Page 38 - KobiEfor Mart 2023 Sayı 282

KAPAK

KobiEfor: ‘Uluslararası Sistemde Türkiye ve Alterna-
tif Ortaklıklar’ adlı kitabınızda da Türkiye’nin Avrupa ve
Avrasya arasında ekonomik entegrasyon ve üretim üssü
olmasını savunurken; beyin gücü çekmede cazibe mer-
kezi olmasının da önemine çok değinmiştiniz. Bu bağ-
lamda, ardından yeni çıkan kitabınız ‘Türkiye’nin Beyin
Göçü Politikaları’nda hangi konulara dikkat çektiniz?
Dr. Nurdan Sönmez: Bu kitapta, çalışmanın temel
odağını oluşturan Türkiye’nin itme ve çekme perspek-
tifinden oluşturduğu beyin göçü politikalarını karşılaş-
tırmalı süzebilmek, bir analizle değerlendirebilmek ve
beyin göçü politikasını bir kavrama oturtabilmek için
öncelikle uluslararası disiplinde beyin göçü politikala-
rına ilişkin çalışmalara ve bakış açılarına yer verilmiştir.
Ardından hem Türkiye’den en çok beyin göçü çeken hem
de çağının gereğine göre çekme bağlamında önemli
beyin göçü politikaları geliştiren ABD ve Almanya’nın
beyin göçü politikaları incelenmiştir. Diğer yandan hem
ABD’nin geliştirdiği Green Kart hem AB direktifli olarak
Almanya’nın geliştirdiği Mavi Kart ve Türkiye’nin 2016
yılında, Kalkınma Planlamaları kapsamında geliştirdiği
TURKUAZ Kart beyin göçü politikaları arasında önemli ların uygulandığı, asimilasyon kavramının öne çıktığı
benzerlikleri karşılaştırılmıştır. dönemler olarak tarihe geçtiği görülür.
Türkiye’nin itme ve çekme bağlamında ‘Beyin Göçü
Politikaları’ oluşturmaya yönelik çalışmaları, Türkiye “TÜBITAK Tersine Beyin Göçü Politikası
Cumhuriyeti’nin öncesi olan Osmanlı İmparatorluğu’nun ile 2021’e kadar 579 beyin gücümüz
son dönemleri, Cumhuriyet’in erken (1923-1950) döne- geri dönmüştür ve TURKUAZ Kart
mi, Beş Yıllık Kalkınma Planlamaları (1960-2022) kap- yabancı beyin göçü çekme politikasıyla
samında ele alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun son
2 yabancıya TURKUAZ Kart verilmiştir ”
dönemlerinden başlanılmasının nedeni ise Osmanlı KobiEfor: Türkiye’de tersine beyin göçü çekme po-
İmparatorluğu’nun özellikle son 200 yılında ‘Muasır
litikası kapsamında çalışmalar ne zaman başladı? Ki-
Medeniyet’e ulaşmak, aydınlanmacı bir gelişim için,
tabınızda yer alan SWOT analizi sonuçları da göz önü-
nitelikli insan kaynağı yetiştirme, Fransa, İngiltere, Al- ne alındığında bu çalışmaların çıktıları neler oldu?
manya gibi gelişmiş ülkelerden beyin gücü çekmeye Dr. Nurdan Sönmez: Kitabımın SWOT Analizi’nde be-
yönelik önemli bir çaba göstermesidir. Hatta Osmanlı lirttiğim gibi 1960 yılına gelindiğinde Beşinci Beş Yıllık
İmparatorluğu’nun son dönemlerinde yetiştirdiği, ülke-
Kalkınma Planlamaları kapsamında beyin göçü çekme-
ye çektiği bazen de itme anlamında sürgüne gönderdiği
ye yönelik, TÜBİTAK, OSB, Teknoparklar gibi cazibe mer-
veya yurtdışına kaçan bu aydınlar ve nitelikli kadrolar da
kezleri kurmaya ve beyin göçü politikaları ve hedefleri
vardır. Bu kadroların başta Mustafa Kemal Atatürk ol-
oluşturmaya yönelik somut adımlar atmıştır. 1960-1970
mak üzere, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulumuna yılları arasında kimlik ve dini harmanlayan politikalar
çok önemli katkılar sağladıkları da görülür. sönümlense de bu kez, hukuk, yargı organlarını sekte-
Ardından, nitelikli kaynağı çekmeye, yetiştirmeye ye uğratan, demokrasiyi kısırlaştıran 12 Eylül 1980 as-
ve korumaya yönelik, Türkiye’nin Erken Cumhuriyet keri darbesi vb. gibi olgularla da Türkiye’nin beyin göçü
Dönemi (1923-1950) döneminde oluşturduğu politika- artmaya devam etmiştir. Ayrıca onları döviz geliri geti-
lar incelenmiştir. Çünkü Türkiye’nin 1933-1945 yılları ren finansal metalar olarak politik gündemlerine dahil
arası, Atatürk’ün vizyonuyla geliştirilen Üniversite Re- etmişlerdir. Özellikle 1996-2000 yıllarında VII. Beş Yıllık
formları, Türkiye’nin kurumsallaşmasında ve gelişimi- Planlama dönemine 10-11 Aralık 1999 tarihinde Helsinki
ni bilimsel temellere oturtmasında en somut faydalar Zirvesi’nde Türkiye’nin AB adaylığının resmen onaylan-
sağladığı ve karşılığını aldığı çekmeye yönelik beyin dığı olumlu atmosferin etkisiyle imalatçı KOBİ’lerin ço-
göçü politika ve hedefleridir. Ancak Türkiye’nin ‘beyin ğaltılmasına somut adım atılması da dahil dönemlerde
gücü’ yetiştirmeye ve çekmeye yönelik geliştirdiği Üni- beyin göçü çekmeye yönelik politika ve teknolojik tabanlı
versite Reformları gibi güçlü hedef ve politikaları 1945- cazibe merkezleri kurulmasına önem verilmiştir. 1996-
1959 yılı arasında neredeyse sekteye uğratılmıştır. 1999 döneminde alınan kararlar ve hedefler doğrultu-
Analiz edildiğinde bu dönemlerin uluslararası zorunlu sunda 2016 yılında TURKUAZ Kart ve 2010 yılında TÜBİ-
göçlerin olduğu, ırkçılık kapsamında ulus devlete uy- TAK 2232 Tersine Beyin Göçü politikaları geliştirilmiştir.
gun etnik kimliğe ve dinsel duruma göre asimilasyon- 2022 itibarıyla iki nitelikli yabancıya TURKUAZ Kart

38 KobiEfor Mart 2023