TBD, Dijital Türkiye Endeksi

Türkiye , Derneği (TBD), Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanlığı desteğiyle Dijital Türkiye Endeksi projesini hayata geçirdi. Dijital Türkiye Endeksi Basın Lansmanı, Türkiye Bilişim Derneği (TBD) Genel Başkanı Rahmi Aktepe, TBD 2. Başkanı Mehmet Ali Yazıcı, TBD Yönetim Kurulu Üyesi ve Proje Koordinatörü Dr. Atilla Aydın, TBD Yönetim Kurulu ve proje ekibiyle birlikte çevrimiçi olarak gerçekleştirildi.

TBD Genel Başkanı Rahmi Aktepe, proje çıktısı olarak Dijital Türkiye Endeksi sonuçlarının her yıl periyodik olarak yayınlanacağını, 2021 Sonuç Raporu’nun Mayıs sonunda proje internet sitesi üzerinden yayımlanacağını ve bu konuda panel düzenleneceğini açıkladı: “Endeks, Dijital Türkiye yolculuğunda ekosistem paydaşlarını bir araya getiren ve eylem planlarının belirlenmesi ve/veya uygulanmasına dayanak oluşturacak önemli bir kaynak olacaktır.”

Rahmi Aktepe, dijital dönüşüm ekosisteminin sürdürülebilirliği, dijital olgunluk seviyesinin ölçülebilmesi, Türkiye’nin dijital ekonomisinin geliştirilmesi ve dijital egemenliğinin sağlanması amacıyla TBD tarafından Dijital Türkiye Endeksi Projesi’nin hayata geçirildiğini söyledi: “Çalışma, uzmanlar, kamu ve özel sektör temsilcileri, akademisyenler ve yüksek lisans öğrencilerinden oluşan 46 kişilik TBD Proje Ekibi tarafından Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanlığı desteğiyle gerçekleştirilmiştir. Proje 2019 yılı sonunda başlamış ve bireysel çalışmalar haricinde, 1500 adam/saat’ten fazla işgücü harcanarak tamamlandı.”

TBD dahil birçok STK ve şirketin, geçmişte dijitalleşmeye yönelik ölçümler yaptığını ancak bu çalışmaların sürdürülebilir olmadığını veya uluslararası endeks ve ulusal politika gerçekleriyle uyumunun zayıf kaldığını kaydeden Aktepe, 11. Kalkınma Planı’nda ölçümleme ihtiyacına vurgu yapıldığını, ‘Dijital Türkiye’ kavramının önemli bir başlık olarak ‘e-Devlet Kapısı’ veya ‘Sanayide Dijital Dönüşüm’ olarak belirtildiğini aktardı.

5 politika ekseni, 7 boyut: Tüm ekosistem paydaşlarınca kabul görmüş ortak bir tanıma ihtiyaç bulunduğuna dikkat çeken Aktepe, Dijital Türkiye Endeksi Projesi ile öncelikle uluslararası örneklerdeki gibi kavram tanımlanmaya çalışıldığını, bu doğrultuda ölçüm çerçevesi oluşturulduğunu paylaştı: “Dijital Türkiye; ‘Toplumsal, ekonomik ve devlet faaliyetlerinde, geliştirdiği ya da tedarik ettiği teknoloji, ürün ve hizmetleri kullanarak sağladığı üretkenlik artışı, refah ve dijital veriden ürettiği değerle küresel ölçekte rekabet eden bir Türkiye’ olarak tanımlanmıştır. Bu çerçevede hazırlanan Dijital Türkiye Endeksi modeli ise tüm teknolojik gelişmeleri içerebilecek 5 politika ekseni ve bu eksenler içerisindeki faaliyetlerin yaşam döngüsünü belirleyen 7 boyuttan oluşmaktadır. Bu eksenler; ‘Toplum, Ekonomi ve Devlet’ aktörleri ile bu aktörleri besleyen ‘Dijital Kaynaklar’, farklı aktörleri hizmet sunumu doğrultusunda bir araya getiren ‘Yaşamsal Hizmetler’den oluşmaktadır. Modelin faaliyet boyutları ise sırasıyla; ‘Planlama, Düzenlemeler, Yetkinlik, Kullanım, Güven, Şeffaflık ve Yenilikçilik’ olarak belirlenmiştir. 12 farklı uluslararası endeks detaylı incelendi ve toplam 416 gösterge tespit edildi (OECD Going Digital, Avrupa Birliği DESI ve e-Gov Benchmark, G20 Digital Economy ile BM e-Devlet Gelişmişlik endeksleri öncelikli olarak değerlendirildi). Ulusal göstergelerin belirlenmesinde 11. Kalkınma Planı esas alındı, planda, dijital dönüşümle ilişkili 252 tedbir belirlendi.”

