Bulut Bilişim Hizmetleri ve Teknolojileri ile ‘akıllı’ ve hızlı dijitalleşme

Veri Çağı’nda yaşanan dijital dönüşüm fırtınasında şirketlerin ve bireylerin bilgi teknolojileri ihtiyaçları da sürekli olarak evrim geçiriyor. Bu dönüşümün en önemli unsurlarından biri de ‘Bulut Bilişim (Cloud Computing)’ Hizmetleri ve Teknolojileri’. Veri depolama, işleme, sunma ve paylaşma gibi bilişim hizmetlerinin internet üzerinden sunulması ve kullanılmasını sağlayan ‘Bulut Bilişim Hizmetleri ve Teknolojileri’, dijital dönüşümde büyük ölçekli işletmelerden KOBİ’lere her ölçekteki işletme, şirket, kurum, kuruluş, organizasyon ve bireyler için vazgeçilmez bir teknoloji ve hizmet modeli. Esneklik, çeviklik, zaman ve maliyet tasarrufu, siber güvenlik, kalite, hız gibi avantajları sayesinde ‘Bulut Bilişim Hizmetleri ve Teknolojileri’, şirketlere ciddi bir rekabet avantajı kazandırıyor.
Küresel bulut bilişim pazarının 2028’e kadar 791.5 milyar dolara ulaşmasını bekleyen uzmanlar, ‘Bulut Bilişim Hizmetleri ve Teknolojileri’ne yatırım yapan markaların kazanacağına dikkat çekiyor. Şirketlerin ve bireylerin dijital dönüşüm süreçlerinde önemli bir rol oynayan ‘Bulut Bilişim Hizmetleri ve Teknolojileri’, yapay zeka teknolojileriyle birlikte işletmelerin rekabet gücünü, operasyonel verimliliğini artırıyor, veri analizi, tahminleme, otomasyon ve kişiselleştirme gibi alanlarda çığır açan yenilikler elde etmelerini sağlıyor.
Bulut bilişim, yapay zeka uygulamalarının geliştirilmesi ve dağıtılmasında kritik bir rol oynuyor. Bulut tabanlı altyapı, yapay zeka modellerinin eğitilmesi ve uygulanması için gerekli olan yüksek işlem gücünü ve depolama kapasitesini sağlıyor. Bulut bilişim, yapay zeka modellerinin geniş ölçekte dağıtılmasını ve erişilebilir olmasını sağlayarak, işletmelerin bu teknolojilerden maksimum fayda sağlamasına imkan sunuyor. Uzmanlar, ‘Yapay Zeka ve Makine Öğrenimi Entegrasyonu’nun, ‘Bulut Bilişim Hizmetleri ve Teknolojileri’ni daha ‘akıllı’ ve özelleştirilebilir hale getirdiğini belirtiyor. Sınır Bilişim ( Kenar Bilişim / Uç Bilişim-Edge Computing) ve Sis Bilişim’in (Fog Computing), veri işleme ve depolamanın daha da yerelleşmesini sağlayarak, bulut bilişim hizmetlerinin ve teknolojilerinin verimliliğini ve hızını artırdığını kaydeden uzmanlar, ‘Kuantum Bulut Bilişim’in potansiyel olarak bilgi işlem gücünde devrimsel bir artış sunma vaadinde bulunduğuna dikkat çekiyorlar. ‘Sürdürülebilir Bulut Bilişim’in ise çevresel etkiyi azaltacağını ve enerji verimliliğini artıracağını kaydediyorlar.

