‘Türkmenistan Mavi Altını’ Hindistan yolunda

Belki de bu gaz boru hatları gelecekte birlikte değerlendirilecek “İpekyolu gaz hattı” veya “mavi İpekyolu” denilecek. 23 Şubat 2018 günü Türkmenistan’da 3 proje hayata geçiriliyor. TAPI Projesi ile Türkmenistan-Afganistan sınırda buluşurken Türkmenistan-Afganistan-Pakistan fiber optik elektrik hattının temeli atılıyor ve Serhetabat Turgundy demiryolu açılıyor.”
23 Şubat 2018 günü Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) doğal gaz boru hattının ve Türkmenistan-Afganistan-Pakistan elektrik hattının fiber optik ağlarının temeli atılacak aynı gün Serhetabat-Turgundy rotasındaki yeni demiryolunun açılışı da gerçekleşecek. Bu iki açılışa dünyanın çeşitli ülkelerinden üst düzey hükümet yetkilileri ve ilgili işadamlarının katılımı bekleniyor.
Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguly Berdimuhamedov’un büyük projesi olan yakıt-enerji politikası projesi ile Türkmenistan doğalgaz kaynaklarının yakıt hammaddesinin çıkartılmasının, tekrar işlenmesinin ve yurtdışına ihracat miktarının arttırılmasını hedeflenmektedir.
Özellikle Hazar Denizi’nin Türkmen kısmındaki  “Galkınış” doğalgaz yatağı ve Amuderya nehrinin kenarındaki büyük petrol ve doğalgaz yatakları ile tanınan dünyanın önemli büyük enerji devletleri arasında yer alan Türkmenistan bilindiği üzere çok büyük hidrokarbon rezerv olanaklarına sahip bulunmaktadır. Uluslararası bilirkişilerin değerlendirmelerine göre, Türkmenistan’ın 71 milyar ton koşullu yakıttan (ya da petrol eşdeğeri) fazla olan petrol ve doğalgaz kaynaklarının hacmi yakın gelecekte Çin’in, Rusya’nın, İran’ın ve Avrupa’nın taleplerini karşılamaya yeterli kabul edilmektedir. Sadece ‘Galkınış’ ve ‘Yaşlar’ doğalgaz yatakları doğalgazın 26.2 trilyon metreküp rezervine sahiptir.
Orta Asya’da “mavi yakıtı” en çok ihraç eden devlet olmakla bilinen Türkmenistan ülkenin yakıt-enerji sektörünün ve onun uluslararası enerji sistemine hızlı tempoda entegrasyonuna yönelik enerji politikasını devamlı hayata geçiren bir ülke olarak tanınmaktadır.
Dolayısıyla ülkenin petrol ve doğalgaz sektörünü 2012-2016 yılları geliştirme programı gereğince Türkmenistan’da birçok büyük proje hayata geçirilmiştir. Buna örnek olarak özellikle, 2015 yılında ülke içinde faaliyete başlayan ve 773 kilometre uzunluğunda olan yıllık 30 milyar metreküp doğalgaz iletme potansiyeline sahip olan Doğu-Batı doğalgaz boru hattı sisteminin inşaatının tamamlanması gösterilebilir.
Türkmenistan’ın ana stratejik yönlerinden biri de yakıt-enerji kaynaklarını uluslararası pazarlara yönlendirmesidir. Doğalgazın ihracında temel faktör olan “Galkınış” yatağındaki rezervler katılımcı ülkelere gönderilmede temel hammadde kaynağıdır. Bunun için de “Galkınış” doğalgaz yatağının sıradaki üçüncü aşamasını işletmeye yönelik çalışmaların önemi bulunmaktadır. Zira yıllık gücü 33 milyar metreküp ürün olacak doğalgazı işleyen yapıyı inşa etmek hedeflenmektedir. “Galkınış” yatağının üçüncü aşamasının inşaatının tamamlanması sonucu yıllık 93 milyar metreküp doğalgaz üretilmesi beklenilmektedir.

