İGDAŞ, Ar-Ge Merkezi’yle ilklere imza atmaya devam ediyor

Güçlü altyapısı, güvenli, sürdürülebilir, kaliteli hizmet anlayışıyla sektöre öncülük eden İGDAŞ, Türkiye’de bir ilke daha imza attı. Yürüttüğü Ar-Ge projeleri ve teknoloji yatırımlarıyla Ar-Ge Merkezi lisansını almaya hak kazanan Türkiye’nin ilk doğal gaz dağıtım şirketi oldu.
Ar-Ge Merkezi’nin kuruluşuyla birlikte İGDAŞ, üniversitelerin yanısıra ulusal ve uluslararası firmalarla işbirliklerini artırdı.
İGDAŞ, Ar-Ge Merkezi’nin kuruluşundan bu yana ulusal ve uluslararası arenadaki markalarla ortak çalışmalar yapıyor, kendi geliştirdiği teknolojilerle şimdiden adından söz ettiriyor.
Ar-Ge Merkezi vizyonunu ortaya koyan İGDAŞ Genel Müdürü Dr. Mithat Bülent Özmen’le İGDAŞ Ar-Ge Merkezi’ni ve bugünlerde üzerinde çalıştıkları konuları konuştuk.

İGDAŞ bünyesinde bir Ar-Ge Merkezi kurma fikri ne zaman ortaya çıktı?
Ar-Ge Merkezi’nin temelleri yeni yönetim anlayışıyla 2019 yılında atılmaya başlandı. 2020 yılının ikinci yarısına kadar mevcuttaki personel sayımızı, laboratuvarlarımızı, ekipmanlarımızı ve diğer tüm fizikî altyapımızı başvuru süreçlerine uygun hale getirdik. Yine bu süreçte İGDAŞ’ın prosedür ve yönetmelikleri Ar-Ge Merkezi faaliyetlerine göre güncellendi, tüm personele gerekli eğitimler verildi. Bunun yanı sıra benchmarking çalışmaları yapıldı ve değerlendirme raporları çıkarıldı. Bu çalışmalar sonucunda İGDAŞ ihtiyaçları da değerlendirilerek Ar-Ge Merkezi’nin çerçevesi çizildi. Tüm hazırlıklarımızı tamamlamamızın ardından Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na yaptığımız lisans başvurusu olumlu sonuçlandı; böylece Türkiye’nin Ar-Ge Merkezi lisanslı ilk doğal gaz dağıtım şirketi olmaya hak kazandık.

Şimdiye kadar Ar-Ge Merkezi’nde neler yaptınız?
Ar-Ge Merkezi bünyesinde ülkemize ve sektöre artı değer katacak birçok proje yürüttük. Bu projeler akıllı şehircilik, enerji verimliliği, karbonsuzlaştırma, çevre koruma, iklim değişikliği, şebeke güvenliği ve yerlileştirme gibi farklı birçok konuyu içeriyor. Projelerle ilgili birçok akademik çalışma, fikrî sınaî hak başvuruları, AB ve TÜBİTAK destekli çalışmalar gerçekleştirdik. Özellikle son iki yılda bu projeleri de kapsayan sekiz patent, üç faydalı model, üç endüstriyel tasarım ve üç marka başvurusu olmak üzere, Türk Patent ve Marka Kurumu’na toplam 17 fikrî mülkiyet hakkı başvurusu yaptık. Bunlardan sekiz tanesi kabul edildi. Diğer başvuruların değerlendirme süreçleri devam ediyor. Bu kadar kısa sürede katedilen bu yol ve alınan sonuçlar gurur verici. Bunu mümkün kılan tüm çalışma arkadaşlarımı tebrik ediyorum.