XaaS ve genel bulutun yükselişi
Genel bulut, hizmet olarak her şey (XaaS), yapay zekâ ve diğer gelişmeler nedeniyle şirketler BT (bilişim teknolojileri) liderlerinden ve ekiplerinden yeni taleplerde bulunuyor. BT’nin yenilikçi, esnek, sürdürülebilir, veri odaklı kuruluşlar oluşturmak için teknolojinin başarılı entegrasyonu ve uygulanmasının arkasındaki itici güç olabileceğine dikkat çeken KPMG’nin hazırladığı ‘BT’nin Geleceği’ 2024 yılı raporuna göre altı trend şöyle:
• XaaS ve genel bulut önem kazanıyor: Rapora göre bulut/XaaS, şirketlere kısa sürede ölçeklerini büyütme ve küçültme, en güncel ve yenilikçi çözümlerden yararlanma ve yeni çözümleri uygulamaya yönelik ön maliyetleri azaltma gibi önemli faydalar sağlıyor. Öyle ki XaaS kullanıcıları şimdiden bu hizmetten oldukça memnun. KPMG Küresel Teknoloji Raporu 2023’e katılanların neredeyse 3’te 2’si (%64), genel bulut ve XaaS teknolojileri sayesinde dijital dönüşüm çalışmalarında kârlılıklarını veya performanslarını artırdıklarını söylüyor. Rapordaki IDC araştırması verilerine göre de genel bulut hizmetlerine yapılan harcamaların 2027’ye kadar 1.3 trilyon dolara ulaşması bekleniyor. Genel bulut daha fazla kullanıldıkça, BT’nin temel sorumlulukları da muhtemelen değişecek ve artık iş modellerinin temelini oluşturan teknolojiyi doğrudan sağlamayacaklar. Yeni dünyada, çözümlerinin değişen işlevselliğini BT değil, genel bulut sağlayıcıları yönlendirecek. BT’nin yeni uygulamaları eski çözümlerle entegre etmesi ve paylaşılan güvenlik modellerine uyum sağlaması gerekiyor.
• Veri ve analitik için yapılan harcamalar artacak.
• Siber saldırıların alanı genişliyor: Rapora göre genel bulut, XaaS teknolojileri ve akıllı ürünlerin artan kullanımı, BT’nin operasyonel teknoloji sistemleriyle yakınsamasını hızlandırıyor, bu da siber saldırıların alanını genişletiyor ve şirketleri bu saldırılara karşı daha savunmasız kılıyor.
• Yetenek savaşları daha şiddetlenecek: 2025’e kadar dünya genelinde 8 milyon tam zamanlı yazılım geliştirici ve siber güvenlik uzmanına ihtiyaç duyulacağı tahmin ediliyor.
• BT hayati bir inovasyon ortağı.
• ESG’nin (çevresel, sosyal, yönetişim) yükselişi buluta geçilmesini sağlıyor: ESG, kuruluşlar için hem anlık (örneğin; maliyet tasarrufu, daha düşük sermaye maliyeti) hem de pazar payı büyümesi, çalışanların elde tutulması, düzenleyici ve itibar risklerinin azaltılması gibi daha uzun vadeli yeni ve dinamik bir değer kaynağını temsil ediyor. ESG’nin yükselişi raporlama araçlarına yatırım yapılmasını ve buluta geçilmesini sağlıyor.
KPMG Türkiye İnovasyon ve Teknoloji Danışmanlığı Lideri Gökhan Mataracı, “BT’nin geleceği heyecan verici. BT liderleri ve ekipleri, dijitalleşme sürecinde kurumların bağlantılı, güçlü ve güvenilir kurumlara dönüşmesine yardımcı olabilir” dedi.

Türkiye bulut pazarının 2030’da yaklaşık 1.5 trilyon dolara ulaşması bekleniyor
Bulutistan’ın, 300 sektör temsilcisinin katılımıyla düzenlediği Partner Day buluşmalarında konuşan Bulutistan CEO’su Begim Başlıgil, hibrit bulut uygulamalarının arttığını, yıl sonuna kadar iş dünyasının %50’sinin çoklu bulut kullanmasının öngörüldüğünü, bunun da işletmelerin farklı bulut hizmetlerini birarada kullanma gerekliliğini ortaya koyduğunu söyledi.
