Dijital dönüşümde akıllı fabrikaya hızlı geçiş; MES (Üretim Yönetim / Yürütme Sistemi) ile başlar

Uzmanlar; ‘akıllı yaşam, veri güvenliği ve verimlilik’ temalarıyla öne çıkan 2022’nin en dikkat çeken teknoloji trendlerinin; yapay zeka, üretici yapay zeka (generative artificial intelligence), beyin arayüzleri, karar zekası (decision intelligence-DI), siber güvenlik ağı (cybersecurity mesh), siber yapay zeka, NFT (Non-fungible token), Metaverse, avatarlar, kripto para ve kripto varlıklar, veri yapısı (data fabric), otonom sistemler (autonomic systems), Web 3.0,  blokzincir (blockchain), genişletilmiş gerçeklik (extended reality-XR), 5G, kuantum bilişim, bulut teknolojileri, siber yapay zeka, siber güvenlik ağı, 3D yazıcılarla yazdırılan evler, kodsuz yazılımlar (no-code software), yapay et ve balık (invitro veya kültür et-cultured meat) olduğunu belirtiyor.
Günümüz teknoloji trendleriyle geleceğe hazırlanan, dijital dönüşümle büyümesini hızlandıran ve ‘akıllı’ bir ekosistem kurmak isteyen işletmeler için ‘MES (Manufacturing Execution System-Üretim Yönetim / Yürütme Sistemi), temel bilişim teknolojilerinden biri olarak öne çıkıyor. Dijital dönüşüm, kalite, verimlilik, maliyet ve zaman tasarrufu yapmak, üretimlerini, karını ve yatırımlarını büyütmek, bütün iş süreçlerini denetlemek ve Endüstri 4.0 yolculuğunda fabrikalarında ‘akıllı’ ekosistem kurmak isteyen tüm işletmelerin 2022’de de tercih edeceği temel bilişim teknolojilerinin başında; yapay zeka destekli MES geliyor.
MES; fabrikaların karmaşık üretim sistemlerini ve veri akışlarını izlemek, kontrol etmek, güvenliğini sağlamak, stratejik yönetmek için; sıfır hata ve yüksek teknoloji temelli üretim sürecinin etkin yürütülmesi ve üretim çıktısını artırmak demek.
Küresel rekabette, işletmelerin hızla dijital dönüşmesi, ürün yaşam döngüsü yürütme işlemini; doğru talimatlar, gerçek zamanlı veriler, üretim bilgileriyle yönetilebilmesi için daha fazla kontrol, uyumluluk, pazara sürüm ve görünürlük gereksinimini karşılayan bilişim teknolojilerine ihtiyacını karşılayan MES, rekabetçi ve değişken üretim ortamında yüksek performans sağlamayı ve sürdürmeyi amaçlıyor ve bu hedefe ulaşmak için malzeme, personel, makine parkı ve destek hizmetleri gibi kaynakların doğru şekilde yönetimini ve izlenmesini sağlıyor.
İşletmelerin üretimde verimlilik, hammadde ve malzemelerin izlenebilirliği, kağıtla veya manuel işlemlerle yapılan hataların önüne geçmek, hata paylarından kurtulmak, istenilen üretim hacmine ve verilere çok hızlı ulaşmak, analiz, süreç tanımlarının yönetimi, kaynak planlaması, ürün üretim sürecinin süresini azaltmak, iş yürütme ve gönderimi, ekipman duruş süresi yönetimi, ürün kalite kontrolü, zaman çizelgesinde programın maliyetini rapor etme, gibi birçok işlevsel alanın ihtiyacına MES, çözüm sunuyor. Özetle; MES, işletmelerin değişim hızıyla başa çıkmasını ve değişim yönetimi ihtiyacını karşılıyor.
Endüstri 4.0’a doğru: Üretim süreçlerini yönetirken nesnelerin, araçların, makinelerin, teçhizatların birbiriyle ve akıllı cihazlarla (akıllı telefon, tablet, bilgisiyar vs.) bağlantılandıran Nesnelerin İnterneti (IoT) teknolojileri ve üretim yönetiminin ince ayarını sağlayan MES, Endüstri 4.0 yolculuğundaki işletmeler için temel teknoloji adımlarından biri. MES ile endüstriyel üreticiler, maliyet düşüşü, iş katmanı ve üretim katmanı arasında gerçek zamanlı bilgi alışverişi, genel ekipman verimliliğini (OEE) artırma, döngü sürelerini azaltma ve iyileştirilmiş karar alma için daha iyi görünürlük sağlayabiliyor. Uzmanlar; yapay zeka, 3D teknolojileri, Büyük Veri (Big Data), sanal gerçeklik gibi teknolojilerle de entegre olabilen MES’in, Endüstri 4.0’a hatta yakın gelecekte Endüstri 5.0, 6.0, 7.0 gibi endüstri devirlerine geçmeye hazırlanan ve akıllı bir ekosistem kuran işletmelerin üretim faaliyetlerinde kullandığı temel bilişim teknolojilerinin başında geleceğini vurguluyor.
Atölye ve kurumsal sistemler (örneğin; ERP, PLM) arasında bir bağlantı unsuru haline de gelen MES, otomasyon içeren endüstrilerde, bir ERP sistemi (Kurumsal Kaynak Planlama) ile bir SCADA (Denetleme Kontrol ve Veri Toplama) veya makinelerin otomasyonunu kontrol eden proses kontrol sistemi arasında bir ara agregasyon ve yönetim köprüsü sağlıyor. Diğer karmaşık montaj ve sipariş endüstrileri için MES, üretim yönetimini CAD / PLM’deki mühendislik konfigürasyonlarına, spesifikasyonlarına, ERP’deki stok yönetimine entegre eden bir köprü görevini de üstleniyor.

