MES (Üretim Yönetim/Yürütme Sistemi)

Salgınla birlikte hızlanan dijital dönüşüm fırtınası, işletmelerin gündeminde baş köşeye yerleşti. Dijital dönüşümü, yüksek verimliliği, kaliteyi, düşük maliyeti hedefleyen, üretimini artırmak, yeni yatırımlarla büyümek ve bunları denetlemek isteyen işletmelerin tercih edeceği teknolojilerin başında; “Üretim Yönetim/Yürütme Sistemi (MES) geliyor. Endüstri 4.0’a hazırlanan işletmeler içinse MES, akıllı fabrikaya dönüşümün yapıtaşı olarak öne çıkıyor.
Günümüzde işletmeler, ülke sınırlarını aşarak küresel pazarda rekabet ediyor. Rekabetçi küresel pazar için üretim giderek daha da zor ve karmaşık hale geliyor, inovasyon (yenilik) ise artık her işletme için zorunluluk. İşletmelerin ürün yaşam döngüsü yürütme işlemini; doğru talimatlar, gerçek zamanlı veriler ve üretim bilgisiyle yönetilebilmesi için daha fazla kontrol, uyumluluk, pazara sürüm ve görünürlük gereksinimi var. Endüstri 4.0 dönüşüm sürecinde bütün bu gereksinimleri karşılan teknoloji trendi olarak ise MES öne çıkıyor.
İşletmeler, malzemelerin izlenebilirliği, üretimde verimlilik elde etmek, kağıtla veya manuel işlemler nedeniyle yapılan hataların önüne geçmek, verilere çok hızlı ulaşarak analiz için MES’e ihtiyaç duyuyor.

Üretim Yönetim/ Yürütme Sistemi (MES-Manifacturing Exucution System) nedir?
MES (Manufacturing Execution System) Türkçe adıyla Üretim Yönetim Sistemleri veya Üretim Yürütme Sistemi; üretimde maksimum performansın hedeflendiği bir sistem.
Herhangi bir işletmenin halihazırdaki sisteminde yer alan malzemelerin, makine, araç, gereç kaynaklarının, beşeri gücünün en iyi şekilde değerlendirilmesi, işletmenin tüketiciler tarafından talep gören ürününün istenilen maliyette, zamanda üretilmesi demek. Üretim yönetimiyle hizmetin üretilme sürecinde ekstra maliyetler önlenebiliyor ve şirketin karlılık seviyesi artırılıyor.
Üretim Yönetim/Yürütme Sistemleri; hammaddelerin bitmiş ürünlere dönüşümünü izlemek, kontrol etmek ve belgelemek için kullanılan bilgisayarlı sistemlerdir. MES, karar vericilerin üretim katını iyileştirmek için tesis katındaki mevcut koşulların nasıl optimize edilebileceğini anlamasına yardımcı olan bilgiler sağlıyor. Üretim sürecinde çoklu kaynakların düzenlenmesi için (örneğin; malzeme, personel, makineler ve destek hizmetleri) gerçek zamanlı çalışıyor.