Ar-Ge Merkezi’nin kurulması İGDAŞ’a nasıl faydalar sağladı?
Teknolojinin baş döndürücü bir hızla gelişmekte olduğu çağımızda ticari başarı elde edebilmenin en büyük şartı Ar-Ge ve inovasyon kültürünü benimsemek ve bu süreçlere uygun projeler geliştirmektir. Dünya markası olma hedefimizin bir parçası olarak Ar-Ge Merkezi’nin kurulması, üniversitelerle işbirliklerimizi artırdı. Bunun yanında yurtiçi ve yurtdışı birçok firmayla ortak proje yürüttüğümüz için know-how katkısı oldu. Bilinirliğimiz birçok firmadan yurtdışı projeleri için ortaklık teklifi almamızı sağladı; ayrıca fon kaynaklarına ulaşmamızı da kolaylaştırdı. Yürütülen projelerde Kalkınma Ajansı, TÜBİTAK ve Avrupa Birliği fonlarından azami şekilde faydalanıyoruz. Ayrıca bu fonlar sayesinde yaptığımız çalışmalar sonucunda elde ettiğimiz bilgileri ulusal ve uluslararası akademik yayınlarla bilim dünyasına kazandırıyoruz.

Projelerinizde üniversitelerle işbirliğini oldukça önemsiyorsunuz…
Evet. Ar-Ge Merkezi’nin kurulmasıyla birlikte üniversitelerle işbirliklerimiz arttı. Projelerimizi bilimsel temellere oturtmak için akademik çalışmaların öneminin farkındayız. Bu nedenle üniversitelerle işbirliğine gitmeyi tercih ediyoruz. Uluslararası projelerde muhakkak bir ya da iki üniversite ortaklığımız bulunuyor.

Ar-Ge Merkezi’nde çalıştığınız projelerinizden bahseder misiniz?
Ar-Ge Merkezi bünyesinde, ülkemize ve sektörümüze değer katacak nitelikli projelere imza atıyoruz. Biraz önce bahsettiğim gibi, akıllı şehircilikten karbonsuzlaştırmaya kadar birçok alanda projelerimize devam ediyoruz.

Bahsettiğiniz başlıklar altında dikkat çeken işlerinizden söz edelim. Medyada oldukça yer bulan Ar-Ge bünyesinde yürüttüğünüz Robot Göz Projesi nedir?
İGDAŞ olarak iki bin kilometrelik çelik hattımızla tabiri caizse İstanbul’u çelik ağlarla örüyoruz. Tüm İstanbul’a doğal gazı kesintisiz ve güvenli bir şekilde ulaştırıyoruz. Çelik hatlarda oluşabilecek en ufak bozulmanın tespiti oldukça önemli. Bunun için TÜBİTAK RUTE işbirliğiyle Robot Göz adı verilen Boru İçi Denetleme Robotu’nu geliştirdik. Bu yıl içerisinde hatlarımızda kullanmayı planladığımız Robot Göz, çelik hatların içinde 24 saat gezebilecek, böylece oluşabilecek korozyonlar önceden tespit edilebilecek. Çıkarılan üç boyutlu haritalarla çelik hatlarının güvenliği sağlanarak erken teşhisle tedbirlerimizi almış olacağız. Bu sayede hizmet kalitemizi ve maliyetimizi optimum seviyeye ulaştırarak, uzun vadeli ve düşük maliyetli planlamalar yapabileceğiz.

Robot Göz’ün özellikleri neler?
Bir kere Robot Göz, taşınabilir uzaktan kontrol birimiyle kumanda edilebiliyor. Bu, ciddi bir zaman ve maliyet tasarrufu anlamına geliyor. Ayrıca kamera modülleri sayesinde boru hattı içinden anlık görüntü alabiliyor. Boru içinde gaz akışı devam ederken, hat içinde çift yönlü hareket edebiliyor. Sensörler vasıtasıyla, çelik hat üzerindeki geometrik bozulma ve metal kayıplarının da tespitini yapabiliyor. Tespit edilen tüm kusurlar konum, derinlik, uzunluk, genişlik ve hasar türü bilgileriyle detaylı olarak raporlanabiliyor. Robotun aralıklarla yaydığı düşük frekans radyo dalgaları sayesinde ise kullanılacak el cihazlarıyla toprak üstünden nerede olduğu belirlenebiliyor.

