Kurumlarda Duygusal Taciz

Mobbing, duygusal bir saldırı şeklidir. Hedefi; işyerindeki kişi veya kişiler üzerinde sistematik baskı yaratarak, ahlaka uymayan yaklaşımlarla kendilerinin iş performanslarını ve dayanma güçlerini yok ederek, işten ayrılmaya zorlamaktır. Heinz Leymann, mobbingi süreç olarak beş aşamada değerlendirmiştir: 1)Tanımlama aşaması 2)Anlaşmazlık aşaması 3) Saldırganlık aşaması 4) Kurumsal güç aşaması 5) İşine son verilme aşaması.

Bu sayımızda son zamanlarda farklı konu başlıklarında gündeme gelen işyerinde duygusal taciz, teknik kelime karşılığı ile mobbing konusuna yer veriyoruz.

Mobbing nedir?
Kelime anlamı ile psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı vermektir.
Mobbing, duygusal bir saldırı şeklidir. Hedefi ise; işyerindeki kişi veya kişiler üzerinde sistematik baskı yaratarak, ahlaka uymayan yaklaşımlarla kendilerinin iş performanslarını ve dayanma güçlerini yok ederek, işten ayrılmaya zorlamaktır.
Mobbing özellikle hiyerarşik bir yapılaşmanın olduğu gruplarda, kontrolün zayıf olduğu kurumlarda güçlünün altta kalanlara psikolojik yollardan baskı yapmasıdır. Ya da bir grup çalışanın, belirli bir çalışana yönelik düşmanca davranışlarda bulunarak hedef alınan çalışanın kendilerini güvende hissetmesini ve görevlerini yerine getirmesini zorlaştırdığında da görülmektedir. Hedef alınan kişi bir yönetici ya da işin sahibi de olabilir.

Tarihçesi
Bu kavram duygusal taciz anlamında ilk olarak 1984’te İsveç’te “İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık” konulu bir raporun içinde Heinz Leymann tarafından ortaya atıldı. İşyerinde duygusal taciz daha öncelerden beri meydana gelmekte olan bir durum olmasına karşın, 1984’te yazılan bu rapor için araştırmaların başladığı 1982 yılına kadar gündeme bilimsel olarak getirilmemiştir.
Leymann, “mobbing”in, bir veya birkaç kişi tarafından, diğer kişi veya kişilere, sistematik biçimde düşmanca ve ahlak dışı uygulamalarla ortaya çıkan “psikolojik şiddet” veya “psiko-terör” olduğunu vurgulamaktadır.
Leymann, mobbingi süreç olarak beş aşamada değerlendirmiştir:
1) Tanımlama aşaması: Başlangıç ve önemli aşamadır. Bu aşamada, kurban; “zor”, “asi”, “muhalif”, “öteki” veya psikolojik sorunları olan biri olarak damgalanır. Yönetimin yanlış yargısı ve taraflı tutumu, bu negatif döngüyü hızlandırır. Hemen her zaman, bunun sonunda, işten kovulma, yer değiştirmeye zorlanma veya zorunlu istifa vardır.
Belirtileri; sözünüz kesilir, yaptığınız iş sürekli eleştirilir, jest ve bakışlarla ilişki kesilir, yazılı ve telefonda tehditler ve benzeri durumlar görülebilir.

2) Anlaşmazlık aşaması:  Kritik bir olayla, bir anlaşmazlıkla, karakterize edilir. Henüz mobbing değildir fakat mobbing davranışına dönüşebilir.
Belirtileri; çevrenizdeki insanlar sizinle konuşmaz, size diğerlerinden ayrılmış bir işyeri verilir, sizinle ilişkiye geçmeleri yasaklanır, sanki orada değilmişsiniz gibi davranılır.

3) Saldırganlık aşaması: Bu aşamada saldırgan eylemler ve psikolojik saldırı-lar, mobbing dinamiklerinin harekete geçtiğini gösterir.
Belirtileri, insanlar arkanızdan kötü konuşur, asılsız söylentiler çıkarılır, kararlarınız sürekli sorgulanır, özgüveninizi olumsuz etkileyen bir iş yapmaya zorlanırsınız.

4) Kurumsal güç aşaması: Yönetim, ikinci aşamada doğrudan yer almamışsa da durumu yanlış yargılayarak, bu negatif döngüde işin içine girer ve kurban, örgütlü ve kurumsal bir güçle baş etmek zorunda bırakılır.
Belirtileri; sizin için hiçbir özel görev yoktur, sürdürmeniz için anlamsız işler verilir, sahip olduğunuzdan daha az nitelik gerektiren işler verilir, işiniz sürekli değiştirilir, özgüveninizi etkileyecek şekilde işler verilir.

5) İşine son verilme aşaması: Kovulmadan sonra, duygusal gerilim ve onu izleyen psikosomatik hastalıklar devam eder. Mağdur işini bırakmakla da psikolojik şiddet baskısından kurtulamaz.

Ne yapmalıyız?
Öncelikle “mobbing” hakkında kısa bir eğitim ile tüm çalışanları bu kavram ve davranış şekli ile tanışmasını sağlamalarıdır. Bir politika oluşturulup yazılı hale getirilmeli ve çalışanların katılımı sağlanmalıdır. Kötü bir çalışma ortamından ayrıcalıksız tüm çalışanların korunması, duygusal tacizin tanımlanması, bu olgunun yıkıcı olduğunun resmen ilan edilmesi, duygusal tacizin ihbar olarak kabul edilmesi konularını içerecek alt yapı oluşturulmalıdır.
Mobbingsiz günlerin sizlerle olmasını diliyorum.