Üretim Yönetim / Yürütme Sistemi (MES) işlevselliği ve kapsama alanları
Dijital dönüşümün hızlandığı bu dönemde özellikle Endüstri 4.0’a hazırlanan ve hızla büyümeyi hedefleyen işletmelerin, MES’ten faydalanması rekabette öne geçmeleri için neredeyse zorunluluk haline geliyor. MES, süreç tanımlarının yönetimi, kaynak planlaması, iş yürütme ve gönderimi, veri toplama ve analizi, ekipman duruş süresi yönetimi, ürün kalite kontrolü, malzeme izlenmesi,  zaman çizelgesinde programın maliyetini rapor etme gibi birçok işlevsel alanda çalışabiliyor. MES ayrıca atölye ve kurumsal sistemler (örneğin; ERP, PLM) arasında bir bağlantı unsuru haline geldi. Geleneksel kâğıt tabanlı sistemleri MES ile değiştiren şirketler, gerçek zamanlı olarak istisnalarla başa çıkabiliyor. Böylelikle parti kayıtları ve cihaz geçmişi kayıtları üretim sonrası değil, imalat devam ederken gözden geçirilebiliyor.
Otomasyon içeren endüstrilerde MES, bir ERP sistemi (Kurumsal Kaynak Planlama) ile bir SCADA (Denetleme Kontrol ve Veri Toplama) veya makinelerin otomasyonunu kontrol eden proses kontrol sistemi arasında bir ara agregasyon ve yönetim köprüsü sağlıyor. Diğer karmaşık montaj ve sipariş endüstrileri için MES, üretim yönetimini CAD / PLM’deki mühendislik konfigürasyonlarına, spesifikasyonlarına, ERP’deki stok yönetimine entegre eden bir köprü görevini üstleniyor.
Fabrika düzeyinde yönetme ve izleme süreçlerini kontrol eden MES, gerçek zamanlı olarak robot, makine monitörleri ve işçilerden dakikalık olarak tüm üretim bilgilerini alıyor. Bir üretim yürütme sisteminin amacı verimliliği arttırmak, ürün üretim sürecinin süresini azaltmak. MES ve ERP yazılımlarının entegre edilmesiyle fabrika yöneticileri zamanında, uygun maliyetli ve kaliteli bir şekilde teslimatının sağlanmasını proaktif bir şekilde kontrol edebiliyor.
İşletmelerin değişim hızıyla başa çıkmasını ve değişim yönetimi ihtiyacını karşılayacak MES, malzeme izlenebilirliği sorunlarını çözmeyi, bilginin gecikmesini önlemeyi, yararlı analizleri elde etmeyi, kağıt tabanlı veya manuel süreçlerin yüksek risklerini ve hata paylarından kurtulmayı ve istenilen üretim hacmine ulaşılmasını sağlıyor.
MES, ayrıca sayıca az olan kaynakların çözüm odaklı ve etkili bir şekilde kullanılmasını da sağlıyor. Üretim yönetim sistemiyle tüketicilerin talep ettiği şekilde hizmet ve mal üretiminin belirlenmesi için gereken analizler yapılabiliyor. MES kullanan işletmeler, makine ve teçhizatlarını en verimli şekilde nasıl kullanabileceğini öğrenme fırsatını yakalıyor.
MES’in işletmeye bir diğer faydası; stok ve kalite kontrolü gibi aşamaların daha planlı bir şekilde yapılması. Üretim yönetim/yürütme sisteminin planlanması üretim emirlerinin sağlıklı şekilde işlemesini sağlıyor. MES, işletmenin halihazırdaki teçhizat ve insan gücünün kapasitesine göre planlanıyor. Üretim sürecinde ve sonrasında kalite kontrol işlemlerinin takibini kolaylaştıran MES, araç gereçlerin bakım süreçlerinin takip edilmesini, maliyetlerinin daha kolay hesaplanmasını ve ayrıca fason üreticiler üzerinden yapılan çalışmaların, rahatlıkla takip edilebilmesini de sağlıyor. Talep edilen siparişlerin üretim aşamasının ne durumda olduğu, stok ve kalite kontrollerinin yapılması gibi süreçleri de sağlıklı yönetmeye imkan tanıyan MES ile işletmeler; iş sürecinde gerçekleştirilen maliyetleri, direkt olarak ürün maliyetlerine yansıtabiliyor.

