ünaldı: Evet, ben bir ihracatçı değilim ama sahip olduğum her iki master derecem de sistem analiz ve MBA olarak, böyle bir modeli hazırlayabilmeye yöneliktir. 90’lı yıllarda 10 yıl yurt dışındaki bir araştırma merkezinde de analitik model geliştirme üzerine çalıştım, proje yöneticilikleri üstlendim. Bu yaptığım sadece ihracata yönelik bir uygulama.
Operasyonel gerçekliliğe gelince, bu konuda çalıştığım çok değerli bir çalışma arkadaşım var. Sayın Hıfsı Soydemir, senelerce ihracat yapan bir şirketin patronu ve CEO’su olarak ihracat konusunda çok deneyimli bir iş insanı. Kendisi ayrıca bir sivil toplum kuruluşunda yönetim kurulu üyeliği yapmakta olup, ihracatı geliştirmekten sorumludur. Değişik ürün gruplarına göre geliştirdiğimiz model sonuçlarının ‘operasyonel gerçekçiliği (Operasyonel Realizm)’, Hıfsı Soydemir tarafından kontrol ediliyor ve onay alıyor. Kısaca; analitik bir model geliştirmek ve uygulamak üzere ideal bir ikili oluşturuyoruz.

KobiEfor: Son olarak, ihracat dünyamıza ne söylemek istersiniz?
Haluk Ünaldı: Umarım, ihracat ile ilgili sektörel dernek, birlik ve kurumlarımız bu modeli kullanarak belirledikleri doğru hedef pazarlara yönelir, pazarlama gayretlerini doğru yöne konsantre ederler ve ülke olarak ihracatımızı beklentilerimizin de üzerinde çıkartabilirler.
Diğer taraftan marka tescilini de yaptırdığımız bu modelin ihracat imkanlarını da araştırıyoruz. İhracat modeli ihraç etmek enteresan olsa gerek!