Bulut teknolojilerinin bilişim sektörünün gelişiminde katalizör görevi gördüğünü kaydeden Bulutistan Türkiye Genel Müdürü Gökhan Gençtürk, şu bilgileri verdi: “Türkiye bulut pazarının; her yıl dolar bazında minimum yüzde 25 ve üzeri bir büyümeyle 2030’da yaklaşık 1.5 milyar dolarlık bir pazar büyüklüğüne ulaşması öngörülmekte. Uygulama modernizasyonlarında yapay zekanın daha da fazla benimsenmesi bu büyümenin itici gücü olacak. Türkiye’deki işletmelerin yalnızca %11’inin bulut teknolojilerini iş süreçlerine adapte ettiklerini düşündüğümüzde sektör olgunlaşma seviyesinin henüz başlarında. Şirketler tüm operasyonlarını buluta taşırken veri gizliliği ve güvenliğe ilişkin endişe yaşıyor. İşletmelerin %54’ü bulut teknolojilerine yatırımda güvenlik unsurunu öncelikli görüyor. Bu veri geleceğin teknolojilerinde yapay zeka kadar veri gizliliği ve güvenliği sağlayan yenilikçi teknolojilere odaklanmamız gerektiğine işaret ediyor."

‘Bulut Bilişim Hizmetleri ve Teknolojileri’nde yeni trendler
Sınır Bilişim (Kenar Bilişim / Uç Bilişim-Edge Computing) ve Sis Bilişim (Fog Computing), IoT (Nesnelerin İnterneti) ve Edge Computing, Yerel Bulut Uygulamaları (Cloud Native Applications), Sunucusuz Bilişim (Serverless Computing), Yapay Zeka (AI) ve Makine Öğrenimi (ML-Machine Learning) Entegrasyonu, Yapay Zeka ve Otomasyon, Veri Güvenliği ve Gizliliği, Hibrit ve Çoklu Bulut Yaklaşımı, Sektörel ve Özel Bulut Çözümleri, Çevresel Veri Merkezlerinin Genişlemesi, Bulut Bilişim ile Sanal Gerçeklik (VR) ve Artırılmış Gerçeklik (AR) Teknolojilerinin Entegrasyonu (Sanal Gerçeklik-VR, Artırılmış Gerçeklik-AR, Karma Gerçeklik-MR, Genişletilmiş Gerçeklik-XR Teknolojileri), 5G Teknolojisinin Entegrasyonu, DevOps ve Sürekli Teslim (Continuous Delivery), Veri Analitiği ve Büyük İşleme, Siber Güvenlik ve Uçtan Uca Güvenlik Çözümleri, Bulut Tabanlı Güvenlik ve Daha Fazla Güvenlik, Yerelleştirilmiş Bulut Hizmetleri, Kullanıcı Deneyimi ve Kişiselleştirme, Konteynerleştirme ve Mikro Hizmet Mimarisi, Kuantum Bilişim ve Bulut Tabanlı Kuantum Hesaplama, Kuantum Bilişim ve Bulut Entegrasyonu, Sürdürülebilir Bulut Bilişim, Sürdürülebilir Bulut Çözümleri, Yeşil Bulut ve Sürdürülebilirlik Çözümleri.

Bulut bilişim hizmet modelleri
Bulut bilişim, üç temel hizmet modeli sunuyor:
Hizmet Olarak Altyapı (IaaS-Infrastructure As a Service): Bu modelde kullanıcılara, sanal sunucular, depolama alanları ve ağ kaynakları gibi bilişim altyapısı sağlanıyor. Sunucuların, depolama birimlerinin, ağ bileşenlerinin ve diğer altyapı bileşenlerinin internet üzerinden kiralanması. Örneğin; Amazon Web Hizmetleri (AWS), Microsoft Azure, IBM SmartCloud Enterprise, Google Compute Engine. Otomatikleştirilmiş ve ölçeklenebilir yapıdaki bilgi işlem kaynaklarından oluşan IaaS, tamamen self servis yapısıyla sunucunun yönetimini kullanıcıya bırakıyor. Donanımlar ihtiyaç olması durumunda satın alınabiliyor. Bulut bilişimin temel katmanı IaaS, değişen iş ihtiyaçlarına göre ek kaynaklar satın almaya olanak tanıdığından maliyet verimliliği ve ölçeklenebilirliği önemseyen farklı büyüklükteki işletmeler için en iyi seçeneklerden biri olarak değerlendiriliyor. Esneklik, ölçülebilirlik, müşterilere tam kontrol sağlama, düşük donanım bakımı, kesinti süresini azaltması, isteğe bağlı erişim özellikleri öne çıkıyor.