Rahmi Aktepe, TBD tarafından özgün olarak geliştirilen Dijital Türkiye Endeksi’nin önemli özelliğini ve diğer endekslerden farklılığını şöyle özetliyor: “Ulusal politika ve stratejiler ile uyumlu, Dijital Türkiye vizyonunu ve Millî Teknoloji Hamlesini destekleyen, uluslararası gelişmeleri ve kavramları adresleyen, kurum, teknoloji ya da uygulama yerine sorun-çözüm odaklı, dijital dönüşüm istatistikleri için kurumlar arası işbirliğini ve paylaşımı motive eden, kamu, özel sektör, akademi ve STK’lar olmak üzere farklı paydaşların katılımı ile sürdürülebilir, toplumsal ve ekonomik dönüşümü özellikle vurgulayan, bir bakış açısıyla geliştirildi.”

Projeyle yapılan ölçümlemede; 2021 yılı için Dijital Türkiye’nin skorunun 100 üzerinden 68 olarak belirlendiğini kaydeden Aktepe, şu bilgileri verdi: “Veri toplama dönemi 2020 yılının 4. çeyreğidir. Eşit ağırlıkta olan Eksenler için ölçümlenen göstergeler; Yaşamsal Hizmetler ekseninin toplam skoru 66’dır. Yaşamsal olaylar kapsamında Adalet (74), Aile (63), Araç (70), Kariyer (62), Şirket Genel (71), Şirket Kurulum (66), Taşınma (61) ve Yükseköğretim (64) başlıklarında 8 farklı hizmet alanı faaliyet boyutları kapsamında ele alınmıştır. İş dünyasına yönelik ve az sayıda kurum tarafından sunulan hizmetlerde yüksek skor elde edilmiştir. Kurumlar arası entegrasyonlar ve kullanıcı deneyimi açısından ise zafiyetler gözlemlenmiştir. Dijital Türkiye Platformu üzerinden sunulmaya başlayan bütünleşik ‘araçlarım’ konsept hizmeti önemli bir gelişme olmakla birlikte ikinci el araç, muayene randevu vb. entegrasyonların eksikliği dolayısıyla kesintisiz hizmet sunumu açısından henüz yeterli düzeyde olmadığı tespit edilmiştir.

Ekonomi ekseninin skoru 61’dir. Bu eksen diğerlerine göre en düşük skora sahip. Göstergeler kapsamında değerlendirildiğinde bu alandaki güçlü yanımız iş dünyasına sunulan gelir idaresi, sicil yönetimi ve sosyal güvenlik gibi merkezi bilişim sistemlerinin varlığıdır. En büyük zafiyet ise KOBİ düzeyinde gerçekleşen ekonomik süreçlerde yeni nesil teknoloji kullanımının yaygınlaşmamış olmasıdır. Toplum ekseninin skoru 73’tür. Bu eksende görece yüksek puan çıkmasını destekleyen unsurlar; dijital devlet ile topluma yönelik sunulan bilgilendirici ve işlevsel hizmetlerin oldukça yaygın olmasıdır. Ancak, akıllı şehirler, mahremiyet ve e-katılım faaliyetlerine yönelik göstergelerde zayıf performans sergilenmektedir. Devlet ekseninin skoru 71’dir.”

