Hazine ve Maliye Bakanlığı, rapora ilişkin Twitter’dan şunları açıkladı: “Sahadan gelen güncel verilere göre; toplamda 1.6 trilyon TL maddi hasar tespit edilmiştir. Deprem bölgesine yapılan acil destek ve harcamalar, enkaz kaldırma faaliyetleri, sigorta ödemeleri, gelir kaybı ödemeleri, diğer tüm destek ve harcamaların yanı sıra milli gelir azalması nedeniyle toplamda 351.4 milyar TL’lik bir kayıp oluşmuştur. Asrın felaketinin ülkemize maliyeti yaklaşık 2 trilyon TL (103.6 milyar dolar) olup bu rakam, 2023 yılı milli gelir beklentimizin takriben yüzde 9’una denk gelmekte ve 1999 Marmara Depremi’nden yaklaşık 6 kat daha fazla maddi hasar ve kayıplarımızın olduğunu göstermektedir.”
Sanayicinin afet bilançosu 155 milyar TL: Rapora göre depremlerin sanayide neden olduğu yıkımın 58 milyar lirasını bina, 37.6 milyarını makine ve 37 milyarlık kısmını stok hasarları oluşturuyor. Sanayi tesislerindeki altyapı hasarının 22 milyar lira, sanayi tesisi ve işletme binalarında yıkılan alanın 536.8 bin m2’yi bulduğu öngörülüyor. Bunun 33.4 bin m2’sinin büyük 93.8 bin m2’sinin orta ve 400 bin m2’sinin büyük bölümü de küçük ve mikro ölçekli işletmelerden oluşuyor. Alan olarak da en fazla ağır hasar alan işletmeler de orta ölçekliler oldu. Depremden etkilenen 11 ilde tarım, imalat sanayi ve turizm sektörlerinde tespit edilen hasarın büyüklüğü 181.1 milyar TL olarak hesaplanıyor. En büyük hasar 154.7 milyar lirayla imalat sanayisinde. 115 bin büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı hayvanın telef olduğu, depoların yıkıldığı, sulama tesislerinin zarar gördüğü tarım sektöründe hasar 24.2 milyar lira oldu. Baraj ve göletlerdeki yıkımın boyutu 4.1 milyar, turizm tesislerine ilişkin hasar ise 2.1 milyar olarak öngörülüyor. 21 otel yıkıldı, 7 otel ağır hasarlı.
KOSGEB, afetzedelerin geçici barınma ihtiyaçlarını karşılamak üzere yeni bir program başlattı. Afet Dönemi Yaşam Alanı Desteği ile deprem bölgelerindeki KOBİ ve sanayici esnafa 300 bin liraya kadar geri ödemesiz konteyner desteği verilecek. KOSGEB’in özellikle deprem bölgesindeki yetişmiş işgücünün farklı şehirlere göç etmesini önlemek amacıyla İşletme Geliştirme Destek Programı kapsamında başlattığı Afet Dönemi Yaşam Alanı Desteği, depremlerden etkilenen il ve ilçelerde geçerli olacak.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, önemli bir sorun olan geçici barınmaya yönelik KOSGEB ile yeni bir desteği hayata geçirdiklerini belirterek, “Kendi konteynerini alıp içinde çalışanını yerleştirmek isteyen ya da kendisi yaşamak isteyen KOBİ’lerimize konteyner başına 30 bin liraya kadar ve 10 konteynere kadar destek veriyoruz” dedi. OHAL döneminde alınmış olmak kaydıyla en fazla 10 konteyner için destek ödemesi yapılacak. KOSGEB desteğiyle alınan konteynerler 1 yıl süresince satılamayacak veya devredilemeyecek. OSB veya KSS yönetimlerinin uygun görmesi halinde konteynerler yer değiştirebilecek. Deprem sonrası koyteyner alımı yapanlar, desteğe daha sonra başvursa da destekten yararlanabilecek.
KOSGEB, deprem bölgesinde hasar gören işletmelerin faaliyetlerine hızla dönmesi amacıyla Acil Destek Kredisi Programı başlattı. Program, deprem bölgesindeki 11 ilde bulunan ve depremden etkilenen yaklaşık 30 bin KOBİ’yi kapsıyor. Bu durumdaki işletmelere ölçeklerine bakılarak 1.5 milyon liraya kadar hızlı finansman imkanı sağlanacak. Kredi programı ile 11 milyar liralık kredi hacmi ortaya çıkacak. Oluşacak 3 milyar liralık finansman maliyetinin tamamını KOSGEB karşılayacak. Yani işletmeler sıfır faizli olarak programdan yararlanacak.
