Page 20 - KobiEfor Ekim 2023 Sayı 289

KAPAK

törü (inşaat dahil) %3.9, mevsim ve takvim etkilerinden bancı işletme millileştirildi. Osmanlı döneminde tarım
arındırılmış GSYH %3.5 büyüdü. Toplam sabit sermaye ürünlerinden alınan Aşar Vergisi kaldırıldı.
yatırım (SSY) altında yer alan inşaat yatırımları 2023 ikin- Lozan Antlaşması: Türkiye ekonomisi açısından bir
ci çeyreğinde %2.5, makine teçhizat yatırımları ise %7.4 başka dönüm noktası ise 23 Ağustos 1923’te TBMM
arttı. 11 Eylül 2023 tarihinde açıklanan işgücü istatistik- tarafından onaylanan Lozan Antlaşması oldu. Yaban-
lerine göre istihdam edilenlerin sayısı 31 milyon 873 kişi, cılara sağlanan bazı imtiyazlar ve Osmanlı İmparator-
istihdam oranı %48.7 oldu. 2023 Temmuz’unda ihracat luğu kapitülasyonları kaldırıldı, denizlerde Türkiye’ye
20.1 milyar dolar, ithalat 32.3 milyar dolar kaydedilirken, kabotaj hakkı tanınması kabul edildi. II. Abdülhamid
dış ticaret açığı 12.2 milyar dolar oldu. 2023 Temmuz’un- döneminde kurulan Düyun-ı Umumiye idaresinin hu-
da doğrudan yatırım kaynaklı 392 milyar dolar, portföy ya- kuki varlığı son buldu ve Türkiye maliyesinin bağım-
tırımları kaynaklı 1.160 milyon dolar, diğer yatırımlar kay- sızlığına gölge düşüren kurum fiilen sona erdi.
naklı 2.304 milyon dolar net sermaye girişi gerçekleşti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin İlk sanayileşme adımları
ikinci yüzyılına dair yeni program ve hedeflerin yer aldı- Ulusal nitelikteki yerli sanayinin gelişimi ve ihtiyaç
ğı ‘Türkiye Yüzyılı’ vizyonunu, Ekim 2022’de açıklamıştı. duyulan sermayeye yönelik
Türkiye bu vizyon ve sürdürülebilir kalkınma amaçları 1924’te Türkiye İş Bankası
doğrultusunda büyümeye devam ederek yeşil ve dijital kuruldu. Özel girişimciliği
dönüşümünü ivmelendiriyor. Türkiye küresel tedarik teşvik etmek için yasal dü-
zincirinde üretim ve teknoloji üssü olma yolunda ilerliyor. zenlemeler yapıldı. 1925’te
devlet bankası olarak Tür-
Türkiye ekonomisi ve sanayisinin kiye Sanayi ve Maadin Ban-
100 yıllık öyküsü kası, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin imarını üstlenmek,
Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomisi ve sanayisinin inşaat teşebbüslerine destek olmak amacıyla 1926’da
100 yıllık öyküsü, uzmanlarca dört dönemde ele alınıyor. Atatürk’ün imzasıyla Emlak ve Eytam Bankası kuruldu.
1) Milli ekonominin oluşumu dönemi (1908-1923) 1926’da kabul edilen Türk Medeni Kanunu ile
2) Liberal ekonominin devlet aracılığıyla kurulu- özel mülkiyet güvence altına alındı. Büyük şehir-
şu (1923-1960) lerde ticaret borsaları kuruldu.
3) İthal ikameci kalkınma dönemi (1960-1980) 1927’de Sanayi Teşvik Kanunu çıkarıldı. 1927’de
4) Monetarist dönem-globalleşme (1980-2014) Başbakanlık’a bağlı olarak Ali İktisat Meclisi kurul-
Uzmanlar, Türkiye ekonomisinin 1851’den baş- du. Aralık 1927’de ilk kağıt paranın tedavülü ger-
layarak önce İngiltere-Fransa ağırlıklı, sonrasında çekleştirilip eski kağıt paralar tedavülden çekildi.
1908’den başlayarak Almanya ve Avusturya ağırlığına Türkiye’de toprak reformu için 1929’da Mustafa Ke-
kayarak Avrupa ekonomisiyle ilişkileriyle biçimlendi- mal Atatürk döneminde topraksız halka toprak dağıt-
rildiğini, milli ekonominin oluşumunu 1908-1923 yıl- mak amacıyla bir kanun çıkarıldı (Türkiye’de toprak re-
ları arasında İttihat ve Terakki Partisi ve devamında formu, dünyada ekonomik kriz çıkınca başarılı olamadı).
Mustafa Kemal Atatürk’ün öncülüğündeki siyasi akı- Sanayiye dayalı büyümeye geçiş: 1929’da tüm dün-
mın yaptığını belirtiyor. yada yaşanan Büyük Buhran (Dünya Ekonomik Buhra-
İzmir İktisat Kongresi’yle başlayan ekonomik ba- nı) ile birlikte 1930’lu yıllarda devletçilik politikalarına
ğımsızlık hamlesi: Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin eko- ağırlık verildi ve kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT’ler)
nomideki ilk en önemli adımı; Türkiye’nin iktisat politi- kuruldu ve Türkiye’nin ilk 5 yıllık Sanayi Planı oluşturul-
kasını belirlemek amacıyla 17 Şubat 1923’te toplanan du. 1930’da T.C. Merkez Bankası kuruldu, Türkiye’nin
İzmir İktisat Kongresi’dir. Lozan görüşmelerinin kesil- ilk kamu iktisadi teşekkülü olarak 1933’te kurulan
mesinden sonra 17 Şubat-4 Mart 1923 tarihleri arasın- Sümerbank’ın adı bizzat Mustafa Kemal Atatürk ta-
da Mustafa Kemal Atatürk rafından konuldu.1933’te Halkbank, 1935’te Etibank
başkanlığında toplanan kuruldu. Türkiye’de 1930’lardan başlayıp 1950’lere ka-
İzmir İktisat Kongresi ile dar süren döneme ‘Devletçi Dönem’ adı verildi. 1939’da
ülkenin politik bağımsız- dokuma, maden, kimya, çimento, şeker işletmeleri ku-
lık hedefinin ekonomik rulmaya başladı.
bağımsızlıkla tamamlan- I. Beş Yıllık Sanayi Planı 1934-1939 yıllarını kapsar-
ması amaçlandı. Türkiye ken; II. Beş Yıllık Sanayi Planı 1936 yılında hazırlansa da
Cumhuriyeti, kuruluş öncesinden başlayarak sanayi- II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla uygulanamadı. 1923-
leşmeyi önemli bir hedef olarak seçti. Özel teşebbüsün 1960 yılları arasında tarım toplumundan sanayi top-
teşvik edilmesi, ihtiyaç halinde kamu gücünün kullanı- lumuna geçiş çalışmaları yürütüldü. Türkiye, 1947’de
larak gerekli alanlarda yatırım yapması esas alındı ve IMF (Uluslararası Para Fonu) ve Dünya Bankası’na üye
kongrede alınan kararlar, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk oldu. 1950-1954 arasında tarıma ve dış ticarete dayalı
yıllarında Türkiye ekonomisine yön verdi. Cumhuriyetin bir ekonomik sistem uygulanmaya çalışılsa da 1950’le-
ilanından sonra 1924’ten başlanarak birçok yerli ve ya- rin ikinci yarısında şartların zorlamasıyla ithal ikamesi

18 KobiEfor Ekim 2023