Veri ekonomisi çağında iş dünyasının temel ihtiyaçlarından biri; Veri Merkezlerinde Yeni Nesil Teknolojiler

Dijital dönüşüm fırtınasının yaşandığı veri ekonomisi çağında, verisini yönetemeyen şirketin, varlığını sürdürme şanşı yok. Kurum ve kuruluşların varlıklarını sürdürebilmeleri için kendi veri merkezlerini kurmaları veya veri merkezi hizmeti almaları şart haline geldi. Bu dönemde işletmeler, Veri Merkezlerinde Yeni Nesil Teknolojiler ile rekabette öne geçecek.
Bugün iş dünyasında var olmanın ve varlığını sürdürebilmenin yolu dijital dönüşümden geçiyor. Dijitalleşmenin temeli ise ‘veri’ye dayanıyor. Fütürist, Ekonomist, Yazar Ufuk Tarhan, dergimiz KobiEfor’a verdiği özel röportajda; “Şirketinin, işinin her bir zerresini, hücresini, unsurunu (ürünleri, işyerleri, çalışanları, müşterileri, tedarikçileri, çalışanları, paydaşları, iletişim, satış, pazarlama, finans vb. tüm hareket ve faaliyetleri) dijital olarak ifade edemeyen, yani veriye dönüştüremeyenlerin geleceğin iş dünyasında hiçbir formda yaşama şansı yoktur” demişti. Dijital dönüşümün gelecek 10 yıla damgasını çoktan vurduğunu belirten Tarhan, verinin önemini şöyle ifade etmişti: “Dijital liderler ve dijital dönüşümünü hızlandıran işletmeler için (ki bunu yapamayanlar zaten bireysel ya da kurumsal olarak otomatikman oyun dışı kalacak, batacaklar) veri her şey demektir. ‘Veri’ ne iş yapılıyorsa yapılsın, o işin temeli, omurgası, kök hücresidir…”
Uzmanlar; veri üreten veya kullanan her kurum veya kuruluşun mutlaka veri merkezine ihtiyaç duyduğuna dikkat çekiyor. Devlet kurumları, eğitim kurumları, telekomünikasyon şirketleri, finansal kurumlar, endüstri kuruluşları, perakendeciler, çevrimiçi bilgi tedarikçileri, sosyal ağ hizmetleri dahil olmak üzere veri üreten veya kullanan her kurum veya kuruluşun bir seviyede veri merkezine ihtiyacı sözkonusu. Verilere hızlı ve güvenilir erişim, ana hizmetleri sunarken; müşteri memnuniyetini ve geliri artırıyor, işletmenin sürdürülebilirliğine, tasarruf etmesine, verimli çalışmasına olanak sağlıyor. Bu nedenle veri merkezleri her işletme için hayati önem taşıyor.

Veri Merkezlerinde Yeni Nesil Teknolojiler
Yapay Zeka (Al) / Makine Öğrenmesi (Machine Learning) ve Deep Learning / Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) ve Müşteri İlişkileri Yönetimi (CRM) / Bulut Bilişim (Cloud Computing) ve Teknolojileri/ Nesnelerin İnterneti (IoT) /OT/VT Teknolojileri / Büyük Veri (Big Data) / 5G Teknolojisi / Siber Güvenlik ve Teknolojileri (Ağ güvenlik sistemleri ve tüm donanımlar, yazılımlara ilişkin) /Sunucu / sistem odası (veri işleme), işletme sunucuları, sunucu donanımları / Server / serverlar (web sunucu /web sunucular) / Bellek donanımları (veri depolama) / e-posta ve dosya paylaşımı / iletişim ve işbirliği (collaboration) hizmetleri / Ağ donanımları ve geniş bant internet (iletişim) / Özel fiber hatlar ve yedek fiber hatlar, özel tip network kablolama sistemi / Enerji ekipmanları: (Kesintisiz Güç Kaynakları (UPS) sistemi /sistemleri ve yedek UPS sistemi / sistemleri, jenaratör / jenaratörler, yenilenebilir enerji kaynakları, transformatörler) / Sensörler / Gaz ve duman dedektörleri / Yangın alarmı ve söndürme sistemleri / Manyetik güvenlik kartları / Güvenlik kameraları / Soğutma ekipmanları: (Klima / klimalar ve yedek klima / klimalar, hava ve sıvı soğutma sistemleri, serbest soğutma sistemleri, hava akışı sistemleri, nem kontrol sistemleri, hava temizleme ekipmanları) / Veri merkezi ölçüm sistemleri / Konteyner şeklinde modüler veri merkezleri.