Bölgenin ekonomisini ve istikrarını güçlendirecek uluslararası proje-TAPI
2013 yılında Türkmenistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan hükümetleri, Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) projesini geliştirmek ve yatırım yapmak için Türkmengaz, Afgan Gaz Şirketi Inter State Gas Systems Limited Şirketi (Pakistan) ve GAIL Limited (Hindistan) Gaz şirketlerini kurdular.
Daha sonra bu birliğin lideri olarak “Türkmengaz” şirketinin öncülüğünde gerçekleşen “TAPI Pipeline Company Limited” şirketi doğalgazın taşınması anlaşmasını hayata geçirecektir.
Aralık 2015 tarihinde TAPI doğalgaz hattının Türkmenistan bölümünün inşaatına başlandı. Mary vilayetinde gerçekleştirilen temel atma törenine Türkmenistan ve Afganistan Devlet Başkanları, Hindistan ve Pakistan’ın üst düzey yetkilileri katıldı. Türkmenistan’dan başlayan TAPI uluslararası doğalgaz boru sisteminin temel görevlerinin biri de doğalgazın ihraç pazarlarını çeşitlendirmektir.
TAPI doğalgaz hattının inşaatı enerji güvenliğinin ve istikrarlı büyümenin önemli faktörü olmakla Güneydoğu Asya ülkelerine enerji hatlarıyla uzun vadeli doğalgaz gönderilmesini sağlayacak ve bölgenin bundan sonra da kalkınmasının, refahının güvencesi olacaktır.
Ekim 2016’da Türkmenistan Hükümeti ile İslam Kalkınma Bankası arasında, TAPI doğalgaz boru hattının Türkmenistan’daki kısmının finansmanını sağlamak için 700 milyon Amerikan doları tutarında kredinin tahsisini öngören anlaşma imzalandı.
TAPI’nin çalışmaya başlamasının ardından Türkmenistan’dan Afganistan ve Pakistan’ı geçerek Hindistan’a uzanacak proje, 1840 km hattından oluşacak ve 30 yıl boyunca yılda 33 milyar metreküp doğal gaz ihraç edebilecektir.

Asya Kalkınma Bankası’nın desteği
Bu arada projenin bir diğer önemli ve uzun vadeli ortağı olan Asya Kalkınma Bankası’nın (AKB) önemine dikkat gerekiyor. AKB, projeye en başından beri katılarak, uygun kredilerin sağlanması da dâhil olmak üzere TAPI’ye kapsamlı destek veriyor, böylece Afganistan Hükümeti’nin Proje’yi gerçekleştirme katkısını sağlıyor.
Öte yandan Kasım 2017’de Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da, Hükümetlerarası Türkmen-Suud Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu’nun olağan toplantısı, sanayi ve enerji sektörünün liderlerinin yanı sıra Suudi Arabistan’ın büyük şirketlerinin katılımıyla gerçekleşti. Toplantıda yakıt ve enerji sektörleri de dâhil olmak üzere ticaret, ekonomik ve yatırım işbirliği konuları ele alınarak, çeşitli alanlarda bazı anlaşmalar imzalandı. Özellikle “Türkmengaz” Devlet Kuruluşu, 2018 yılında TAPI inşaatında kullanılacak geniş yarıçaplı boru ürünlerinin teslimatı için “Global Pipe Company” ile anlaştı.
Boru hattı rotasında detaylı yol araştırmalarını yapacak yüklenicinin seçimi için ihale süreci tamamlandı. Çevresel ve sosyal etki değerlendirmesi ve arazi tahsis planının geliştirilmesi gibi anahtar çalışmalar ise Afgan ve Pakistan bölgelerinde hâlihazırda uygulanmakta olup, doğalgaz boru hattı ve tüm istasyonlar için “Front-End-Engineering & Design” olarak bilinen ön tasarım da imzalandı.
Türkmen Gazı, Afganistan, Pakistan ve Hindistan’dan geçerek denize ulaşacak
Bu arada Türkmenistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan hükümet yetkililerinin büyük önem verdikleri TAPI projesinin başta sanayi sektörü, büyük ve küçük işletmeler olmak üzere bölgenin ekonomisinin gelişimi için son derece önemli olduğu gerçeğinden yola çıkan Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguly Berdimuhamedov, Çin’in, Rusya’nın İran’ın ve Avrupa’nın taleplerini yakın gelecekte bu projeyle karşılamayı planlamaktadır.