Bu teknoloji dünyada kullanılıyor mu?
Bu robot yalnızca ABD’nin ürettiği ve ihtiyaç duyan ülkelerin hizmet kiralama yoluyla kullanabildiği bir teknolojiydi. Yüksek maliyet karşısında kendi alternatifini geliştirmeyi tercih eden İGDAŞ’la Türkiye, bu teknolojiye sahip dünyada ikinci ülke olacak.

İGDAŞ Ar-Ge Merkezi olarak doğal gaz sayaçlarının uzaktan yönetimiyle ilgili bir projeniz var. Nedir bu proje?
Akıllı şehir altyapılarının kurulması kapsamında, İGDAŞ olarak uzaktan okunabilen yüksek teknoloji ürünü sayaçların kullanımı ve haberleşme altyapılarının oluşmasıyla ilgili bir proje yürütüyoruz. Bu çalışma sonucunda bu tip sayaçlara geçiş için ideal teknolojik özelliklerin belirlenmesi, İstanbul şartlarında en verimli haberleşme altyapısının oluşturulması ve sayaçların uzaktan yönetilmesi için gerekli IoT sistemlerinin geliştirilmesi hedeflerimiz arasında.

İGDAŞ, bundan 36 yıl önce çevre ve hava kirliliği sorunuyla mücadele kapsamında kurulmuş bir kurum. Ar-Ge Merkezi’nde çevreyi koruma amacıyla yaptığınız çalışmalarınız var mı?
Sürdürülebilir çevre ve kalkınma hedefleri doğrultusunda, yenilenebilir enerji kaynaklarının artırılmasının ve oluşan sera gazı emisyonlarının çevreye verdiği zararın azaltılmasının önemi her geçen gün artıyor. Evsel ve organik atıkların yol açtığı yüksek sera gazı emisyonunun çevresel etkilerinin önüne geçebilmek için çalışıyoruz. Bu kapsamda organik atıklardan elde edilen biyogazı saflaştırarak metan oranı yüksek yenilenebilir yeşil doğal gaz üretilmesi ve üretilen gazın doğal gaz hattına enjekte edilmesini hedefliyoruz.

Yani çevreyi kirleten atıkları geri dönüştürerek çevre dostu hale getireceksiniz.
Çok doğru özetlediniz. Çalışmada en az yüzde 90 metan içeren saflaştırılmış yeşil gaz üretmek, doğal gaz hattına enjekte etmek ve çıkan karbondioksitin tutulmasını sağlamak temel hedeflerimiz.

Doğal gazın güvenli kullanımıyla ilgili çalışmalarınız var mı?
Bildiğiniz üzere doğal gaz renksiz ve kokusuzdur. Olası gaz kaçaklarının fark edilmesi için çürük sarımsak kokusunu andıran bir kimyasal maddeyle kokulandırılır. Bu kimyasalın Türkiye’de kullanılan türü, dünyada sadece iki firma tarafından üretiliyor. Olası bir tedarik sorununda yaşanacak sıkıntının önüne geçmek için doğal gaz kokulandırıcı maddeyi üretmek üzere bir çalışma yürütüyoruz ve önemli aşama kaydettik.

Bu çalışma tamamlandığında bir dışa bağımlılığımız daha sona ermiş olacak. Doğru mu anladım?
Bu projenin hayata geçirilmesiyle sadece İGDAŞ değil tüm doğal gaz dağıtım sektörünün dışa bağımlılık hali ve bunun olası tedarik riskleri ortadan kalkacak.