Veri merkezlerinin tasarımları benzersiz olsa da genellikle internet bağlantılı veya kurumsal (veya ‘dahili’ veya özel) veri merkezleri olarak sınıflandırılabilirler. İnternet bağlantılı veri merkezleri nispeten daha az uygulamayı destekler, genellikle tarayıcı tabanlıdır ve genellikle bilinmeyen kullanıcılara sahiptir ve üçüncü şahıslara hizmet verir. Özel (kurumsal) veri merkezleri, daha az kullanıcıya hizmet sağlar, fakat kullanıma hazır olanlardan özel uygulamalara kadar birçok uygulamayı barındırırlar.
Yeni nesil veri merkezi, veri ve uygulamalar neredeyse oradadır. Altyapı, geleneksel şirket içi (on-premise) fiziksel sunuculardan, fiziksel altyapı havuzlarında ve çoklu bulut ortamında uygulamalar ve iş yüklerini destekleyen sanallaştırılmış altyapıya doğru evrildi. Yeni nesil veri merkezleri, 7 gün 24 saat çalışan çok güçlü ve çok küçük binlerce sunucuya sahip. Veri merkezlerinin güvenliği, güvenilirliği ve bilgileri kuruluşlar için oldukça hayatidir.
Veri merkezlerinde işlenen ve saklanan verinin önem derecesine göre elektrik, mekanik, güvenlik sistemleri değişir. Veri merkezleri; yedek güç kaynakları, yedek veri iletişim bağlantıları, merkez içerisinde bulunan sistemlerin soğutulması için kullanılan iklimlendirme sistemleri, yangın söndürme sistemleri ve dış ortamdan gelebilecek tehlikelere karşı verinin güvenlik derecesine göre güvenlik sistemlerini bulundururlar.
Yeni nesil veri merkezleri; yönlendiriciler (router), anahtarlar, güvenlik cihazları, depolama sistemleri, sunucular, uygulama dağıtım denetleyicileri ve daha fazlasını kapsarlar. Bunlar, depolama yapmak ve bir şirketin sürekli çalışması için hayati öneme sahip en kritik sistemlerini yönetmek için BT’nin ihtiyaç duyduğu bileşenlerdir. Bu nedenle, veri merkezlerinin etkinliği, güvenliği, güvenilirliği ve sürekli geliştirilmesi kuruluşlar için öncelikli bir konumda olmalıdır.
Veri merkezleri ofis içerisinde kuruludur, sahipli tesislerdir, yeni nesil veri merkezleri özelleşmiş alanlarda kuruludur, ortak yerleşimli (co-location) tesislerdir.
Veri merkezleri, hem kendi firmalarının hem de farklı firmaların web serverlarını ücret karşılığında barındırabilirler.
Veri merkezlerinin en önemli özelliği bilgilerin depolanması, organize edilmesi, kullanılması ve düzenli aralıklarla yedeklenmesinin sağlanmasıdır. Veri merkezleri paylaşımlı ya da paylaşımsız olabilir. Apple, Facebook ya da Google gibi dünya devlerine ait veri merkezlerinin tümü paylaşımsız veri merkezleri kullanılır. Bu veri merkezleri sadece şirketin kendi servislerini barındırdığından, başka bir sunucuya yer vermezler. Bu türdeki veri merkezlerine girişler de sadece izin protokolleri ile gerçekleşir. Paylaşımlı hizmet veren veri merkezleri ise kendi sunucularının yanı sıra diğer servislere ait sunucuları da bünyelerinde barındırır. Bünyesindeki tüm sunucuların da sorunsuz ve kesintisiz şekilde çalışmasından sorumludur. Nispeten daha masrafsız olan bu veri merkezleri, web sitelerinin belirli bir ücret verip de anlaşarak web server servislerini barındırdıkları alanlardır.
