Gıda israfının yüzde 10’u önlenebilir

Avrupa Gıda Konseyi EUFIC’in Dünya Gıda İsrafı Günü’ne dikkat çekmek amacıyla paylaştığı verilere göre; okunmayan yazılar veya verilen son kullanma tarihlerinin yanlış yorumlanması gıda israfına yol açıyor. Türkiye’de de Sabri Ülker Vakfı’nın üyesi olduğu kuruluş; etiketlerin daha iyi anlaşılması ile bu yiyeceklerin gereksiz yere atılmasının önlenebileceğini belirtiyor.
Tavsiye edilen tüketim tarihi ve son tüketim tarihi etiketleri, Avrupa’da ve ülkemizde en yaygın kullanılan gıda tarihi etiketleme türleridir. Tavsiye edilen tüketim tarihi gıdanın kalitesiyle, son tüketim tarihi ise güvenlikle ilgilidir. Son tüketim tarihi geçmiş gıdaların yenmemesi gerekir, ancak, tavsiye edilen tüketim tarihi geçmiş gıdalar, kokusu ve tadı düzgün ise tüketilebilir. Tarih etiketleme türlerini anlayarak ve bunlara dikkat ederek, gıda zehirlenmesini önleyebilir ve gıda israfımızı azaltırken aynı zamanda paradan da tasarruf edilebilir.

Etiket bilgilerini doğru okumak önemli
Avrupa ülkelerinde her yıl ortaya çıkan 88 milyon ton gıda atığının %10’unun bir şekilde tarih etiketlemesiyle bağlantılı olduğu tahmin edilmektedir. Örneğin; ürünlerin üzerine konulan etiketteki yazılara dikkat edilmiyor veya verilen son tüketim tarihi yanlış yorumlanıyor. Oysa etiketlerin anlamının daha iyi anlaşılması ile bu yiyeceklerin gereksiz yere atılması önlenebiliyor.

Görüntüsü ve kokusu güzel olsa bile yemeyin
Son tüketim tarihi çok çabuk bozulabilen ve insanları çabuk hasta etme riski oluşturması muhtemel gıdalar için kullanılır. Buna taze et, balık, süt ürünleri, meyve suları ve diğer soğutulmuş tüketime hazır ürünler dahildir. Son tüketim tarihi geçen yiyeceklerin yenmesi güvenli değildir. Yiyecekler güzel görünse ve koksa bile, sizi hasta edebileceğinden belirtilen günden sonra yenilmemelidir. Saklama talimatlarına uymak yiyecekleri tarif edildiği gibi hazırlamak ve son tüketim tarihinden önce yemek önemlidir. Zamanla, yiyecekler depolandıkça mikrop sayısı artar ve sonunda sizi hasta edebilecek seviyelere ulaşabilir. Soğuk havalarda bu işlem daha yavaştır, bu nedenle taze et, balık veya süt ürünleri gibi gıdaların bozulmaması için buzdolabında saklanmaları gerekir. Çok çabuk bozulabilen gıdaların raf ömrü, son tüketim tarihi geçmeden dondurulursa, belirtilen tarihten sonrasına uzatılabilir. O günden önce yiyemeyeceğinizi düşünüyorsanız, ürünü daha sonra kullanmak üzere dondurabilirsiniz.

Son tüketim tarihi yazılan günü de kapsıyor mu?
Evet, gıda son tüketim tarihi geçmeden yenebilir. Bazı ambalajlarda “açıldıktan sonra üç gün içinde tüketin” gibi talimatlar yer alabilir. Bu durumda ürün açıldıktan sonra üç gün içinde tüketilmelidir. Ancak unutulmamalıdır ki açılmadığı taktirde gıda son tüketim tarihine kadar yenilebilir.

Tavsiye edilen tüketim tarihi nedir?
Tavsiye edilen tüketim tarihi, soğutulmuş, dondurulmuş, kurutulmuş, konserve veya diğer birçok gıdada görülür. Buna makarna, pirinç ve diğer tahıllar, kuru bakliyatlar, konserve meyve ve sebzeler, bitkisel yağlar, çikolata ve daha pek çok ürün dahildir. Örneğin; Türkiye’de, yumurtalar, yumurtlama tarihinden itibaren 28 gün olacak şekilde son tüketim tarihi ile etiketlenir.

Tavsiye edilen tüketim tarihi geçen yiyecekler yenilebilir mi?
Bu tarihten sonra ürünü tüketmek normalde güvenilirdir, ancak tadı, dokusu veya kokusu en iyi düzeyde olmayabilir. Gıdanın görünüşü, kokusu ve tadı güzelse, ambalajı da sağlamsa, tavsiye edilen tüketim tarihi geçmiş olsa bile ürünü tüketmek büyük olasılıkla güvenli olacaktır. Bazen gıdanın kalitesini korumak için, ambalajın üzerinde en iyi şekilde nasıl saklanacağına veya açıldıktan sonra ürünün nasıl saklanacağına dair tavsiyeler de yer alır. Yiyecekleri mümkün olduğunca uzun süre iyi tutmak için bunlara uyulmalıdır.
Tavsiye edilen tüketim tarihi geçtikten sonra gıdayı ne kadar sürede tüketebileceğiniz, gıdaya bağlıdır. Hala iyi görünüp görünmediğini, koktuğunu ve tadının güzel olup olmadığını kontrol etmek için her zaman duyularınızı kullanın.

Satış ve raftan kaldırma tarihleri nedir?
Diğer tarih etiketleri bazen gıda ambalajlarında ya da ürüne ait raf fiyat etiketlerinde görülebilir, örneğin; “satış tarihi” veya “raftan kaldırma tarihi” gibi. Bu etiketler, gıda satın alırken özel bir dikkat göstermemizi gerektirmez. Ancak, perakendecilerin stoklarını kontrol etmelerine yardımcı olabilir. Anlaşılması ve aranması gereken en önemli etiketler, tavsiye edilen tüketim tarihi ve son tüketim tarihleridir.

Gıda atıklarını önlemek amacıyla tavsiye edilen tüketim tarihini ve son kullanma tarihini en iyi şekilde anlamak için ipuçları
Eğer bir ürünün son kullanma tarihinin yakınlaştığını görürseniz, israf etmemek için aşağıdaki adımlara dikkat ederek muhafaza etmeye çalışın:
• Son kullanma tarihi ile etiketlenmiş bir ürün mü? Bu durumda:
- Gıdaları uygun saklama ve hijyenik koşullarda sakladığınız sürece, son kullanım gününe kadar güvenle yiyebilirsiniz
- Yiyecekleri satın aldıktan kısa bir süre sonra yiyeceğinizi biliyorsanız, son kullanma tarihine en yakın olanı seçin ve son kullanma süresi daha uzun olan ürünleri, ihtiyacı olabilecek başka birine bırakın.
- Son kullanma tarihi olan gıdaların ömürlerini son kullanma tarihinden sonrasına uzatmak için bu gıdalar dondurulabilir.

• Tavsiye edilen tüketim tarihi ile etiketlenmiş bir ürün mü? Bu durumda:
- Duyularınızı kullanarak ürünü tüketip tüketemeyeceğinize karar verebilirsiniz. Görüntüsü, kokusu ve tadında sorun olmayan yiyecekler genellikle tavsiye edilen tüketim tarihinin sona ermesinden sonra da yemek için iyi ve güvenlidir.
- Gıda gevrekliğini ve sertliğini kaybetmişse başka bir amaca uygun hale getirilebilir veya başka bir şekilde kullanılabilir mi diye değerlendirilebilir.