Bir deprem erken uyarı sistemi üzerinde de çalışıyorsunuz. Bu projenizden bahseder misiniz?
Fiberoptik (FO) Tabanlı Deprem Erken Uyarı Sistemi Geliştirilmesi Projesi kapsamında, Marmara Denizi tabanında bulunan mevcut FO kabloların erken uyarı sensörü amaçlı kullanılması hedeflenmiştir. Bilindiği üzere İGDAŞ’ın sahip olduğu Deprem Erken Uyarı Sisteminde, mevcut erken uyarı sinyalleri Kandili Rasathanesi’ne ait cihazlar üzerinden alınmaktadır. Bu proje ile erken uyarı sinyallerinin FO kablolar kullanılarak üretilmesi hedeflenmiştir. FO kabloların Marmara Denizi altında bulunan fay hatları güzergahında yer alması, her 10 metrede bir sensör özelliği göstermesi, haberleşme için ekstra bir üniteye ihtiyaç olmaması gibi özellikleri projenin katma değerini artırmaktadır. Proje ile Kandilli Rasathanesi’nden gelen veriler, mevcut sisteme göre yaklaşık 6-10 saniye daha erken alınacak. Böylelikle mevcut sistem geliştirilerek bölge regülatörlerine müdahale edilerek doğal gazın kapatılma süresi kısalacaktır. İstanbullular için olası deprem sonrası yaşanabilecek doğal gaz kaynaklı ikincil felaketlerin önüne geçmek için önemli kazanımlar elde edilecektir.
FO sensörlerden elde edilen veriler, sadece doğal gaz şebekesinde değil metro, tren, elektrik şebekesi, petrol hatları, su hatları, büyük veri altyapıları, büyük endüstriyel işletmeler gibi birçok farklı sektör ve alanda kullanılabilecektir. Mevcut erken uyarı sistemlerine göre erken uyarı süresinde sağlanan kazanımlar ve projenin hitap ettiği kitlenin genişliği projeye stratejik açıdan da büyük önem katmaktadır.

Sadece Ar-Ge çalışmalarından mı ibaret bu merkezdeki faaliyetleriniz?
Ar-Ge merkezimizde yapılan çalışmalar akademik yayınlarla da destekleniyor. Bu kapsamda, 2021 yılında 12’si uluslararası alanda olmak üzere toplam 16 akademik yayın hazırlandı. Bunların tümü projelerde yer alan İGDAŞ personeli tarafından akademik hayata kazandırıldı. Hem sektörümüze hem de ülkemizin fikrî sermayesine katkı açısından değerlendirildiğinde, söz konusu akademik çalışmalarımızı çok önemsediğimi özellikle belirtmek isterim.

Ulusal ve uluslararası fon kaynaklarını da yakından takip ediyorsunuz. Bu konuda neler yapıyorsunuz şu anda?
Akıllı haberleşme ve altyapı konulu projemizle 2021 yılı içinde AB hibe programı olan EUREKA çatısı altında yürütülen Eurogia 2030 kümesi Call-18 çağrısı için başvuru yaptık. Projemiz, Avrupa değerlendirmesi aşamasını başarıyla geçti. Şimdi değerlendirme sürecinin ikinci aşaması olan TÜBİTAK değerlendirme aşamasındayız. Bu da yine Ar-Ge Merkezi’mizin heyecan ve gurur verici işlerinden biri.

Ar-Ge Merkezi’nin gelecek için plan ve hedefleri neler?
İGDAŞ Ar-Ge Merkezi olarak doğal gaz sektörünü ulusal ve uluslararası üniversitelerle bir araya getirerek, bu alanda işbirliği yapmaya devam edeceğiz. Üniversitelerin yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin doğal gaz sektörüne, güvenli ve sürdürülebilir doğal gaz arzına, enerji tasarrufu ve verimliliğine yönelik çalışmalarını destekliyoruz. Yeni teknolojileri takip ederek projelerimizi geliştirip daha da ileriye taşıyacağız. Özetle Ar-Ge Merkezi unvanıyla taçlandırdığımız İGDAŞ adını, bu yola çıktığımız ilk günkü enerjimizle zirveye taşımaya devam edeceğiz.