Yeni nesil veri merkezleri, esneklik, yedeklilik, kullanılabilirlik ve güvenilirlik odaklıdır. Veri merkezleri güvenilirlik, yeni nesil veri merkezleri enerji verimliliği odaklıdır. Veri merkezi tekli enerji beslemesi ve şebeke enerjisi kullanırken; yeni nesil veri merkezleri yedekli enerji beslemesi ve yenilenebilir enerji kullanır. Veri merkezleri standart BT çözümleri, düşük BT sıcaklığı, gazlı soğutma AC ve klasik UPS kullanırken; yeni nesil veri merkezleri yeşil BT çözümleri, yüksek BT sıcaklığı, serbest soğutma (free cooling), DC ve modüler UPS kullanır.
Yeni nesil veri merkezleri ne amaçla kullanılır?: Veri merkezleri, kurum ve kuruluşların veri akışında herhangi bir kesinti nedeniyle oluşabilecek itibar veya gelir kayıplarının önlenmesini sağlıyor. Yeni nesil veri merkezi maksimum enerji verimliliği ve minimum çevresel etki ile çalışabilir bir tesis olarak tanımlanıyor. Tesis mekanik, elektrik ve BT donanımlarını (sunucular, bellek, ağ vb.) barındırıyor, öncelikle veri merkezi işletiminde oluşan çok fazla enerji maliyetlerinin azaltılmasına odaklanıyor. BT altyapısında çalışma giderlerini önemli ölçüde azaltmayla meydana gelen yeni nesil veri merkezleri, BT donanımlarının barındırılması, veri ve veri ürünlerinin arşivlenmesi, ağ ekipmanlarının saklanması ve yedekleme donanımlarının bulundurulması hizmetlerini, enerji ve soğutma ekipmanları yardımıyla gerekli güvenlik ve esneklikle sağlıyor.
Yeni nesil veri merkezleri nasıl tasarlanır?: Kurumsal bilgi teknolojileri dünyasında yeni nesil veri merkezleri; e-posta ve dosya paylaşımı, verimlilik uygulamaları, müşteri ilişkileri yönetimi (CRM) ve kurumsal kaynak planlaması (ERP), büyük veri, yapay zeka ve makine öğrenimi, iletişim ve işbirliği (collaboration) hizmetleri gibi işletme uygulamalarını ve faaliyetlerini desteklemek için tasarlanır.

Veri Merkezlerinin standartları
Veri merkezlerinin barındırdıkları web sunucuları için 7/24 hizmet vermesi gerekir. Bu nedenle bir datacenterin altyapısı uluslararası Tier Sınıflandırma Sistemi ile denetlenir. Veri merkezi standartları olarak da bilinen Tier standartları, veri merkezine ait alt yapı yatırımlarının, teknoloji ve büyüme stratejileri doğrultusunda işletme hedeflerine uyumlu olması ile standart çalışma özellikleri gösterir. Tier standartları, veri merkezinin altyapısına ait yatırımları, enerji sağlama potansiyelini, iklimlendirme, ortam izleme, yangından koruma, güvenlik ve kablolama gibi pek çok sistemi sürdürülebilir bir seviyede tutmayı amaçlar. Tier standartları, herhangi bir kesinti nedeniyle oluşacak itibar, gelir kaybı veya negatif etkinin sorumluluğunu alabilecek firmalar tarafından kullanılır.
TSE standartları: Ulusal Siber Güvenlik Stratejisi ve 2013-2014 Eylem Planı’nda güvenlik alanında standartların oluşturulması konusunda eylem sorumlusu olarak Türk Standardları Enstitüsü (TSE) görevlendirildi. TSE Veri Merkezi Altyapısı Standart Taslağı’na ve TSE’nin 13 Kasım 2014 tarihli Veri Merkezi Bilgi Güvenliği Standardı’na da TSE’nin web sitesinden ulaşmak mümkün.