Bakan Varank, Hatay ziyareti kapsamında Antakya OSB’de incelemelerde bulundu ve KOSGEB Acil Destek Kredisi Programı’nı devreye aldıklarını açıkladı. Programdan, işyeri; Küçük Sanayi Siteleri (KSS), OSB’ler veya bunların dışındaki işyeri kümelenmelerinde bulunan ve hasar görmüş KOBİ’ler faydalanabilecek. Bu durumda olan mikro işletmeler 250, küçük işletmeler 500, orta ölçekli işletmeler de 1 milyon liraya kadar kredi kullanabilecek. Hasar durumu ağır ve üstü olan işletmelerde bu limitler yüzde 50 arttırılacak. Orta ölçekli bir işletme ağır hasarlıysa toplam kredi limiti 1.5 milyon liraya çıkacak. Kredi’den faydalanacak işletmeler ilk 12 ay geri ödeme yapmayacak. Ardından gelen 24 ayda ödemeler, 3’er aylık taksitler halinde gerçekleştirilecek. Program sıfır faizli olarak uygulanacak, faizin tamamı KOSGEB tarafından karşılanacak. Teminat sıkıntısı çeken işletmeler için Kredi Garanti Fonu (KGF) devrede.
Adıyaman’ı ziyaret eden Bakan Varank, Adıyaman OSB’de sanayicilerle istişare toplantısının ardından, depremden zarar gören bölgelerdeki sanayi tesisleriyle ilgili hasar raporunu açıkladı. Deprem bölgesinde bulunun 34 Organize Sanayi Bölgesi’nin (OSB) 7’sinde kısmi altyapı hasarları olduğunu, ağır ve orta hasarlı 5 bin 600 tesisin bulunduğunu belirten Bakan Varank, tüm bölge bağlamında 33 bin tesiste üretimin başladığını, depremin sanayi üzerindeki maliyetinin yaklaşık 170 milyar lira olduğunu söyledi.
Mali Düzenlemeler ve Destekler
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı düzenlemeler ve desteklerden bazıları şöyle:
• Deprem bölgesindeki çiftçilerimizin de Hazine faiz destekli kredilerini 1 yıl süreyle vade farkı almaksızın erteledik. Ek olarak çiftçilerimize her bir büyükbaş (sığır, manda) hayvanı için 500 lira, küçükbaş (koyun, keçi) hayvanı için 50 lira yem desteği veriyoruz.
• Deprem bölgesinde faaliyet gösteren işletmeler için Hazine Destekli Kefalet Sistemi kapsamında 2 yeni paketi hayata geçirdik. 10’ar milyar lirayla toplam 20 milyar lira kefalet limitini haiz Deprem Bölgesi İşletme Giderleri Destek Paketi ve Deprem Bölgesi Yatırım Destek Paketi ile işletmelerimize ek destekler de sunuyoruz.
• OHAL’de sanayi tesislerine ve çiftçilere yeni teşvikler: OHAL uygulaması kapsamında çıkarılan 3 ayrı kararname ile sanayi ve tarımsal alandaki yatırımlara yönelik önemli destek sağlandı. Depremde yıkılan sanayi tesislerinin yerine Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yeni sanayi işyeri yaptırılabilecek. Çiftçilere kaybettikleri hayvan sayısı kadar hayvan verilecek. Sanayi tesislerini Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yaptıracak. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yapılan işyerleri hak sahiplerine borçlandırılarak verilecek. OSBÜK’ün afet hesabında toplanan bağışlar, kararnamede yer alan işyerlerinin yapımı için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından kullanılacak. Boş sanayi tesisleri, Bakanlık tarafından kiralanabilecek. İşçilerin barınması amaçlı konteyner ve prefabrik yapılar desteklenecek.
• 1 Ocak 2024 tarihine kadar, kredi kartlarında uygulanan taksitlendirme sürelerini, deprem bölgesindeki yerleşik vatandaşlarımız için 2 katına kadar çıkartırken; asgari ödeme oranını da yüzde 20’ye düşürdük. Gelir düzeyi belirlenemeyen kişilerin kredi kartlarının toplam limitinin 5 bin liraya artırılmasını sağladık. Kredi kartı sahiplerini kötü niyetli kişilere karşı korumak için de ek tedbirler aldık. Şirketlerden kredi kullanımında istenen belgelerin temin edilmesini de bu süreçte kolaylaştırdık.
