Ticaretin finansmanında çağ atlatan, dijital çağın en çarpıcı inovasyonlarından biri; Blokzincir (Blockchain)

İş dünyası ve ticaret hayatı, dijital dönüşüm süreciyle birlikte sanal para (kripto para /dijital para) ile de tanıştı. Bugün ‘kripto para’ olarak anılan dijital paraların atası; bitcoin. Satoshi Nakamoto takma adlı kişi veya grup tarafından 2008’de hazırlanan makalede anlatılan bitcoin kullanılarak yapılan ilk işlem 2009 başında gerçekleşti. Bitcoin ile dağıtık güven oluşturulup bankalardan bağımsız bir para iletişimi sağlandı. Bloklar oluşturulurken madencilerin teorisi oluşturuldu. Madenciler harcanan emeğin bir varlık / emtia / değer olmasını sağladı.

Kripto para popüler bir kavram olsa da bu, Blokzincir (Blockchain) teknolojisinin kullanım alanlarından sadece biri. Vitalik Buterin’in 2015’te, herkesin erişebileceği küresel bir bilgisayar olarak görülebilecek Ethereum’u kullanıma sundu. Akıllı sözleşme desteğinin yanı sıra bireylere varlıkları veri tabanlarına kaydetme imkânı veren Ethereum, dağıtık uygulamalar geliştirilebilen bir platform ve blokzincir ekosistemine ilham verdi.



Blokzincir, katmadeğerin yüksek olduğu; tedarik zinciri yönetimi, dijital kimlik, oylama, sağlık, ilaç endüstrisi, gıda endüstrisi, eğitim, emlak, ekonomi, bankacılık ve finans, lojistik, dış ticaret, denizcilik, deniz sigortası, menşe sertifikası, lüks ürünlerin özgürlüğünün kanıtı, dijital defter teknolojisi, sınır ötesi ödeme sistemleri, FinTek, para transferleri, değerli belgelerin yaratılması ve saklanması, e-Ticaret ve ödemeler, hisse senetleri ve borsalar, E-Noter, kişiden kişiye borçlanma ve dağıtık yapılı kredi sistemleri, bağış sistemleri ve mikro ödemeler, bulut bilişim ve güvenli bulut depolama, sigortacılık gibi sektörler ve alanlarda yoğun tercih edilen bir teknoloji.



Dijital çağın en önemli inovasyonlarından biri olarak görülen Blokzincir (Blockchain) teknolojisi yaygın olarak sanal paraların altındaki teknoloji olarak bilinse de bundan çok daha fazlasını ifade ediyor. Blokzincir teknolojisi, sağladığı olanaklar ve çeşitlendirilebilir uygulamalarıyla çok daha geniş bir kullanım alanı yelpazesine sahip. Güvenlik, sürdürülebilirlik ve performans açısından iş alanları bazında farklılıklar gösteriyor, geleneksel süreçleri yıkıyor, maliyetleri azaltıyor, süreçleri hızlandırıyor.



Art arda eklenen veri bloklarından oluşan ve her bloğun içine kendisinden önceki bloğun adı yazılan blokzincir teknolojisi, veri tabanının merkezi bir yerde değil, dünyanın her köşesinde birbirini tanımayan kişilere ait onbinlerce bilgisayarda tutulması, özetle; kötü kalpli bir müdahalecinin verinin tek kopyasını değiştirerek indireceği darbeden kurtulmayı sağlıyor. Teknik olarak ‘eş düzeyliler ağı’ olarak bilinen Blokzincir teknolojisi, güvenlik problemini açık anahtarlı şifreleme ve gizli anahtar ile çözüyor, böylece verilerin sahtesi yapılamaz oluyor.



Günümüzün önemli problemlerinden olan, tek merkeze dayalı güven sistemlerindeki merkezi güven yapısını dağıtarak, bu sistemlerin daha verimli çalışmasında oynayabileceği rol nedeniyle dikkat çeken Blokzincir, veri transferi sağlayan mevcut internet ortamında, değerli varlıkların transferine de olanak sağlayarak tüm hayatı yeniden şekillendirecek yepyeni bir teknolojiyi adlandıran merkezi olmayan bir şifreleme kayıt defteri. Güven mekanizması kişilere ya da kurumlara dayanmayıp, dağıtık yapıdaki birden fazla düğüme ve altındaki matematiksel işlemlerin zorluğuna dayandığı için teknik olarak güven sağlıyor. Blokzincirin yapısına bağlı olarak, kurulacak sistemde kullanıcıların mahremiyetleri tam olarak sağlanabiliyor. Sistem bir ya da birkaç otoriteden değil, pek çok sayıda küçük kullanıcı üzerinden oluşturulup, sürdürülebiliyor.



Blokzinciri sektörü 2025’te 25 milyar dolar büyüklüğe ulaşacak: Global Markets Insights’ın küresel blokzinciri piyasası üzerine hazırladığı ‘Blokzinciri Teknolojisi Pazar Büyüklüğü 2019-2025 Raporu’na göre; sektör 2025’e kadar 25 milyar dolar büyüklüğe ulaşacak. İşletmelerin dijital devrimini, süreçlerin dijitalleştirilmesi, otomasyon, fiziki kaynakların tookenlaştırılması ve akıllı sözleşmelerin geliştirilmesiyle yönlendiren endüstride, 1.2 milyardan fazla insanın blokzinciri hizmetlerine ihtiyacı bulunduğu ifade ediliyor.



