Ulanbatur'a inince ayağımızın tozuyla 450 kilometre uzakta bulunan Ötüken Vadisi'ne gittik. Ötüken Vadisi, bir başka deyişle binlerce yıl önce Göktürk Anıtları, Bilge Kağan Yazıtları ve Balbay'larla dolu Orhun Vadisi ve Karakurum Çölü'yle Türklüğün doğduğu topraklardır. Daha geniş bir deyişle Moğolistan Türk tarihi ve kültürü açısından çok büyük önem arz etmektedir. Zira Moğolistan toprakları günümüze kadar koruduğu eserleriyle dünya Türklük alemi için araştırılması, görülmesi gereken bir coğrafyadır.
Ötüken Vadisi'nden dünyaya yayılan ve tarihte kurulan Hun, Moğol ve Göktürk imparatorluklarına ev sahipliği yapan Ötüken coğrafyasının Türk tarihindeki yeri önemlidir. Zira Bumin Kağan, Kutluk Kağan, Bilge Kağan, Gültekin Han isminde "Türk" sözcüğünün geçtiği ilk devleti bu vadide kurmuşlardır. Dolayısıyla Moğolistan Türkiye için önemli bir merkezdir.
Başkenti Ulanbatur'a başkanlığını yaptığım Marmara Grubu Vakfı'nın partneri Moğolistan Barış ve Dostluk Derneği'nin davetiyle arkadaşlarım Şamil Ayrım, Fatih Arslan ve Andrey Scherbina ile birlikte beş günlük bir çalışma ziyareti gerçekleştirdim.
2006 yılında gene Marmara Grubu Vakfı'ndan Engin Köklüçınar'la birlikte ziyaret ettiğim Moğolistan'a onbir yıl sonra ikinci defa geldiğimde (anlamı Kırmızı Kahraman olan) Ulanbatur'u tanıyamadım. Gelişmiş, büyümüş ve çağdaş mimarinin güzellikleriyle renklenmiş yepyeni bir Ulanbatur buldum. Büyüme hızı bazı yıllarda yüzde 17.5 oranına ulaşan Moğolistan'da ortalama büyüme hızı yüzde 5'lerde seyrediyor.
Çalışmalarımıza; Moğolistan Barış ve Dostluk Derneği Başkanı Deleg Zagdjav ve Türkiye Büyükelçisi Ahmet Yazal'a yaptığımız nezaket ziyaretleriyle başladık. Daha sonra, önceki Cumhurbaşkanları Punsaalma Ochirbaat, Natsagiin Bagabandi ve Nambaryn Enkbayar ayrı ayrı heyetimiz onuruna yemek verdiler. Cumhurbaşkanı Khaltmaagin Battulga da Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nda bizleri Büyükelçimiz Ahmet Yazal'la birlikte ağırladı.
Orhan Pamuk'un kitapları
Önemli Moğol yazar ve çevirmenlerinden biri olan ve bir dönemde de Moğolistan Dışişleri Bakanlığı da yapan dostum Tserenpilin Gombosuren (1988-1996) Orhan Pamuk'un "Kara Kitap" isimli eserini Moğolca’ya çevirmiş. Kitabını hem bana hem de ulaştırmam için Orhan Pamuk'a imzaladı. "Kar" kitabının da başka bir çevirmen tarafından Moğolca yayınlandığını da öğrendik.
Atatürk'ün akrabaları
Başkent Ulanbatur'da, şehrin merkezini bir baştan bir başa kesen uzun Ankara Bulvarı üzerinde bulunan Atatürk Okulu'na ve Okul'un önündeki Atatürk Büstü'ne ziyaretimizde olağanüstü bir güzellikle karşılaştık. Şamil Ayrım'la birlikte Atatürk'ün Büstü önünde resim çektirirken bahçede bulunan çocukların bazılarının bağıra çağıra yanımıza geldiğini gördük. Yanımızdaki rehberimize "Neler oluyor?" dediğimizde çocuklar bacaklarımıza, ellerimize sarılmışlardı. Rehberimiz çocukların "Atatürk'ün akrabaları gelmiş" diye bağırdıklarını söyleyince, kendiliğinden oluşan bu tablo karşısında Şamil Ayrım da ben de ne kadar duygulandık, heyecanlandık anlatamam. İstanbul'a uçakla on saatlik bir mesafede Atatürk'e ve Atatürk sevgisine tanık olmak bizleri duygulandırdı.
