Finans sektörü kuruluşlarından ‘Dış Ticaret Finansman Ürünleri’ İhracat ‘finansal güvence’ ile büyüyor

İhracatın finansmanında mevzuatsal eksiklik bulunmuyor. Gerek kamu gerek özel bankalar ile finansal kurumlar bu alanda ihtiyaca uygun çok sayıda ürün ve hizmet sunuyor.
Türkiye ekonomisinin büyüme stratejisi uzun zamandır ‘ihracat odaklı’ yürütülüyor. İhracat odaklı kalkınma stratejisinde firmaların en önemli kazancı rekabet gücü kazanmak. Ardından beklenen gelişme ise orta ve üst teknoloji yoğun ihracata geçmek.
Pandemi sürecinin tüm olumsuzluklarına rağmen ihracat hedefinde Türkiye fire vermeden ilerliyor. Ticaret Bakanlığı’nın Eylül 2020 verilerine göre; ihracatımız 16 milyar 13 milyon dolar oldu. İhracat geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4.8, Ağustos ayına göre ise yüzde 28.5 oranında arttı. İhracatın en fazla arttığı ülke ise Güney Kore oldu. İhracatın verilerine yıllık oranda bakarsak da; Türkiye İstatistik Kurumu ile Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan 2019 yılına ilişkin dış ticaret verilerine göre; ihracat geçen yıl 2018’e göre yüzde 2.1 artarak 171 milyar 531 milyon dolara ulaştı.
İhracatta istenilen gelişmeyi sağlamak; firma, ürün ve hizmet, ihracatın finansmanı, kanun ve mevzuatsal altyapının imkan vermesi gibi birçok parametrenin örtüşmesiyle mümkün. Bu yazımızda ihracatın finansmanı konusuna değineceğiz. Çünkü mal ve hizmetin ‘güvenli’ ihracatının mevzuatsal altyapısını kamu ve özel bankacılık ve faktoring kuruluşları sağlıyor.

‘Dış Ticaretin Finansmanı’ nedir?
Birçok farklı tanımı olsa da ‘Dış Ticaretin Finansmanı’; firmaların yurtdışına sattığı ürün ve hizmeti finansal olarak garanti altına alan ödenek türleri olarak da ifade edilebilir. Katılım bankaları dahil konvansiyonel bankacılık sektörü firmaların ihtiyaçlarını belli başlı şu ürünler ile karşılıyor:
• Postfinansman
• Poliçe / Bono Aval ve İskontosu
• Prefinansman Kredisi
• Yapılandırılmış (İskontolu) Akreditif
• İhracat Döviz Kredileri
• Türk Eximbank Kredi Programları
• TCMB İhracat Reeskont Kredisi
• Forfaiting
• Sigortalı İhracat Finansmanı
• Alacak Sigortası.

Ürünlere detaylı bakarsak;
İhracat döviz kredileri: Bankaların TCMB Sermaye Hareketleri Genelgesi kapsamında alternatif vade yapısıyla mal ve hizmet ihracatının finansmanı için sunduğu krediler anlamına geliyor.
Türk Eximbank Kredileri: Eximbank Kredileri; ihracatın geliştirilmesi amacıyla Türkiye İhracat Bankası A.Ş. (Eximbank) tarafından bankalar aracılığıyla ya da doğrudan kullandırılan kredilerdir. Bankalarca kullandırılan diğer ihracat kredilerine göre fiyat avantajına sahiptir. Türk Eximbank’ın firmaların ihtiyaçları doğrultusunda, Sevk Öncesi veya Sevk Sonrası olmak üzere gerek kısa vadeli gerek ise uzun vadeli olmak üzere farklı kullandırım koşullarında kredileri mevcuttur.
Türk Eximbank, ihracatçıları, ihracata yönelik üretim yapan imalatçıları ve yurt dışında faaliyet gösteren girişimcileri kısa, orta-uzun vadeli nakdi ve gayrı kredi sağlar. Türk Eximbank Kredileri ise şunlardan oluşur: Kısa Vadeli İhracat Kredisi; Reeskont Kredisi, İhracata Hazırlık Kredisi. Döviz Kazandırıcı Hizmetler Kapsamında Krediler; Turizm Kredisi ve Uluslararası Nakliyat Pazarlama Kredisi. Orta Uzun Vadeli İhracat Kredisi; İhracata Yönelik Yatırım/İşletme Sermayesi, Özellikli İhracat Kredisi, Avrupa Yatırım Bankası Kredisi ve Gemi İnşa ve İhracat Finansmanı Programı.
TCMB Reeskont Kredisi: Vadeli mal ve hizmet ihracatından doğmuş ve doğacak alacakların bankalarca Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası reeskontuna götürülerek iskonto edilmesi ile ihracatçılara sağlanan finansman desteği.
Forfaiting: Mal ya da hizmet ihracatında bir banka garantisi ile güvenceye alınmış senetli ya da kayıtlı alacakların kesin satışına denir. Bir ticaret ilişkisinden doğan ancak henüz vadesi gelmemiş ve bir kıymetli evrak ile teminatlandırılmış alacağın, daha sonra satıcıya rücu olmaksızın, bir banka ya da bu alanda uzmanlaşmış bir finansman kurumu (forfaiter) tarafından satın alınması anlamına gelir. Avantajları ise şunlardır:
• İhracatçı her an belli bir fiyat ile nakde dönebilme şansına sahip olduğu için likit bir enstrümandır.
• Gayrikabili rücu (without recourse) finansman sağlar. Bu işlem satıcının bilançosunda kredi olarak yansımadan likiditesinin artmasını sağlar.
• İhracatçı “Ticari Alacaklar” hesabını kapatır.