MES’in işletmelere faydaları
İşletmeye çeviklik, zaman ve maliyet tasarrufu, üretimde verimlilik ve rekabet avantajı kazandırıyor. Üretim süreçlerinde genel iyileşme sağlıyor. Ekstra maliyetleri azaltıyor, şirketin karlılığını artırıyor. Üretim döngüsü süresi ve üretim çevrim süresini azaltıyor, üretimde kullanılan malzemenin izlenmesini ve kontrolünü sağlıyor. Üretimden veri toplayarak süreçleri dijitalleştiriyor. Sipariş teslim süresi kısalıyor. İşveren, çalışan ve müşteri memnuniyetini, makine kullanımını artırıyor, işçilik maliyetlerini azaltıyor. Geliştirilmiş tedarik zinciri görünürlüğü sağlıyor. MES işletmelerde, verimliliğin optimazasyonu için verilerin analizini yapma, iş emri ve talimatları yönetme gibi organizasyon ve tedarik zincirindeki diğer sistemlerle entegre olan bir dizi görevi yerine getiriyor.
Fabrika düzeyinde yönetme ve izleme süreçlerini kontrol ediyor, gerçek zamanlı olarak robot, makine monitörleri ve işçilerden dakikalık olarak tüm üretim bilgilerini alıyor. MES ve ERP yazılımlarının entegre edilmesiyle fabrika yöneticileri zamanında, uygun maliyetli, hızlı ve kaliteli şekilde teslimatının sağlanmasını proaktif biçimde kontrol edebiliyor. Sayıca az olan kaynakların çözüm odaklı ve etkili kullanılmasını da sağlıyor. Tüketicilerin talep ettiği hizmet ve mal üretiminin belirlenmesi için gereken analizlerin yapılabilmesine olanak sunuyor. MES kullanan işletmeler, makine ve teçhizatlarını en verimli nasıl kullanabileceğini öğrenebiliyor.
Stok ve kalite kontrolü gibi aşamaların daha planlı yapılabilmesini ve üretim emirlerinin sağlıklı işlemesini sağlıyor. İşletmenin halihazırdaki teçhizat ve insan gücünün kapasitesine göre planlama yapıyor. MES ile üretim sürecinde ve sonrasında kalite kontrol işlemlerinin takibi kolaylaşıyor. Araç gereçlerin bakım süreçlerinin takip edilmesini, maliyetlerinin daha kolay hesaplanmasını ve fason üreticiler üzerinden yapılan çalışmaların, rahatlıkla takip edilebilmesini sağlıyor.
Talep edilen siparişlerin üretim aşamasının ne durumda olduğu, stok ve kalite kontrollerinin yapılması gibi süreçleri de sağlıklı yönetmeye imkan tanıyan MES ile işletmeler; iş sürecinde gerçekleştirilen maliyetleri, direkt olarak ürün maliyetlerine yansıtabiliyor. Geriye doğru izlenebilirlik de sağlayan MES, malzemeden depolamaya, ulaşım ve lojistikten sipariş karşılamaya, ihtiyaç planlamadan işgücü kontrolüne, kaliteden üretim ve makine verilerinin toplanmasına, raporlamaya üretimin her aşamasında çözüm sunuyor.

MES nedir?
MES (Manufacturing Execution System-Türkçe adıyla Üretim Yönetim Sistemi veya Üretim Yürütme Sistemi); üretimde maksimum performansın hedeflendiği bir sistem. MES, “Herhangi bir işletmenin halihazırdaki sisteminde yer alan malzemelerin, makine, araç, gereç kaynaklarının, beşeri gücünün en iyi şekilde değerlendirilmesi, işletmenin tüketiciler tarafından talep gören ürününün istenilen maliyette, zamanda üretilmesi” olarak tanımlanan MES, “Hammaddelerin bitmiş ürünlere dönüşümünü izlemek, kontrol etmek ve belgelemek için kullanılan bilgisayarlı sistemler” olarak da tanımlanıyor. Karar vericilerin üretim katını iyileştirmek için tesis katındaki mevcut koşulların nasıl optimize edilebileceğini anlamasına yardımcı olan bilgiler sağlayan MES, üretim sürecinde çoklu kaynakların düzenlenmesi için (örneğin; malzeme, personel, makineler ve destek hizmetleri) gerçek zamanlı çalışıyor. “Mal veya hizmet üreten işletmenin en fonksiyonel, en ekonomik ve katmadeğeri en yüksek olacak şekilde üretim yapabilmesini sağlayacak sistemin geliştirilmesi” olarak da tanımlanan MES, eldeki makine, insan gücü gibi mevcut kaynakları en ekonomik şekilde kullanarak istenilen miktarda mamülün/hizmetin, istenilen kalite ve zamanda üretilmesi için önemli.