Blokzincir teknolojisinin geleceği

Bitcoin altyapısı oluşturan blokzincir, olgunlaşmaya devam eden ve gelecek vadeden bir teknoloji. İsviçre merkezli Credit Suisse tarafından hazırlanan rapora göre, blokzincir sadece dijital para birimleri veya finansal hizmetler için değil birçok alanda kullanılıyor. Dünya Ekonomik Forumu’nun anketine göre; yöneticilerin yüzde 58’i küresel Gayri Safi Milli Üretimin yüzde 10’unu, “2025’ten önce blokzincirde bulunacak” öngörüsünde bulunuyor. Rapora göre; bu yıl olgunluğa erişim yılı. Değiştirilemez yapısı, sağladığı şeffaflıkla bilginin doğruluğunu garanti altına alan blokzincir teknolojisi, önümüzdeki dönemde de gündemin üst sıralarında yer almaya devam edecek. Finans alanında uluslararası para transferi, ticaret finansmanı, dijital kimlik gibi kullanım alanlarında mesafe kat eden teknoloji, günümüzde oldukça popüler olan teknoloji şirketleri öncülüğünde hayata geçirilmesi planlanan dijital paraların ve merkez bankalarının dijital para çalışmalarının da temelini oluşturuyor.



Blokzincir trendleri: Uzmanlar, 2021’de takip edilmesi gereken 4 blokzincir trendinden sözediyor: Tedarik Zinciri Optimizasyonu. Merkez Bankası Dijital Para Birimleri (CBDC). Hizmet Olarak Blokzincir. NFT’lerin (Non-Fungible Token, yani değiştirilemeyen ‘token’lar) Yükselişi.



Blokzincirlerinin İnterneti geliyor: Blokzincir teknolojisinin geleceğinde, protokollerin birbirleriyle haberleştiği bir dünya hayal ediliyor. Blokzincirlerinin interneti olarak tanımlayabileceğimiz bu yeni yapıda, zincirler arası çalışacak dağıtık uygulamalar ve yepyeni iş yapma biçimlerinin hayatımıza gireceği öngörülüyor. Bu imkânları sağlayacak blokzinciri altyapıları için çalışmalar sürüyor.



Blokzincir teknolojileri, uygulamaları, çözümleri

Bloklar. Kayıtlar. Güven Protokolü. Kriptografik Özet Algoritmaları. İleri Kriptografik Mekanizmalar (Özet Fonksiyonlar, Açık Anahtar Altyapısı, Dinamik Üyeli Çok Partili İmzalama, Taahhüt Şemaları, Sıfır Bilgi Protokolleri, Eşleme Tabanlı Kriptografi vs.). Dağıtık Sistemler / Dağıtık Veritabanı Sistemi. Oyun. Dijital İmza. Dijital Varlık. Kripto Para (Dijital Para / Sanal Para). Bitcoin. Ethereum. Akıllı Kontratlar. Genel Erimli Dağıtık Muhasebe Teknolojileri. Kütük. Kayıt Defteri. Dağıtık Sanal Bilgisayarlar. Dağıtık Veri Kayıt Sistemi / Veri Tabanı / Girdi / Çıktı / Özüt / Kriptografik Özüt (Hash) Fonksiyonları. Blokzinciri Protokolleri / Açık Blokzincirleri / Özel Blokzincirleri / İzin Gerektiren Blokzincirleri / İzin Gerektirmeyen Blokzincirleri. Mutabakat Algoritmaları / Mutabakat Algoritması. Programlama Dili. Akıllı Sözleşme / Akıllı Sözleşme Desteği / Akıllı Sözleşme Dili. Geniş Erimli Dağıtık Muhasebe Defteri Teknolojileri / Dijital Defter Teknolojisi. Blokzinciri Tabanlı Akreditif. NFT’ler. Yapay Zeka. Bulut Teknolojileri. Büyük Veri (Big Data). Veri Madenciliği. Süreç Madenciliği.



Kaynakça:

https://www.ibm.com/tr-tr

https://blokzincir.bilgem.tubitak.gov.tr/

https://bkm.com.tr/

https:///tr/tr/

https://tr.wikipedia.org/wiki

https://bctr.org/

https://baslangicnoktasi.org/



Blokzincir (Blockchain) nedir?

Blokzincir (Blockchain); “Bir iş ağındaki işlemlerin kaydedilmesi ve varlıkların takip edilmesi sürecini kolaylaştıran, paylaşılan ve üzerinde değişiklik yapılamayan bir büyük defterdir. Varlıklar somut (ev, araba, nakit, toprak) veya soyut (fikri mülkiyet, patent, telif hakları, marka) olabilir. Değerli hemen hemen her şey bir blockchain ağında izlenebilir ve üzerinde işlem yapılabilir, bu da riski azaltır ve işe dahil olan tüm maliyetlerin düşürülmesini sağlar” diye tanımlanıyor. Bir başka tanıma göre; “Blokzincir, merkezi bir sunucunun veya güvenilir bir otoritenin kaldırılmasına olanak sağlayarak, merkezi güvenin internet ortamında dağıtılmasına denir. Blokzincir teknolojisi yaygın olarak Bitcoin ve Ethereum gibi sanal paraların altındaki teknoloji olarak bilinmektedir.” Bir diğer tanım ise şöyle: “Kriptografi kullanılarak bağlanan ve güvenli hale getirilen, bloklar adı verilen, sürekli büyüyen bir kayıt listesidir.” Bir başka tanım da ise; “Blokzinciri, verileri güvenli şekilde depolamak ve üçüncü taraflarla veri alışverişini sağlamak için kullanılan/paylaşılan bir dijital altyapıdır. Bu tür blokzincirleri, belirli bir dağıtık veri tabanı türü olarak kabul edilebilir” deniliyor.