Türkiye, ticari araç üretiminde AB birincisi

Türkiye’de ticari araçlar pazarı, istikrarlı büyümesini, yeşil ve dijital dönüşümünü sürdürüyor. Uzmanlar, büyümenin ticari araçlar pazarının tamamında; hem hafif ticari araçlar hem de ağır ticari araçlar pazarında; önümüzdeki yıllarda da devam etmesini bekliyor. Tüm otomotiv sektöründe olduğu gibi ticari araçlar pazarı da son yıllarda önemli bir değişimden geçiyor. Elektrifikasyon, akıllı araçlar, hibrid araçlar, otonom sürüş ve bağlantılı araçlar gibi yeni teknolojilerle birlikte yapay zeka teknolojileri; sektörü yeniden şekillendiriyor.
Otomotivde yeni dönem 7 Temmuz değil, 31 Ağustos’ta başlıyor: Uzmanlara göre; sektörü hareketlendirecek sıcak bir gelişme ise; otomotiv pazarında gelişmiş güvenlik sistemlerini standart haline getirecek yasal düzenleme. Yeni Yönetmelik’in hem üreticileri, hem eldeki otomobillerin satışlarını, hem de 2. el piyasasını doğrudan etkilemesi bekleniyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 7 Temmuz olan uygulama geçiş tarihini üretici firmalar (ulusal tip onayıyla Türkiye’de üretim yapan firmalar) için 31 Ağustos 2024 olarak yeniden belirledi, ithal edilecek araçlar içinse tarih 7 Temmuz 2024.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca hazırlanan ‘Motorlu Araçlar ve Römorkları ile Bunlar İçin Tasarlanan Aksam, Sistem ve Ayrı Teknik Ünitelerin Genel Güvenliği ve Korunmasız Karayolu Kullanıcılarının ve Yolcuların Korunması ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’ Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bakanlıktan yapılan yazılı açıklamaya göre, uluslararası otomotiv mevzuatı dikkate alınarak hayata geçirilen mevzuat çalışmalarında otomotiv sanayisinin uluslararası pazara entegrasyonu, piyasaya arz edilecek araçların yüksek güvenlik seviyesinde olması ve böylece karayollarındaki can ve mal güvenliğinin artırılması hedefleniyor. Bu çerçevede kazaları azaltmayı amaçlayan ve güncel teknolojiyle uyumlu gelişmiş güvenlik sistemleri, kısa adı Genel Emniyet Yönetmeliği olan düzenleme ile araçlarda zorunlu hale getirildi.

İlk 5 ayda 15.1 milyar dolar ihracat
Otomotiv Sanayii Derneği’nin (OSD) verilerine göre; 2024’ün ilk 5 aylık (Ocak-Mayıs) döneminde geçen yılın aynı dönemine göre toplam üretim %2 gerileyerek 606 bin 905 adet gerçekleşti, %1 artış sağlayan otomobil üretimi ise 391 bin 932 adede ulaştı. Traktör üretimiyle birlikte toplam üretim ise 629 bin 449 adede yükseldi. Ticari araç grubunda, yılın ilk 5 ayında üretim %7, ağır ticari araç grubunda %12 ve hafif ticari araç grubunda ise % 6 geriledi. 2023’ün ilk 5 aylık dönemine göre ticari araç pazarı %8, ağır ticari araç pazarı %7, hafif ticari araç pazarı ise %8 azaldı.
Yılın ilk 5 ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre, toplam otomotiv ihracatı adet bazında %1, otomobil ihracatı ise %2 arttı, ticari araç ihracatı %2 geriledi. Bu dönemde, toplam ihracat 417 bin 826 adet, otomobil ihracatı ise 269 bin 349 adet düzeyinde gerçekleşti. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, toplam otomotiv sanayi ihracatı, 2024’ün ilk 5 ayında %16 ile sektörel ihracat sıralamasında ilk sıradaki yerini korudu. Uludağ İhracatçı Birlikleri (UİB) verilerine göre, ilk 5 ayda toplam otomotiv ihracatı, 2023’ün aynı dönemine göre; %3 artarak 15.1 milyar dolar,  Euro bazında ise %2 artarak 13.8 milyar Euro oldu.
2024’ün 5 aylık döneminde toplam pazar, geçen yılın aynı dönemine göre %5 artarak 491 bin 482 adetten kapandı. 2024 Ocak-Mayıs’ta otomobil satışlarındaki yerli araç payı %31, hafif ticari araç pazarında yerli araç payı ise %33 gerçekleşti.