Hizmet Olarak Platform (PaaS-Platform As a Service): Bu modelde kullanıcılara yazılım geliştirme, test etme, dağıtma ve yönetme için bir platform sağlanıyor. Üçüncü taraf bir bulut hizmet sağlayıcısının, genellikle uygulama barındırma veya geliştirme için gerekli olan bazı donanım ve yazılım araçlarını, müşterilere internet üzerinden sunduğu bir bulut hizmeti sunumu modeli. Platform; bilgi işlem, bellek, depolama, veri tabanı ve diğer uygulama geliştirme hizmetlerini içeriyor. PaaS çözümleri, dahili kullanım için yazılım geliştirmek için kullanılabilir veya satışa sunulabilir. Geliştiricilerin, uygulama geliştirmek için kullanabilecekleri bir platformdur. PaaS modelinin en önemli avantajı, kullanıcıların altyapıyı satın almak, kurmak ve sürdürmek zorunda kalmadan uygulamaları geliştirmek ve çalıştırmak için kullanılabilecek donanım ve yazılımlara erişmesini sağlaması. Tesislerde veya bulutta modern uygulama yazılımları ve verileri oluşturmak ve yönetmek için kullanılan bir bulut hizmetleri setidir.
PaaS, geliştiricilerin ve BT yöneticilerinin mobil uygulama yazılımları ve web uygulama yazılımları oluşturmasına ve yönetmesine olanak tanıyan bulutta altyapı ve orta katman bileşenleri, üretkenliğe yardımcı olmak için uygulama yazılımları içinde yeni yeteneklerin geliştirilmesine olanak tanıyan kullanıma hazır programlama dili bileşenleri sunuyor. Bu özellikler yapay zeka, sohbet robotları, blokzincir ve IoT gibi yenilikçi teknolojileri içeriyor. Bulut yerel hizmetleri, Kubernetes, Docker ve kapsayıcı motorları ve daha fazlasını içeren uygulama yazılımı geliştirme araçları paketleri içeren PaaS, geliştirici desteğine ek olarak, analistler, son kullanıcılar ve profesyonel BT yöneticileri için büyük veri analitiği, içerik yönetimi, veritabanı ve veri yönetimi, sistem yönetimi ve bulut güvenliği gibi özellikler ile araçlar sağlıyor.
Şirketler için PaaS, şeffaf fiyatlandırma, eksiksiz kullanım, isteğe bağlı ölçeklenebilirlik, olağanüstü durum kurtarma ve daha kolay yönetim için sezgisel panolar dahil olmak üzere bulut bilişimin temel avantajlarıyla birlikte sunuluyor. Örneğin; IBM Cloud, IBM Cloud Foundry (IBM Bulut Dökümhanesi), Salesforce, AWS, Google App Engine (Google Uygulama Motoru), SAP Bulut, Microsoft Azure, Heroku (Kahramanım), Dokku, Red Hat OpenShift, Oracle Bulut Platformu, Zoho Oluşturucu, Wasabi, Cloudways.