MES ve Endüstri 4.0 Entegrasyonu
Günümüzün rekabet koşullarında yalın bir üretim süreci, işletmeler için her zamankinden daha da önemli. Üretim tabanı ve iş sistemleri arasında bilgi paylaşımı, üreticilerin yeni verimlilik seviyelerine ulaşmasını sağlayabiliyor. Üretim süreçlerini yönetirken nesnelerin, araçların, makinelerin, teçhizatların birbiriyle ve akıllı cihazlarla (akıllı telefon, tablet, bilgisiyar vs.) bağlantılandıran Nesnelerin İnterneti (IoT) teknolojileri ve üretim yönetiminin ince ayarını sağlayan MES, Endüstri 4.0’a doğru atılan önemli adımlardan. IoT ve daha iyi veri süreç entegrasyonu ile operasyonların ince ayarlanması için daha fazla fırsat sunan MES ile endüstriyel üreticiler, maliyet düşüşü, iş katmanı ve üretim katmanı arasında gerçek zamanlı bilgi alışverişi, genel ekipman verimliliğini (OEE) artırma, döngü sürelerini azaltma ve iyileştirilmiş karar alma için daha iyi görünürlük sağlayabiliyor.

MES’in önemi nedir?
Kurumsal Dönüşüm Platformu Koordinatörü M. Göker Sarp, Türkiye’de kullanım düzeyinin henüz istenilen seviyelerde olmayan MES’in üretim işlemlerinin yürütülmesini, izlenmesini, kontrol edilebilmesini ve belgelenmesini sağlayan sistemler olduğunu belirterek, “MES, rekabetçi ve değişken üretim ortamında yüksek performans sağlamayı ve sürdürmeyi amaçlar. Bu hedefe ulaşmak için malzeme, personel, makine parkı ve destek hizmetleri gibi kaynakların doğru şekilde yönetimini ve izlenmesini sağlar. İşletmedeki koşulların optimize edilebilmesine yönelik her bir ürün veya IoT için üretim sürecine ait verileri toplar, sonuçlarına ait kayıtları saklar (Süreçlerin, olayların ve eylemlerin belgelenmesi gıda, ilaç, kimya, savunma ve havacılık gibi bazı endüstrilerde çok çok önemlidir)” açıklamasını yapıyor.

Türkiye’de MES
M. Göker Sarp, Türkiye’de öncelikle 2007-2008 yıllarında veri toplama projeleri ile anılmaya başladığını söylüyor. Sarp, yapılan araştırmalar ve görüşlere göre Türkiye’de MES yazılımlarının kullanım oranının yaklaşık yüzde 5-6 seviyelerinde olduğunu paylaşıyor.

MES’in işletmelere faydaları
• İşletmeye çeviklik, zaman, tasarruf ve rekabet avantajı kazandırıyor.
• Üretimde verimlilik sağlıyor.
• Üretim sürecinde kullanılan malzemenin izlenmesini ve kontrolünü sağlıyor.
• Üretim döngüsü süresi ve üretim çevrim süresini azaltıyor.
• Üretim süreçlerinde genel iyileşme sağlıyor.
• Veri giriş süresi kısalıyor.
• Kağıtla veya manuel işlemlerle veri girişinde yapılan hataların önüne geçiyor.
• Evrak işleri azalıyor.
• WIP (Work In Process) envanteri azalıyor.
• Verilere çok hızlı ulaşılmasını sağlayarak analiz yapabilme imkanı sunuyor.
• Üretimden veri toplayarak süreçleri dijitalleştirir.
• Sipariş teslim süresi kısalıyor.
• Müşteri memnuniyetini artırıyor.
• İşçilik maliyetlerini azaltıyor.
• Makine kullanımı artıyor.
• Geliştirilmiş tedarik zinciri görünürlüğü sağlıyor.
• MES işletmelerde, verimliliğin optimazasyonu için verilerin analizini yapma, iş emri ve talimatları yönetme gibi organizasyon ve tedarik zincirindeki diğer sistemlerle entegre olan bir dizi görevi yerine getiriyor.
• Otomasyon içeren endüstrilerde MES; ERP, SCADA veya süreç kontrol sistemleri arasında bir yönetim köprüsü sağlıyor.