Türk işadamlarını bekliyorlar
Moğollar Türk işadamlarının müteahhitlik hizmetlerinin farkındalar. Çin, Güney Kore ve Japon işadamlarının yer aldığı bu coğrafyada Türk işadamlarının uluslararası düzeydeki başarılarını Moğolistan'da da göstermelerini istiyorlar. Özellikle karayolları, viyadük, tünel inşaatlarını bilen müteahhitlik hizmetleri konusunda yetişmiş işadamlarımız için bu ülke inanılmaz fırsatlar ülkesi. Binlerce yıl Moğollar’ın geçim kaynağı olmuş olan hayvancılık sektöründeki potansiyeli harekete geçirecek işadamlarına da Moğollar’ın büyük ihtiyaçları bulunmaktadırlar. Zira 56 milyon hayvana sahip Moğolistan'da hayvancılık ve deri sektöründe inanılmaz imkanlar mevcut. Bunun yanı sıra Türklerin özellikle madencilik alanında da gelmelerini istiyorlar. Mineral zengini bu ülkenin 80 çeşit maden rezervi bulunmakta. Kömür ve altının yanı sıra bakır potansiyeli, deyimi gerekirse hala büyük olanaklar vaat etmektedir. Bakırın eritilmesine, imalat endüstrisine dönüştürülmesine ve bu alanda entegre tesis kurulmasına ihtiyaçları olduğunu yetkililerden öğrendik. Wolfram madeni ki, çok zengin içerikli kullanım alanlarına sahip bir maden olarak, o da yatırımcı bekliyor.
Organize Sanayi Bölgeleri konusunda da bizlerden deyimi gerekirse rehberlik, önderlik bekliyorlar. Ulanbatur'a otuz kilometre uzakta otoyol üzerinde büyük bir alanı organize sanayi alanı olarak ayırmışlar ve deyimi gerekirse bir önder bekliyorlar.
Siyasette istikrar
Moğolistan demokrasinin icaplarını yerine getiren bir ülke. Moğollar seçimin değerinin, dolayısıyla demokrasinin erdeminin farkındalar. Serbest pazar ekonomisiyle birlikte global dünya şartları içinde yer alan Moğolistan bugüne kadar 20 yıl içinde beş defa Cumhurbaşkanı secimi yapmış, beş seçimde de muhalefet iktidarı değiştirmek başarısı göstermiştir. Buna karşılık dört önceki Cumhurbaşkanı itibarlarını korumakta ve hür dünya ülkelerinde örneğini gördüğümüz üzere devlet protokolünde yer alarak yaşamlarını sürdürmektedir. Bunlar edindiğimiz ilk intibalar.
Üçünü çok iyi tanıdığım önceki dört Cumhurbaşkanı, bizde olduğu gibi eski Cumhurbaşkanı olarak hayatlarını devam ettiriyorlar. Halihazırda milletvekili olan eski Başbakanlardan Sukhbaatar Batbold (2009-2012), Parlamento'da bizleri kabulünde siyasette muhalefetin önemini vurgulayan bir konuşma yaptı. Hatta parti içi muhalefetin değerini anlatırken; bir önceki başbakanı, kendi partisinin milletvekillerinin seçime zorladığını söylemeden edemedi.
Moğolistan bize uzak ama uzak olduğu kadar bize yakın, hem de çok yakın bir ülkedir.
Bunu oraya varınca çok iyi anlıyorsunuz. Zira orası Türk'ün tarih sahnesine çıktığı coğrafyadır.