“Dijtial veri politikamız ve tedbirlerimiz olmalı”: Rahmi Aktepe, çalışmanın çarpıcı sonuçlarından birinin de ‘Dijital Devlet’in uzun yıllardır ülkemizin gündeminde olan ve görece başarı sergilediğimiz bir alan olduğunu vurguladı: “Özellikle, e-Devlet Kapısı (Dijital Türkiye Platformu), Elektronik Belge Yönetim Sistemi, T.C. Kimlik Kartı, merkezi bütçe, ihale yönetimi gibi hizmetler ile siber güvenlik ve açık kaynak kodlu yazılım çalışmaları güçlü yanımız olmuştur. Alana yönelik güncel stratejiler, açık veri, kamu bilişim uzmanlığı, kurumsal mimari, kurumlar arası veri yönetişimi gibi unsurlarda ilgili faaliyetlerin eksik kaldığı gözlemlenmiştir. Dijital Kaynaklar ekseninin skoru 67’dir.

İnternet ve iletişim altyapısı, ortak hizmetler ve bilişim uzmanı yetiştirmeye yönelik teşviklerin varlığı güçlü yanlar olarak ön plana çıkmaktadır. Bilişim sektörünün tüm sektörler içerisindeki görece küçüklüğü ile yazılım ve donanım alt sektörlerinin ülke ekonomisine katkısı açısından düşük performans sergiliyor olması zafiyet yaratmaktadır. Yerli yazılım sektörünün geliştirilmesi ve veri yönetişimi konusundaki faaliyetlerin yerine getirilmesinde eksiklikler olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, ülkemizde her ne kadar dijital veri etrafında kişisel verilerin korunması, açık veri portalı, ulusal veri sözlüğü ve endüstriyel bulut çalışmaları gibi önemli çalışmalar yürütülüyor olsa da net bir dijital veri politikamızın ve ilgili tedbirlerimizin olmadığı görülmektedir.”

“Şeffaflık ve yenilikçilik boyutlarında başarmalıyız”: Aktepe, tüm eksenler 7 boyut kapsamında değerlendirildiğinde en yüksek skoru elde edenlerin; Planlama (76), Kullanım (73), Güven (70) ve Yetkinlik (69) başlıkları olduğunu söyledi: “Düzenlemeler (65), Şeffaflık (63) ve Yenilikçilik (62) boyutlarında görece düşük endeks değerine sahip olduğu gözlemlenmiştir. Sonuç olarak; ülkemizin, politika eksenlerine yönelik düzenlemeleri güncellemede ve politika eksenlerine değer katacak olan Şeffaflık ile Yenilikçilik boyutlarında yeterli başarıyı göstermediği tespit edilmiştir.

Ülkemizin Pandemi döneminde hayata geçirdiği dijital devlet hizmetleri bu anlamda başarılı olduğumuzu teyit etmektedir. İşletmelerin dijital dönüşüm çözümlerine ilgisinin arttığı ve bu yöndeki talebin büyük ölçüde yerli firmalarca karşılanabildiği görülmektedir. Ancak hem işletmeler hem de hane halkının yüksek hızlı internet ve kişisel cihaz erişimi konusundaki ihtiyaçlarının giderilmesinde yaşanan aksaklıklar ‘sayısal uçurum’ konusunu tekrar gündeme taşımıştır. Endeksin ölçümü 2020 sonunda gerçekleştirilmiştir. Bu durum, pandemi ile ivmelenen dijital dönüşümün gözlemlenmesini kısıtlamıştır. Önümüzdeki sene özellikle uzaktan çalışma, veri paylaşımı, mahremiyet, sağlık gibi başlıklarda revize edilecek göstergelerle bu dönüşümün daha iyi gözlemlenmesi hedeflenmektedir.”