Ticari araç üretiminde AB ülkeleri arasında ilk sırada
Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) Yönetim Kurulu Başkanı Cengiz Eroldu, “Ülkemizin ihracat lideri sanayi kolu olan otomotiv sanayi, ihracat geliri, istihdam, vergi geliri gibi birçok direkt ekonomik katkısının yanı sıra ülkemizde teknolojik ve sosyal gelişime de öncülük ediyor. Ülkemizin ekonomik gelişiminde kritik role sahip olan otomotiv sanayiinin sağladığı katkıyı geliştirilmek için var gücümüzle çalışıyoruz” dedi.
Cengiz Eroldu, “Ülkemizde geçmişi 1950’li yıllara dayanan otomotiv sanayi, gerek yabancı ortaklıklar gerekse %100 yerel sermaye yatırımlarıyla zaman içerisinde gelişerek bugünkü küresel oyuncu konumuna ulaşmıştı. Bugün geldiği noktada; 2 milyon adet üzerinde araç üretim kapasitesine ulaşan otomotiv sanayi Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında 4., dünyada 13. en büyük üretici konumunda. Ticari araç üretiminde ise AB ülkeleri arasında ilk sırada yer alıyor. Nitelikli işgücü ile istihdama ve ülkemizin teknolojik ve toplumsal gelişimine katkı sağlıyor. Sadece ana sanayi son 10 yılda yaklaşık 10 milyar Doları aşan yatırımlarıyla hem kapasite artışı sağladı hem de yeni model üretimlerini hayata geçirdi. Yeni yatırımlar açıklanmaya devam ediyor. Otomotiv sanayi ülkemiz ihracatının lider sanayi kolu olarak toplam ihracatımızın %16’sını oluşturarak ekonomiye sağladığı katkıyı sürdürüyor” dedi.

Otomobil ve hafif ticari araç pazarı, ilk yarıda %6 arttı
Otomotiv Distribütörleri & Mobilite Derneği’nin (ODMD) 2024 Mayıs Otomobil ve Hafif Ticari Araç Raporu’na göre; Türkiye otomobil ve hafif ticari araç toplam pazarı, 2024 yılı Ocak-Mayıs döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %6,0 artarak 471.743 adet olarak gerçekleşti. Otomobil satışları, 2024 yılı Ocak-Mayıs döneminde geçen yıla göre %10.25 artarak 375.097 adet, hafif ticari araç pazarı ise %7.9 azalarak 96.646 adet oldu.
Otomobil ve hafif ticari araç pazarı 2024 Mayıs’ta, 2023 Mayıs’ına göre %10.1 azalarak 100.305 adet, otomobil satışları bir önceki yılın aynı ayına göre %8.19 azalarak 80.260 adet, hafif ticari araç pazarı %17.0 azalarak 20.045 adet oldu. Otomobil ve hafif ticari araç pazarı 10 yıllık Mayıs ayı ortalama satışlara göre %45.7 (otomobil pazarı %48.5,  hafif ticari araç pazarı %35.6) arttı.
En çok van gövde tipi araçlar tercih ediliyor: Ocak-Mayıs 2024 verilerine göre; hafif ticari araç pazarı gövde tipine göre van gövde tipi %70.8 pay ve 68.458 adetle en çok tercih edilen gövde tipi olurken; kamyonet gövde tipi %15 pay ve 14.511 adetle 2. sırada yer aldı.

“Otomotivde Çinliler’in Türkiye’de üretime sıcak baktığını duyuyoruz”
Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD) Başkanı Ali Haydar Bozkurt, Çin’in tüm dünya pazarlarını etkilemeye başladığını belirterek, özellikle de Avrupa pazarına gelmek istediklerini söyledi. Amerika’nın Çinli markalara %100 gümrük vergisi uygulamasını geçtiğimiz haftalarda duyurduğunu, Avrupa’nın bir kararı olacağını, %25-%50 bandında bir gümrük vergisi uygulanması ihtimali bulunduğunu paylaşan Bozkurt, “Çinliler’in başta Avrupa, Türkiye olmak üzere global pazarlara gelmesi için mutlaka bu bölgede üretim yapmayı planlamaları gerekiyor ki Çinliler de bunun farkındalar. Baktığımızda, değişik Çinli markalar Avrupa’da ve Türkiye’de üretim yapma olanaklarıyla ilgili çalışmalarını hızlandırmış görünüyorlar. Biz istiyoruz ki Çinli firmalar Avrupa’da bir ülkeyi değil, Türkiye’yi tercih etsinler. Türkiye’ye sıcak baktıklarını duyuyoruz. Bence Türkiye’nin avantajlarının onlar da farkındalar” dedi.
Bozkurt, Türkiye’de çok ciddi bir üretim seviyesi kalitesinde kendini kanıtlamış bir sistem bulunduğunu vurguladı: “Tedarikçiler için ekosistem hazır durumda. Lojistik sistemimiz çok uygun bu işe. Aslında bir Çinli markanın üretim yapması için en uygun yer Türkiye. Burada teşviklerin karşılaştırılması devreye girebiliyor. Avrupa’daki bazı ülkeler bize göre yüksek teşvikler vadedebiliyor. Öte yandan toplam programa ve uzun süreli sürdürülebilirlik programına da bakıyorlar. Ben kişisel olarak çok ümitliyim. Birkaç Çinli markanın üretim için Türkiye’yi tercih edebileceği ile ilgili ümidimi de koruyorum.”

