Teknoparklarda 89’a ulaşıldı; Türkiye’nin Teknoloji Üsleri

Bugün sayısı 89’u bulan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri dönüşümün kilit kurumları. Gelişme rakamlara yansımış durumda. Teknoloji tabanlı girişimciliğin merkezi olan teknoparklarımızda Ekim 2021 itibariyle tamamlanan proje sayısı 42 bini aştı. Bölgelerde devam eden Ar-Ge proje sayısı ise 11 bin 609. Bölgelerden yapılan toplam satış ise 134 milyar TL’ye, ihracattan elde edilen gelir ise 6.6 milyar dolara ulaştı.
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Derneği’ne göre teknoparklar; üniversiteler/araştırma kurumları ve sanayi kuruluşlarının aynı ortam içerisinde araştırma, geliştirme ve inovasyon çalışmalarını sürdürdükleri; birbirleri arasında bilgi ve teknoloji transferi gerçekleştirdikleri; akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği organize araştırma ve iş geliştirme ekosistemleridir. Yeni veya ileri teknolojide mal ve hizmet üretmek isteyen girişimciler, araştırmacı ve akademisyenler bu özel alanda, destek ve teşviklerden yararlanarak faaliyetini yürütüyor. Teknoparkın başarısı; ekosisteminin başarısıyla yakından ilintili. Güçlü ekosistem sürdürülebilir büyümenin de anahtarı. Teknoloji geliştirme bölgelerinin bağlı bulunduğu T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Ekim 2021 verilerine göre, Türkiye’de ilan edilen bölge sayısı 89’e ulaştı. Ekim 2021 itibariyle 73 teknoparkta üretim devam ederken 16 teknoparkın ise altyapı çalışmaları devam ediyor.

‘Gelecek teknoparklarda şekilleniyor’
Gelişmelerin rakamlara yansımış boyutlarına değinmeden önce teknoparkların temel hedeflerine odaklanmak önemli. Zira Türkiye’nin Ar-Ge potansiyeline ve teknoloji üretme yeteneğine katkı sunmayı hedefleyen teknoparklar aynı zamanda sürdürülebilir kalkınmanın unsuru konumunda. Girişimciliğin, yenilikçiliğin teşvik edildiği teknoparklarda sektör öncelikleriyle Türkiye’nin teknoloji üretiminin ve birikiminin yönlendirmesine katkı sağlıyor. Dünya pazarına yönelik ileri teknoloji ürün ve hizmet üretimini destekleyen teknoparklar, teknoloji transferi için de uygun ortam yaratıyor. Üniversitedeki araştırma altyapısının ve bilgi birikiminin ekonomik değere dönüşmesine katkı sağlayan teknoparklar, nitelikli işgücüne ülke içinde istihdam yaratıyor. Ar-Ge çalışmalarında uluslararası işbirliğini güçlendiren teknoparklar, üniversiteler, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörleri arasında işbirliği sağlıyor.
Teknoparkların amaçları ise şöyle: “Ülke sanayinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması amacıyla teknolojik bilgi üretilmesi, üründe ve üretim yöntemlerinde yenilik geliştirilmesi, ürün kalitesinin veya standardının yükseltilmesi, verimliliğin artırılması, üretim maliyetlerinin düşürülmesi, teknolojik bilginin ticarileştirilmesi, teknoloji yoğun yatırım ve girişimciliği desteklemek, araştırmacı ve vasıflı kişilere iş imkânı yaratmak ve teknoloji transferine katkıda bulunmak.”

7 bini aşkın şirkette 73 bin kişi istihdam ediliyor
Teknoparklar ülkemizin ekonomik ve teknolojik düzeyinin yükseltilmesine ve böylece ülkenin uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkıda bulunma amacıyla faaliyet yürütüyor. İleri teknoloji ve ihracata yönelik katma değeri yüksek, yenilikçi, ileri teknoloji ürünleri üretme potansiyeli olan yeni şirketlerin kurulmasını ve mevcut küçük işletmelerin büyümesini teşvik ediyor.
Teknoparklarda şu an 7 bin 73 firma bulunuyor. Yabancı ve yabancı ortaklı firma sayısı ise 338. Akademisyen ortaklı firma sayısı 1496. Teknoparklarda beyaz yaka ağırlıklı çalışan sayısı ise 73 bin 645. Detaylandırırsak: Ar-Ge alanında 60 bin, tasarımda bin ve destek ekibinde ise 5 bin kişi istihdam ediliyor.

Toplam 89 teknoparka ulaşıldı
Ekim 2021 itibariyle; toplam 89 adet Teknoloji Geliştirme Bölgesi yer alıyor.  Teknoparkların şehirlere göre dağılımı ise şöyle: Ankara 10, İstanbul 11, Kocaeli 5, İzmir 4, Konya 2, Gaziantep 2, Antalya 2, Mersin 2, Hatay 2, Kayseri 2, Bursa 2 adet ve Trabzon, Adana, Erzurum, Isparta, Eskişehir-(Bilecik), Denizli, Edirne, Elazığ, Sivas, Diyarbakır, Tokat, Sakarya, Bolu, Kütahya, Samsun, Malatya, Urfa, Düzce, Çanakkale, Kahramanmaraş, Tekirdağ, Van, Çorum, Manisa, Niğde, Burdur, Yozgat, Kırıkkale, Balıkesir, Karaman, Muğla, Afyonkarahisar-(Uşak), Aydın, Batman, Osmaniye, Zonguldak, Karabük, Nevşehir, Çankırı, Kastamonu, Kırklareli, Giresun, Rize, Yalova ve Aksaray’da 1’er adet) kurulmuştur. 89 Teknoloji Geliştirme Bölgesi’nden 73’ü faaliyetine devam etmekte, 16’sı  ise altyapı çalışmalarının devam etmesi sebebiyle halihazırda faaliyete geçmemiş bulunuyor.