Yeni nesil veri merkezinin enerji altyapı özellikleri
Veri merkezleri, şehir şebekesinden bağımsız, orta gerilim enerji hattından gelen elektrik enerjisi kullanılırlar. Bu hat paylaşımsız ve fiziki olarak korunan trafolar üzerinden UPS’lere taşınır. Böylece şehir enerjisinin kesintiye uğradığı durumlarda, özel havalandırmalara sahip yer altı kaynaklı yedek jeneratör sistemi kullanılır. Uzun süreli enerji kesintilerinde jeneratörler çalışır ve olası arızaların önüne geçilir. Jeneratörlerin ürettiği elektrik enerjisi, özel bilgisayar ortamında kontrol edilir, enerji bitiminde yedek jeneratörün güç kaynağına geçiş için otomatik karar alınır. Böylece jeneratör geçişlerinde oluşabilecek herhangi bir dalgalanmaya karşı sistemin yedek UPS sistemi, tüm yükü online şekilde izler ve filtreler. Kapasitenin ihtiyacından bir fazla olacak şekilde tasarlanan UPS sisteminde oluşacak arıza durumunda, yük kesinti olmadan aktarılır.

Yeni nesil veri merkezlerinin ağ ve güvenlik altyapısı
Veri merkezinin fiziki güvenlik özellikleri: Veri merkezleri, güvenlik ihtiyaçları açısından özel olarak dizayn edilmiş binalarda yer alır. Binanın her bir noktası güvenlik kameralarıyla izlenir, görüntüler kesintisiz kayıt altına alınır. Karşılama ve giriş noktasından itibaren tüm aksiyonlar, manyetik güvenlik kartlarıyla sağlanır. Böylece yetkisiz giriş ve çıkışlar engellenmiş olur. Veri merkezinin tüm alanlarına yapılan standart girişlerin hepsi kayıt altında tutulur. Diğer tehlikelere karşı bina genelinde gaz ve duman dedektörleriyle bina sürekli takip edilir. Veri merkezi dışındaki diğer alanlarda muhtemel acil durumlar için gelişmiş yangın söndürücü ekipmanlar bulunur, dedektörler dışında yine acil durum butonları olmak zorundadır.
Veri merkezi ağ ve güvenlik duvarı özellikleri: Veri merkezine yeraltından gelen yedek fiber hatlar, fiziksel olarak korunur, güvenlik kameralarıyla bina ve her geçiş noktası izlenir. Türkiye’de son yıllarda kullanılan router ve firewall üzerinde sonlanan özel fiber hatlar, sistemle ortak hazırlanan network hattına ulaşır. Bu hat yapısında yer alan tüm portlar V-lan olarak ayrılır. Özel tip kablolarla yapılan network kablolaması, kusursuz tasarıma sahip olmalıdır. Kullanılan tüm fiber ve bakır kablo demetlerinin zarar görmesinin engellenmesi için tekstil bağlar kullanılır.
Yeni nesil veri merkezlerinin güvenliği nasıl sağlanır?: Veri merkezinin network trafikleri, bu iş için görevlendirilmiş teknik personel tarafından 7/24 izlenmek zorundadır. Sunucularda oluşabilecek muhtemel bir arıza durumunda ilk müdahale yine teknik ekip tarafından gerçekleştirilir.

Veri merkezi (datacenter) nedir?
Veri merkezi (data center), “Bir kuruluşun bilgi teknolojileri (BT) operasyonlarını ve ekipmanlarını merkezi hale getiren, büyük miktarlarda verinin toplanması, saklanması, işlenmesi ve dağıtılmasına olanak sağlamak amacıyla bilgisayar ve ağ donanımlarının yoğunlaştırıldığı bir merkez” olarak tanımlanıyor. Bir başka tanıma göre; “Bilgisayar sistemleriyle telekomünikasyon ve veri ambarı sistemleri gibi ek sistemleri barındıran bir tesis. Sunucu odası veya sistem odası olarak da adlandırılan bu tesisler işletmelere ait sunucu ve veri ambarlarının bulunduğu alanlar.” Bir diğer tanım şöyle: “Datacenter olarak bilinen ‘Veri Merkezi’; içerisinde özel kabinlerin ve bilgisayarların yer aldığı, özel iklimlendirme tipleriyle ağ çeşitlerinin kullanıldığı ve serverların (web sunucu) kullanıldığı merkezler.”