Ağır ticari araçlar pazarı, ilk yarıda %8 daralsa da son 10 yılda büyümesini sürdürüyor
Ağır ticari araç sektörünü aynı çatı altında toplayan TAİD’in (Ağır Ticari Araçlar Derneği) verilerine göre; 2024 Yılı Ocak-Mayıs döneminde ağır ticari araç pazarı, bir önceki yılın aynı dönemine göre %8 azaldı. Bu dönemde satılan toplam araç sayısı 16.961 oldu. Çekici satışları, 2024 yılı Ocak-Mayıs döneminde geçen yıla göre %27 azalarak 8.245 adet olurken, 16 ton ve üstü kamyon satışları %41 artarak 6.553 adet oldu. 16 ton altı kamyon satışları da %14 azalarak 2.163 adet oldu.
TAİD verilerine göre; 2024 yılı Mayıs ayı toplam ağır ticari araç pazarı, 4.045 adet olarak gerçekleşti. 2024 yılı Mayıs’ında çekici satışları bir önceki yılın aynı ayına göre %14 azalarak 2.142 adet, 16 ton ve üstü kamyon satışları %20 artarak 1.420 adet ve 16 ton altı kamyon satışları da %9 azalarak 483 adet oldu.
Ağır ticari araç pazarı (16 ton ve üstü kamyon/çekici) son 10 yıllık Mayıs ayı ortalama satışlarına göre %64 arttı. Çekici satışları son 10 yıllık Mayıs ayı ortalama satışlarına göre %61, kamyon satışları da %40 artış gösterdi.