Teknoparklardan yapılan ihracat 6.6 milyar dolar: Teknoloji tabanlı girişimciliğin merkezi olan teknoparklar, ürünün ticarileşme sürecinde önemli bir misyon üstleniyor. Ekim itibariyle teknoparklarımızda devam eden proje sayısı 11 bin 609. Bugüne kadar tamamlanan proje sayısı ise 42 bini aşmış durumda. Bölgeden yapılan toplam satış ise 134.8 milyar TL. Araştırma sonuçlarını yeni ürüne dönüştüren ve bu ürünleri ihraç eden teknoparklarda ihracattan elde edilen gelir ise 6.6 milyar dolar. Teknoparkların başarısında önemli bir kriter de fikri ve sinai mülkiyette alanındaki performansından anlaşılıyor. Yine Ekim 2021 rakamlarına göre ülkemizdeki teknoparklarda yürüten çalışmalar neticesinde geliştirilen ulusal ve uluslararası patent tescil sayısı 1360. Devam eden patent başvuru sayısı ise 2 bin 963. Faydalı model tescil sayısı 428, devam eden faydalı model başvuru sayısı ise 273, endüstriyel tasarım tescilde 221’e ulaşan teknoparklarımızda devam eden endüstriyel tasarım başvuru sayısı ise 127. Teknoparklarımızın sektörel dağılımında ağırlığı yazılım sektörü alıyor. Yazılım firmalarının performansına baktığımızda alınan yazılım teklif hakkı ise 599.

Destek ve teşvikler
• Teknoparklarda istihdam edilen personelin gelir vergisinin, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmesi hükme bağlanmıştır.
• Yüksek lisans ve doktora yapan personelin dışarıda geçirdiği süre kapsamında gelir vergisi stopajı teşvikinden faydalanabilmesi için bölgede ‘en az bir yıl’ süreyle çalışma şartı kaldırıldı.
• Bölgede yer alan işletmelerde gelir vergisi stopajı teşvikine konu edilen toplam çalışma süresinin yüzde yirmisini aşmamak kaydıyla personelin Bölge dışında geçirdikleri sürelerin de gelir vergisi stopaj teşviki kapsamında değerlendirileceği hükmü yer almaktadır.
• Toplam personel sayısı on beşe kadar olan Bölge firmaları için ücreti üzerinden destek ve teşviklerden faydalanılabilecek destek personeli sayısı, toplam personel sayısının maksimum yüzde 20’si (öncesinde genel oran yüzde 10 geçerli idi) olarak belirlenmiştir.
• ‘Temel Bilimler’ tanımı, ‘Desteklenecek Programlar’ olarak değiştirilmiş ve tanımda yer alan bölümlere ilave olarak Bakanlıkça belirlenecek diğer programların da ‘desteklenecek programlar’ kapsamında değerlendirileceği ve yönetici şirketler nezdinde kuluçka merkezi ve teknoloji transfer ofisi hizmetlerinde istihdam edilen desteklenecek programlar mezunu personele de desteğin uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.
• Bölgelerde yer alan firmalara, istihdam ettikleri doktora öğrencisi Ar-Ge personeli için 2 yıl süreyle, Bakanlık bütçesine konulacak ödenekle sınırlı olmak üzere destek verilmesine karar verilmiştir.
• Bölgede faaliyet gösteren girişimcilerin, projelerin tamamlanma tarihinden itibaren (mevcut düzenlemede 3 ay içerisinde) yeni bir proje sunmamaları ve yönetici şirkete iletmekle yükümlü oldukları bilgi ve belgeleri süresinde iletmemeleri halinde, bölgede faaliyette bulunmalarına yönelik sözleşmenin fesih olmuş sayılacağı ve feshin tahliye nedeni olduğu hüküm altına alınmıştır.
• ‘Kuluçka Girişimcisi’ tanımı 4691 sayılı Kanun’a eklenmiş olup, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri fiziki alanlarında yer alan kuluçka merkezlerinin, bölge alanları dışında ihtiyaç duyulan diğer alanlarda da oluşturulabileceği ve bu merkezlerde yer alan girişimcilerin destek, teşvik ve muafiyetlerden yararlanabileceği hüküm altına alınmıştır.
• Teknoloji Geliştirme Bölgesinde faaliyette bulunanlara Bakanlık tarafından uygun görülen alanlarda gerçekleştirilecekleri projelerin finansmanında kullanılmak üzere gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye desteklerine ilişkin ‘uygun görülen proje’ kısıtlaması kaldırılmış olup, sermaye desteğinin kanun kapsamındaki projelerin finansmanı için kullanılması esas alınarak aynı zamanda kurum kazancı tespitinde indirim yapılacak tutarın yıllık olarak üst sınırı 500.000 TL’den 1.000.000 TL’ye arttırılmıştır.
• 01.01.2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, ilgili yılın beyannamesinde yararlanılan indirim tutarının 1.000.000 TL ve üzerinde olması halinde, bu tutarın yüzde 2’lik kısmının pasifte geçici bir hesaba aktarılarak (aktarılacak tutarı için üst sınır 20.000.000 TL olarak belirlenmiştir), bu hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar kanunda belirlenen yöntemlerden biri ile girişimci firmalara veya girişim sermayesi yatırım fonlarına aktarılması şartı getirilmiştir.
Kaynakça: https://www.pwc.com.tr