Page 34 - KobiEfor Mart 2023 Sayı 282

KAPAK

oksit hatta zehirli gaz emisyonunu 2022’de %39’a yükseldi. Bun-
hızlandırarak iklim krizini besle- ların içinde güneş enerjisinin
yeceğini de -henüz üzerinde bir 1990’larda sıfır düzeyinde olan
çalışma yapılıyor olmasa da- göz payı 2022’de % 4’e, rüzgar enerji-
önüne almak gerekiyor. sinin payı %6.7’ye çıktı. Üçüncüsü;
Pandemi, arkasından savaş, ülkeler olası şoklara karşı ‘strate-
uluslararası enerji tedariğini dü- jik rezervler’ oluşturmaya başla-
zenleyen piyasa sistemine adeta dı. Ne var ki gelişmekte ve enerji
kısa devre yaptırdı, hatta iki açıdan tüketim gereksinimleri artmak-
işlevsizleştirdi. Birincisi; küresel ta olan enerji ithalatçısı, görece
enerji tedarik süreci, ABD-NATO de yoksul olan ülkeler stratejik
yaptırımlarının etkisiyle, ülkelerin rezerv oluşturacak mali kaynak-
bu yaptırımlara uyma ya da uy- lardan yoksun olduklarından; dış
mama eğilimleriyle uluslararası şoklar karşısında kırılganlıkları
güvenlik mimarisini, neoliberal azalmadı. Bu enerji krizi ise ik-
küresel sistemin ABD liderliğin- lim değişikliğinin yalnızca gaz ve
de işleyişini, Batı’nın konumunu petrole ilişkin bir kriz olmadığını
sorgular biçimde siyasallaştı. ortaya koyuyor.
İkincisi; yüksek enerji ve gıda fi- Enerji krizi, küresel olmanın
yatlarının toplumsal etkileri ile ABD ile Avrupa merkez yanı sıra gıda taşıma ve üretim maliyetlerini arttırarak
bankalarının faizleri yükselterek daraltıcı para politikala- zincirin son noktasındaki tüketicinin (hane halkının) yüz-
leşmek zorunda kaldığı fiyatları yükseltiyor. Bu enerji
rına gitmesi, gelişmekte olan ülkelerde borçlanmayı ve
krizinin bir diğer boyutu da kırılması çok zor bir ‘kısır
finansmanı zorlaştırıcı etkileri birleşti. İşte bu görüşlerin
döngü’yü beslemeye başlamış olması. Dünya genelinde
ışığında 26. Avrasya Ekonomi Zirvesi’nde siyasallaşan
gıda üretimi alanındaki endişeler de artıyor. Pahalı enerji
enerji krizini de tartışmaya açacağız.
KobiEfor: Zirve’de ele anılacak iklim değişikliği ve kaynakları nedeniyle gübre fabrikalarının uzun süreli ka-
küresel tedarik zincirlerindeki olumsuzluklar konula- patılabileceğine dair uyarılar dillendirilirken, gelecekte
rında neler söylemek istersiniz? tahıl arzına ilişkin endişeler de artıyor. Bundan sonra ne
Dr. Akkar Suver: Küresel ısınmaya veya bir başka de- olacak? Uzmanlar, Kovid-19 Salgını’nda daha da kötüle-
yişle iklim krizine yol açan emisyon ve kirlenmenin %80’i şen sorunların geçmişi olduğuna dikkati çekiyor. Küresel
fosil yakıtlara dayalı enerji sektöründen kaynaklanıyor. olarak ekonominin, tedarik zinciri esnekliği yerine ucuz
mal üretimine öncelik verecek şekilde büyümesi ve tek
Buna ek olarak enerji krizinin etkileri, kısıtlanmakta
ülkeye bağımlı bir tedarik zinciri oluşturulması en önemli
olan kömürün elektrik üretiminde canlandırılmasına
sorun olarak görülüyor. Tedarik zinciri darboğazları, ABD
yol açıyor. Bu durum, iklim krizine yol açan CO2 emis-
yonunun daha da artmasını beraberinde getiriyor. Buna ve Avrupa’da enflasyonist endişeleri de beraberinde ge-
karşılık, iklim krizinden kaynaklanan aşırı sıcaklar, hem tiriyor. Yükselen enflasyon oranları, salgın dönemi teşvik
klima, gıda soğutma cihazları talebini, dolayısıyla enerji politikalarını azaltma konusunda merkez bankaları üze-
tüketimini besliyor, hem de fosil yakıtlara alternatif ola- rinde baskı oluşturuyor ve bu da küresel ekonomik büyü-
rak düşünülen nükleer santrallerde, reaktör soğutma meyi olumsuz etkiliyor.
süreçlerini olumsuz etkileyerek üretim kapasitelerinde Küresel tedarik zinciri aksamalarının 2023 yılında
% 30’lara varan gerilemelere yol açıyor. Böylece bu kısır da tamamen düzelmesi pek olası değil. Birçok ülke ak-
döngü içinde fosil yakıt kaynaklı enerji tüketimi küresel samaların daha da kötüleştiğini görüyor ve buna göre
ısınmayı besliyor, küresel ısınma da fosil yakıt enerji tü- hareket ediyor. Örneğin; Beyaz Saray, Los Angeles ve
ketimini çoğaltıyor. Long Beach’teki liman tıkanıklığını gidermek için özel
Daha önce düşük karbon emisyonlu teknolojilerin şirketlerle birlikte çalışıyor, Birleşik Krallık hükümeti tır
elektrik üretimi içindeki payı 1975’te %21.5’ti. Bu oran şoförü eksikliğini azaltmak için daha fazla sürücü istih-
dam için harekete geçiyor.
Ancak bu önlemlerin meyve
vermesi biraz zaman alacak
gözüküyor. Mevcut tedarik
zinciri aksaklıklarının deva-
mının beklendiği 2023 yılın-
da bizi bekleyen sorunları ve
çarelerini 26. Avrasya Eko-
nomi Zirvesi’nde tartışmaya
açacağız.

34 KobiEfor Mart 2023