Sigortalı İhracatın Finansmanı: Türk Eximbank Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigorta (KVİKS) programı kapsamında sigortalanmış ihracat alacakları üzerinden sağlanan finansman yöntemidir.
Yapılandırılmış İthalat Akreditifi: İthalatçının vadeli ödemek istediği ancak ihracatçının mal bedelini peşin tahsil etmek istediği işlemlerde sağlanabilen bir finansman yöntemidir. Bankanın limitleri doğrultusunda muhabir bankalara açılan vadeli teyitli/teyitsiz ithalat akreditifleri iskonto ettirilip ihracatçıya peşin ödeme yapılarak ithalatçıya vade sağlanır. İthalatçı belirlenen vade sonunda mal bedeli, faiz ve diğer masrafları öder. Faiz oranı ve oluşabilecek diğer masraflar akreditif açılışından önce toplam maliyeti bilme avantajına sahip olur.
Poliçe / Bono Aval ve İskontosu: İthalatçı firmaların borçlu sıfatı ile düzenledikleri bankaların avalli PN/BONO vasıtası ile muhabir bankalardan ithalatçı firmalara ithalatın finansmanı amacıyla kredi sağlanmasına olanak veren ve ithalatçı müşterilere döviz borçlanma imkanı sağlayan finansman yöntemidir.
Prefinansman Kredisi: Döviz kredisi kullanmaya haiz firmaların yurt dışındaki alıcıdan veya kreditör kuruluşlardan banka garantisi verilerek veya verilmeksizin ihracat veya ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili mal ve hizmet alımı için sağlanan finansman.
Harici Garantiler: Yurt dışındaki muhatap kişi ve kurumlara hitaben banka tarafından bir malın teslimi, bir borcun ödenmesi, bir işin yapılması gibi konularda düzenlenen geri dönülemez bir banka ödeme yükümlülüğüdür. Garantinin konusunu oluşturan taahhüdün, süresi içinde ve iki taraf arasındaki sözleşmeye uygun olarak yerine getirilmemesi halinde; mektupta belirtilen tutar banka tarafından ilk talebinde muhataba ödenir.
Teminat Akreditifleri (Stand By Letter of Credit): Teminat akreditifleri, tıpkı garanti mektuplarında olduğu gibi, belli bir yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda bu durumu beyan eden muhatabın uygun tazmin talebine istinaden bankanın geri dönülemez ödeme yükümlülüğüdür.
Alacak sigortası: Yurt içine veya yurt dışına yapılan satışlardan doğan kısa vadeli alacakların tahsilat riskinin fatura bazında yüzde 100 garanti altına alınması yerine sigorta mantığında havuz risk yönetimi şeklinde bir güvence ile bertaraf edilmesini sağlar. Sigortanın amacı ölçek ekonomisi ve risk paylaştırma, çeşitlendirme yaklaşımı ile yüksek ciroların daha uygun maliyetler ile güvence altına alınmasını sağlamaktır.

