Page 37 - KobiEfor Mart 2023 Sayı 282

ülkelerin itme ve çekme perspektifinden geliştirdiği Avustralya, Kanada gibi ülkeler, itme ve çekme pers-
beyin göçü politikalarını ayrı ayrı ele alan bir çalışma pektifinden önemli beyin göçü politikaları geliştirmişler,
hemen hemen yok gibidir. Yanı sıra beyin göçü politika- bu politikalar paralelinde gerek teknolojik gerek eko-
sına ilişkin kavramsallaştırma eksikliği sorunu vardır. nomik, politik, sosyal ve toplumsal yaşam anlamında
“İyi eğitim görmüş, düşünen, üreten, nitelikli iş- cazibe merkezleri oluşturmuşlardır. Öyle ki; II. Dünya
gücünün araştırma yapmak veya çalışmak amacıyla Savaşı’ndan yıkımla çıkan Almanya, Türkiye’ye de beyin
verimli çağlarında ülkesinin sınırları dışındaki cazi- göçü verdiği halde hızla toparlanmış, 1960 yılı sonrası
be merkezlerine gitme veya sanal, gizli, online ara- önemli beyin göçü politikaları geliştirmeye başlamıştır.
cılığı ile ülkesi dışındaki firmalara bilgi ve yeteneği-
ni aktarma eylemi” olarak da tanımlayabileceğimiz, KobiEfor: Türkiye’de ‘beyin göçü hedefleri ve
‘beyin göçü’ olgusu, ilk defa 1945’li yıllarda İngiltere politikaları’ oluşturmanın tarihsel gelişimi nasıldır?
tarafından fark edilmiş, özellikle İngiltere Medyası, Dr. Nurdan Sönmez: Türkiye’de 1933-1945 yılları
bu sorunu etkili bir şekilde bilimsel habercilik kap- arasında Mustafa Kemal Atatürk’ün vizyonuyla nitelikli
samında gündeme taşımış, kamuoyunu da harekete beyin güçleri çekmek için Üniversite Reformları gelişti-
geçirmiştir. Hal böyle olunca, İngiltere muhalefeti ve rilmiştir. Bu vizyonla örneğin; Alman Nazizmi’nden ka-
hükümeti beyin göçü sorununu bir problem olarak çan alanında söz sahibi birçok disiplinden bilim insan-
politik gündemine alarak, itme ve çekme bağla- larını Türkiye’ye çekmiştir. Onların bu niteliklerini genç
mında önemli ve destekleyici beyin göçü politikaları Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomik, sosyal ve toplumsal
geliştirmişlerdir. Çünkü beyin göçü sorunlarının po- boyutta bilimsel temelli kalkınmasında fırsata çevirmiş-
litik gündeme taşınması için medyanın devreye gir- tir. Ayrıca, Atatürk’ün bu vizyonuyla, Türkiye’ye zorunlu
mesi ve kamuoyu oluşturması önemli bir etmendir. veya gönüllü göçle gelen eski Osmanlı tebaası içinden
Kendi disiplin alanında henüz somut bir tanım ve nitelikli beyin güçleri de seçilerek, onların potansiyelle-
kavrama oturtulmamış olan ‘beyin göçü politikası’nı rini değerlendirme yoluna gidilmiştir. Ancak sonrasında,
bir kavrama oturtmamız açısından, “Beyin göçü politi- Türkiye’nin göç politikalarında kimlik ve dinsel türdeşliği
kası; uluslararası göç yönetişimi bağlamında, devletle- öne alan itici faktörler ile örneğin; 3529 Sayılı ‘Ecnebi-
rin renk, sınıf, kimlik ayrımı yapmaksızın nitelikli insan lerin Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun’
kaynağını kendine çekmek ve yetiştirmek, yabancı beyin vb. gibi itici politikalarla, beyin göçü olarak kazanılan
gücünü çekmek, aynı zamanda toplumdaki itici faktörle- birçok bilim insanının gitmesine neden olduğu gibi, yer-
ri ortadan kaldırmak için uyguladıkları tüm çekici politik li nitelikli insanlarını ve beyin güçlerini, ABD, Almanya,
faktörler ve prosedürler” olarak kavramsallaştırabiliriz. Kanada, Hollanda, İngiltere gibi gelişmiş ülkelere kay-
betmiştir. Türkiye’de uluslararası göç olayları 1960’lara
KobiEfor: Dünyada ne zaman ‘beyin göçü’ olgusu kadar etnik ve din temelli nüfus hareketleri, 1960 sonra-
dikkat çekmeye başladı ve ‘beyin göçü politikaları’ sında ise işgücü göçü şeklinde gerçekleşmiştir.
geliştirilmeye başlandı? Ancak, Türkiye 1960’lı yıllarda önemli beyin güçlerini
Dr. Nurdan Sönmez: Dünya’da ilk kez 1945 yılların- kaybetmenin negatif etkilerinin farkına varınca, beyin
da nitelikli beyin gücünü ABD’ye kaptırmaya başlayan göçü çekme, beyin gücü yetiştirme ve beyin gücünü ko-
İngiltere tarafından farkedilmiştir. Özellikle 1960’lı yıl- ruma hedef ve politikalarını daha çok kalkınma çalış-
larda İkinci Sanayi Devrimi’yle birlikte beyin göçü hızla maları alanında geliştirmiş ve beyin göçünün kalkınma
artmaya başlamıştır. Hal böyle olunca ABD, İngiltere, beklentileri üzerindeki etkisine odaklanmıştır.

Dr. Nurdan Sönmez kimdir?

Lise öğrenimini BLK Öğretmen Okulu’nda, li- Bilişim ve Organize Sanayi Bölgeleri (OSB)’ ile bir-
sans öğrenimini Eskişehir Anadolu Üniversitesi İş- çok projeye katılmıştır. KOBİ Zirveleri, Uluslararası
letme Bölümü’nde tamamladıktan sonra Yeditepe Avrasya Ekonomi Zirveleri organizasyonlarında-Ko-
Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Siyaset Bilimi biEfor Çözüm ortaklığı projelerine katkı sunmuştur.
(İngilizce) Bölümü’nde master ve doktora eğitimini Dr. Nurdan Sönmez, Beş Yıllık Kalkınma Plan-
tamamladı. KalDer (Türkiye Kalite Derneği) Kali- lamaları kapsamında Yeni Nesil OSB’lerin Sosyal
te dergisinde de editörlük yapmış olan Dr. Nurdan Yaşamı Dönüştürücü Etkileri üzerine araştırma
Sönmez, halen KobiEfor Sanayi Ekonomi Dergisi çalışmasının yanı sıra ‘Uluslararası Sistemde Tür-
Genel Koordinatörü’dür. KobiEfor, TÜBİTAK-MAM kiye: Yol Ayrımları ve Alternatif Ortaklıklar’ adlı
ve Üniversite Sanayici İş Birliği ile Türkiye’nin çeşitli araştırma kitabının da yazarıdır. Marmara Grubu
Organize Sanayi Bölgeleri’nde (OSB’ler) Avrupa Bir- Vakfı Onur Madalyası Sahibi, KalDer (Türkiye Kalite
liği 6. Çerçeve Programları projesi yönetiminde yer Derneği) ve Fenerbahçe Spor Kulübü Kongre Üyesi
almıştır. ‘Dijitalleşme, Start Up, Sanayici KOBİ’ler, olan Sönmez, evli ve bir erkek çocuk sahibidir.
Mart 2023 KobiEfor 37