• OHAL ilan edilen illerimizde, Kısa Çalışma Ödeneği şartlarını sağlayamayan vatandaşlarımıza Nakdi Ücret Desteği verilecektir. OHAL süresince istihdamın korunmasını teminen sınırlı haller dışında iş akdi fesih yasağı getirilmiştir.
Kentsel Dönüşüm Yeni Destek Paketleri
Hazine ve Maliye Bakanlığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile birlikte kentsel dönüşüme ilişkin yeni destekler açıkladı. Bu kapsamda 1) Riskli alanlarda yer alan ya da kendisi riskli yapıların malikleri için 2) Kentsel dönüşüm kapsamında yüklenici ve konut üreticileri için destek paketleri hazırladılar. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile eşgüdüm içerisinde maliklere yönelik sunduğu finansman paketi kapsamında kişi başı 1.250.000 TL’ye kadar finansman imkanı sunuluyor ve finansman maliyetinin 840 baz puana kadarlık kısmı karşılanıyor. Ayrıca, Hazine destekli kefalet sistemi de kapsama dahil edilerek, kentsel dönüşüm sürecinde yüklenici ve konut üreticisi firmaların uygun koşullarda finansmana erişimi sağlanıyor. Hazine destekli kefalet sistemi kapsamında şu ana kadar uygulanan tazmin oranı bu paket özelinde %7’den %9’a çıkarılıyor. Ayrıca mevzuatta Bakanlığa yetkisi verilen kefalet oranları da azami düzeyde kullanılıyor. Çok uygun koşullarda sağlanan bu finansman paketi ile 12 ay ödemesiz dönem imkanı dahil toplam 48 ay vadeyle 250 milyon TL’ye kadar finansman imkanı sunuluyor. Bu doğrultuda 50 milyar TL kefalet limiti kullanıma açılıyor.
• Yeni konutlar için depremzedelerden yaklaşık 1 milyon 575 bin TL ödeme alınması öngörülüyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı, brüt 105 m2 evin kamu birim maliyetine göre toplam tutarının 1 milyon 575 bin olarak hesaplandığını duyurmuştu.
• Depremin ihracata etkisi 1.5 milyar dolar, dış ticaret açığı yüzde 52 arttı: Şubat ayında ihracat yüzde 6.4 düşüşle 18.6 milyar dolar olurken; afet bölgesi olan 11 ilin ihracata negatif etkisi de 1.5 milyar doları buldu. İthalat da bu ayda yüzde 10.6’lık artışla 30.8 milyar dolara çıkarken dış ticaret açığında yüzde 52.8’lik artış yaşandı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Avrupa Birliği (AB) Komisyonu ile AB Konseyi Dönem Başkanı İsveç’in Türkiye ve Suriye’de depremlerden etkilenen bölgelere destek için Belçika’nın başkenti Brüksel’de düzenlediği ‘Uluslararası Bağışçılar Konferansı’na Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nden canlı bağlantıyla katıldı. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen “AB Komisyonu, deprem sonrası yeniden yapılanma için Türkiye’yi 1 milyar avro ile destekleyecek” dedi. AB Konseyi Dönem Başkanı İsveç Başbakanı Ulf Kristersson da insani yardım ve yeniden inşaya destek için İsveç olarak 500 milyon İsveç kronu (45 milyon avro) destek taahhüdünde bulunduklarını açıkladı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Mart ayı içerisinde depremle ilgili açıklamalarından öne çıkanlar özetle şöyle:
• Depremde yıkılan şehirleri 1 yıl içinde yeniden ayağa kaldıracağız. Şu ana kadarki tespitlere göre önümüzdeki 1 yıl içinde 319 bin konut, toplamda ise 650 bin konut yaparak hak sahiplerine teslim etmeyi planlıyoruz.
• Deprem bölgelerinin tamamı, Cazibe Merkezleri kapsamında: Halen 24 ilde uygulanan Cazibe Merkezleri Programı’nın kapsamı, depremden etkilenen illerin tamamını kapsayacak şekilde genişletilecek. Program’ndan yararlanan işletmelere, yürürlükteki yatırım teşvik mevzuatında, 6. Bölge için verilen desteklerin tamamı sağlanıyor.