“Türkiye ekonomisi için güçlü bir kaldıraç”
TAİD Yönetim Kurulu Başkanı Burak Hoşgören, TAİD derneği bünyesinde bulunan üyelerin faaliyetlerinin, uzun yol taşımacılığından yurtiçi lojistiğine, dağıtım, inşaat, maden, atık yönetimi de dahil olmak üzere pek çok alanda Türkiye’nin ekonomisi için güçlü bir kaldıraç görevi gördüğünü söyledi.
Ağır ticari araçlarda 30 milyar dolar ihracat: Burak Hoşgören; “Sektörün 2023 yılı ihracat tutarı, 30 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Ağır Ticari Araçlar Derneği (TAİD) olarak ithal edilen ve Türkiye’de üretilen pek çok ticari araç üreticisini aynı çatı altında buluşturuyoruz. Bu markaların hepsi de Türkiye’de birçok farklı sektörün yükünü taşıyor, yerel üretime ve istihdama destek oluyor. Öte yandan araç kullanıcılarımız da ülke üretimi ve ihracatına katkı sağladığı için sektörümüz, stratejik bir öneme sahip bulunuyor” açıklamasını yaptı.
“Türkiye, otomotiv devriminde iyi bir konuma sahip”: Burak Hoşgören; sürdürülebilirliğin, her açıdan sektör için bir zorunluluk olduğuna dikkat çekti: “Avrupa Birliği (AB) ve tüm dünyadaki sürdürülebilir politikaları uygulamak durumundayız. İklim krizinin yarattığı zorlukları ele almak adına dünya, karbon nötr olma hedefine kararlılıkla ilerliyor. Bunun paralelinde, teknolojideki gelişmeler de mobiliteyi radikal bir biçimde dönüştürüyor. Bu da yenilik, verimlilik ve güvenlik açısından bizlere benzersiz fırsatlar sunuyor. Sonuç olarak lojistik ve taşımacılık tarihinde son derece önemli bir dönüşüm dalgası yaşıyoruz. Elektrikli ve otonom araçlar gibi gelişen teknolojiler, sürdürülebilir uygulamalara duyulan acil ihtiyaçla birleşerek iş yapış tarzımızı yeniden şekillendiriyor.”
“Türkiye’nin inovasyon merkezi haline gelme potansiyeli var”: Burak Hoşgören, “Akıllı lojistik çağında bağlanabilirlik, kilit önemde. Gelişmiş telematik, yapay zekâ ve veri analitiğinin entegrasyonu treyler ve ağır ticari araçların tasarlanma, üretilme ve işletilme şekillerinde devrim yaratıyor. Stratejik konumu, kalifiye işgücü ve canlı girişimci ruhuyla Türkiye, bu devrimde iyi bir konuma sahip. Türkiye sadece bu teknolojileri benimsemekle kalmayıp aynı zamanda sektör liderleri, yeni girişimler ve araştırma kurumları arasındaki iş birliğini teşvik ederek bir inovasyon merkezi haline gelme potansiyeline sahip” diye konuştu.
TAİD bünyesinde; ağır ticari araç üreticilerinden Ford-Otosan, Iveco, MAN, Mercedes-Benz, Otokar, Renault Trucks, Scania, Volvo Trucks, Anadolu Isuzu’nun yanı sıra treyler, üst yapı ve yan sanayi markaları Koluman, Krone, Schmitz, Tırsan da yer alıyor. Kässbohrer Treyler Yönetim Kurulu Üyesi İffet Türken, TAİD Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı görevini üstlenirken Yönetim Kurulu Üyeleri olarak Mercedes-Benz Türk Kamyon Pazarlama ve Satış Direktörü Alper Kurt, Renault Trucks Türkiye Marka İletişim Direktörü Z. Şebnem Uygurtürk, Otokar Ticari Araçlar Yurtiçi Pazarlama ve Satış Direktörü Murat Tokatlı, Krone Treyler Genel Müdürü Semih Pala, Schmitz Cargobull Genel Müdürü Kerem Taş dernekte görev alıyor.

Satış sonrası yenileme pazarı geliri; 8.85 milyar dolara ulaşıyor
Frost & Sullivan’ın, Otomotiv Satış Sonrası Ürün ve Hizmetleri Derneği (OSS) için hazırladığı Türkiye Otomotiv Satış Sonrası Yenileme Pazarının Stratejik Analizi’ne göre; araçları daha uzun süre tutma eğilimi, parktaki hafif taşıtlarda artış, finansal dalgalanma ve fiyat enflasyonu, özel nitelikli işgücünde düşük elde tutma oranı, kentten kırsala araç göçü ve iş çeşitlendirme (e-ticaret, elektrifikasyon ve düzenli bakım) gibi konular, Türkiye satış sonrası yenileme pazarını etkileyen başlıca trendleri olarak öne çıkıyor. Türkiye araç parkının, 2018’de 4.24 milyon hafif ticari araç, 12.4 milyon da binek araçtan oluştuğunu belirleyen raporda, 2024 itibarıyla bu rakamların 5.13 milyon hafif ticari araç ve 15.53 milyon binek araç olacak şekilde yükseldiği belirtiliyor. Satış sonrası yenileme pazarının binek araç ve hafif ticari araç kapsamında 2023 geliri, 6.466 milyar dolar olarak kayda geçti. Rapora göre 2028’de bu büyüklüğün 7.877 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Ağır ticari araç grubu da eklendiğinde 2023 sonu itibarıyla satış sonrası yenileme pazarının geliri 8.85 milyar dolara ulaşıyor. OSS Derneği Başkanı Ali Özçete, “Türkiye’nin önde gelen sektörlerinden biri olan, aynı zamanda ihracatta yadsınamaz bir paya sahip otomotiv satış sonrası sektörünün, bugüne kadar yurt içi pazar büyüklüğünün ve pazardaki ürünlerin grup kırılımlarının resmi verilere dayandırılamıyor olması sektörümüzün en büyük eksikliğiyldi. OSS Derneği olarak nihai sonucuna ulaştırdığımız bu pazar büyüklüğü analizi sayesinde gerek yerli yatırımcıların sektörel kararlarına gerçek verilere dayanarak yön verebilmesini, gerekse de ülkemize yatırım yapmayı planlayan yabancı yatırımcının Türkiye pazarının gerçek potansiyeline vakıf olmasını ve bir anlamda yatırım için motive olmasını sağlamayı hedefledik” dedi.