Kur riskinden korunma yöntemleri:
Vadeli Kur/Forward Rate: Dalgalı kur sisteminden doğabilecek gelir kayıplarının önüne geçmek için firmaların bankalardan aldığı bir hizmet türüdür. Bu hizmet türünde, vadeli kur uygulamalarında ileriye dönük döviz kurları öngörüler doğrultusunda bankalarca, belirli bir masraf karşılığında sabitlenebilir.
Vadeli Kur / Forward İşlem: Gelecekte oluşacak döviz akışının kur riskini ve bu riskin oluşturacağı nakit akış riskini almak istemeyen firmalar için ideal çözümdür. İleriki tarihte gerçekleşecek döviz alım/satım işleminin bugünden belirlenmesi ve anlaşmaya varılması esasına dayanır. Forward işlemler yapıldığı gün itibarıyla, tarafları ilgili vade için bağlayıcı bir anlaşma niteliği taşır ve nakit akışı belirlenen vadede gerçekleşir.
Bu işlemin amacı nakit akışını hesaplanabilir hale getirmektir. Bu nedenle anlaşma yapıldığı tarihte ileride oluşacak nakit akış senaryosunu bugünden görebilirsiniz. Forward işlemler piyasalardaki fiyat hareketlerinden korunma yöntemleri olan hedging (sigortalama) enstrümanlarıdır.
Murabaha: Faizli borçlanma araçlarının kullanılmadığı, temel olarak ticaretteki karı paylaşma üzerine kurulu bir İslami finansman yöntemidir. İthalatçıya peşin satıp vadeli almak gibi bir olanak sağlar. Aracı olan finansman kuruluşu malları firma adına peşin alır ve firmaya vadeli satış yapar. Çalıştığınız banka murabaha işlemi yapma yetkisi olan finansman kuruluşları ile işbirlikleri bulunmaktadır. Bankalar müşterilerinin yapacakları murabaha sözleşmelerindeki vadeli alım ile ilgili ödeme taahhütlerine banka olarak vereceği aval veya teminat mektubu ile garantör olabilmektedir.

İHRACAT FAKTORİNGİ
Türkiye ekonomisinin can damarını oluşturan ve ekonomiye yüzde 56 oranında katmadeğer sağlayan KOBİ’lerin sıklıkla başvurduğu finansal enstrümanlardan olan ‘Faktoring’, mal ve hizmet satışından doğmuş ve doğacak vadeli alacakların temlik yoluyla bir faktoring şirketine devredilmesi, bu alacakların da faktoring şirketi tarafından yönetilmesidir.
Finansal Kurumlar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Aynur Eke, “Faktoring; garanti, tahsilat ve finansman olarak sınıflandırılabilecek üç hizmeti, tarafların ihtiyaçlarına göre bir arada veya ayrı ayrı sunmaktadır. Uluslararası Faktoring Birliği’nin (FCI) 2019 yılı verilerine göre; Türkiye, ihracat faktoringi işlemlerinde Tayvan’ın ardından dünyada ikinci sırada bulunmaktadır” dedi. Eke, günümüzde ihracat faktoringinin mal mukabili ihracat işlemlerinde ihracatçı firmaların sıklıkla başvurduğu finansal enstrümanlardan biri konumuna geldiğini belirtti: “Türkiye’nin 2019 yılı ihracatının yüzde 64’ünü oluşturan mal mukabili işlemlerin içinde faktoring şirketleri üzerinden gerçekleştirilen işlemlerin payının kısa sürede yüzde 10 seviyesine ulaşması bekleniyor.”
İhracat faktoringi işlemlerinde faktoring şirketi, garanti ve tahsilat hizmetlerini çoğu zaman yaygın muhabir ağını kullanarak veriyor, gerekli durumlarda ise bu hizmetleri doğrudan kendisi de üstlenebiliyor. Ayrıca, ihracatçı firmanın talebi olması halinde ihracat alacakları için finansman hizmeti de sağlanabiliyor. Faktoring şirketleri tarafından ihracatçı firmalara yönelik olarak Merkez Bankası kaynağından Türk Eximbank aracılığıyla kullandırılan uygun maliyetli krediler özellikle ihracatçı KOBİ’lere önemli bir finansman desteği sağlanıyor. Eke,  şunları dile getirdi: “Buna ek olarak, ihracat faktoringi yapan firmaların diğer kazanımlarını da aşağıdaki şekilde sıralamak mümkün:
• Faktoring şirketinin ihracatçı firmaya verdiği tahsilat garantisi sayesinde ihracatçı firmanın rekabet gücü ve yeni pazarlara girme imkânı artar,
• İhracatçı firmaların yurtdışı alacaklarının, iş alanında uzman faktoring şirketleri tarafından yönetilmesi sayesinde tahsilat sürecinde karşılaşılabilecek riskler düşürülür, yurtdışında yerleşik alıcı firmalar disipline edilir,
• İhracatçı firma, lisan ve ihracat yaptığı ülkenin kanunlarını bilmemekten dolayı doğabilecek sorunları bertaraf eder,
• İhracatçı firma, yurtdışında yerleşik alıcı firmanın finansal durumu hakkında kısa zamanda bilgi sahibi olur ve güvenli satış yapma imkânı elde eder,
• Muhabir faktoring şirketi tarafından yurtdışında yerleşik alıcı firma adına verilecek garanti limitinin, alıcı firmaya hiçbir maliyeti olmadığı gibi işletmeyi akreditif, vesaik mukabili vb. gibi maliyetli işlemlerden kurtarır,
• İhracatçı firmanın kredi değerliliği artar, zaman ve maliyet tasarrufu sağlanır.”