• 250 milyar TL’lik KGF Destekli Kredi Paketi’ne 100 milyar TL daha ilave ettik. Depremde ağır hasara uğrayan yerlerde dükkanlarını hemen faaliyete geçirmek isteyen esnaf ve sanatkalara 250 bin TL’ye kadar 12 ayı ödemesiz, 60 ay vadeli, yarısını Hazine’nin ödeyeceği %7.5 faizli kredi veriliyor.
• KOSGEB’e, 2023 ödemeleri silinecek: Deprem illerinde 2023 yılına ilişkin KOSGEB ödemeleri silinecek. Depremde vefat edenlerin ise KOSGEB’e tüm borçları silinecek.
• 6 bin geçici ticarethane esnafın hizmetine verildi. TESKOMB’un sponsorluğunda 3 bin konteynerden oluşan çarşılar kuruluyor.
• BOTAŞ tarafından 1 Mart itibariyle sanayiye ve elektrik üretim santrallerine satılan doğalgaza %20 indirim uygulandı. Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Malatya illerinin tamamıyla Gaziantep’in Islahiye ve Nurdağı ilçelerindeki depremden zarar görmeyen sanayi tesisleri hariç elektrik ve doğalgaz fatura tanzimi ve tahsili 3 ay erteleniyor. Deprem bölgesindeki yıkık, yıkılacak, ağır hasarlı, orta hasarlı binalardaki abonelerin 6 Şubat tarihi itibariyle geçmişe dönük doğalgaz ve elektrik borçları siliniyor.
• Tüm abone gruplarında Nisan’dan itibaren elektrikte %15, sanayicilerin kullandığı tarifelerde doğalgazda %20 indirim uygulanacak.
• Evleri kullanılmaz hale gelen depremzedelere hane başı 15’er bin TL taşınma yardımı ödemesi devam ediyor. Kiraya çıkan depremzedelere 3-5 bin lira arasında destek veriliyor. Yakınları vefat eden depremzedelere acil ihtiyaçlar için 100’er bin TL ödeniyor.
Kocaeli Üreten ve Yöneten Kadınlar Platformu tarafından afet bölgesindeki ihtiyaç sahibi vatandaşlara katkı sunmak amacıyla Kocaeli Kongre Merkezi’nde düzenlenen ‘Kocaelili Kadınlar Deprem İçin El Ele’ yardım kampanyasına depremin merkezi olan Kahramanmaraş’ta Koordinatör Vali olarak görev yapan Kocaeli Valisi Seddar Yavuz video konferansla katılarak yaşanan bu süreçte emeği ve katkısı olan herkese teşekkür etti.
Oyuncu Alp Kırşan’ın sunuculuğunu yaptığı programda, Kocaeli Üreten ve Yöneten Kadınlar Platformu Başkanı Sevim Pekyörür, Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı Doç.Dr. Tahir Büyükakın ve Kocaeli Valisi Seddar Yavuz konuştu. Ardından Sanatçı Bahadır Yenisehirlioğlu, Ampute Milli Futbol Takım Teknik Direktörü Osman Çakmak ve Dr. Ender Saraç deprem ve deprem bölgesinde yaşananları katılımcılarla paylaştılar. Kampanya, salondaki davetlilerin ve telefonla bağlanan Kocaelili vatandaşların yaptığı bağışlarla devam etti.
Depremden etkilenen 11 ildeki 61 OSB’nin başta muhasebe olmak üzere tüm verilerinin güvenliği yüzde 100 yerli ve milli bulut sistemi olan OSBÜKbulut’ta sağlanacak. Deprem bölgesindeki OSB’lere tanımlanan barınma kapasitelerinin ilk bir yıllık maliyetini ise OSBÜK karşılayacak.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) bünyesindeki 12 Sanayi Odasının Başkanı, deprem bölgesinde sanayinin, ticaretin ve istihdamın yeniden canlandırılarak ayağa kaldırılması için neler yapılabileceğini istişare etmek üzere TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu’nun başkanlığında, İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan’ın evsahipliğinde bir araya geldi. İstişare toplantısı sonucunda, bölge ekonomisinin ve istihdamının yeniden canlandırılması için 5 projenin hayata geçirilmesi konusunda görüş birliğine varıldı. Projeler ve öneriler şöyle: ‘Tedarikçim Deprem Bölgesinden.’ Ulusal Gıda Perakendecileri çalışması başlatıldı. E-ticaret pazaryerlerinden pozitif ayrım. Teknik Destek Temini. Çalışanlara İlave Gelir Desteği.