Hizmet Olarak Yazılım: (SaaS-Software As a Service): Bu modelde kullanıcılara genellikle web tarayıcıları aracılığıyla erişilebilen uygulamalar ve hizmetler sunuluyor. Uygulamaların, kullanıcılara internet üzerinden sunulması. Bulut sağlayıcısının bulut uygulama yazılımını geliştirip koruduğu, otomatik yazılım güncellemeleri sağladığı ve müşterileri için internet üzerinden kullandıkça ödeme olanağına sahip yazılımlar sunduğu, bulut ortamına dayalı bir yazılım sağlama modelidir. SaaS şirket içi operasyonların yönetilmesinde sıkça kullanılıyor. Örneğin; e-posta, takvim hizmetleri ve Microsoft Office 365 gibi ofis araçları, CRM (Müşteri İlişkileri Yönetimi), Microsoft Teams, Skype, Slack, Dropbox, Google G Suite, Canva, Webex, Zoom gibi uygulamalar. Dijital dizi-film izleme platformu Netflix de oldukça popüler bir SaaS örneği.

‘Bulut Bilişim Hizmetleri ve Teknolojileri’nin şirketlere faydaları
• Esneklik ve ölçeklenebilirlik: Bulut bilişim hizmetleri ve teknolojileri, işletmelerin iş yüklerini dinamik olarak artırıp azaltmalarına olanak tanıyor. İşletmeler, ihtiyaçlarına göre kaynakları hızla ölçeklendirebiliyor ve ödemeleri sadece kullandıkları kaynaklar üzerinden yapıyorlar. BT (bilişim teknolojileri) iş yüklerinin ölçeğini ve performansını artırıyor.
• Yüksek erişilebilirlik ve güvenilirlik: Bulut hizmet sağlayıcıları, genellikle yüksek düzeyde erişilebilirlik ve güvenilirlik sunuyor. Bu, işletmelerin sürekli olarak çalışan uygulamalara ve hizmetlere erişmelerini sağlıyor. Operasyonel güvenlik ve denetim risklerini azaltıyor. İstikrarı, güvenilirliliği ve desteklenebilirliği artırıyor. Siber güvenliği iyileştiriyor.
• Hızlı dağıtım ve güncelleme: Bulut tabanlı uygulamaların dağıtımı ve güncellenmesi genellikle hızlı ve sorunsuzdur. Bu da işletmelerin yeniliklere daha hızlı uyum sağlamasına imkanı sunuyor.
• Zaman ve maliyet tasarrufu: İşletmelerin büyük yatırımlar yapmadan IT altyapılarına erişmeleri, donanım, yazılım ve bakım maliyetlerinden tasarruf etmelerini sağlıyor. Veri kaydetme, depolama, esneklik, ölçeklenebilirlik, sermaye harcamalarını azaltma, düşük donanım bakım maliyetleri, kesinti süresini azaltması, isteğe bağlı erişim özellikleri, ciddi anlamda zaman ve maliyet avantajı sunuyor. Kişisel bilgisayarların (masaüstü bilgisayar, tablet, dizüstü bilgisayar), akıllı telefonlar ve akıllı cihazların yükünü azaltıyor, çeşitli sayıda uygulama, bulut sunucuları tarafından sağlanıyor. Bulutta yerel uygulamalar hızlıca oluşturulabiliyor, dağıtılıp, ölçeklendirilebiliyor, böylece uygulama geliştirmeye harcanan maliyet ve zaman azaltılabiliyor.
• Veri yedekleme ve felaket kurtarma: Bulut bilişim hizmetleri ve teknolojileri, veri yedekleme ve felaket kurtarma süreçlerini kolaylaştırıyor. Veriler, bulut tabanlı sunuculara yedekleniyor ve gerektiğinde hızlıca geri yüklenebiliyor. Veriler internet üzerinden herhangi bir konumda ve cihazda erişilebilir bir bulut depolama sistemine aktarılabiliyor, yedeklenebiliyor ve kurtarılabiliyor. Veriler bulutta birleştirilebiliyor. Yüksek çözünürlüklü görüntü, ses ve video akışı sağlanabiliyor. Müşterilerle etkileşime yardımcı olabilecek, yakalanan verilerden değerli içgörüler sunabilecek akıllı modeller (makine zekası ekleme) kullanılabiliyor. İş sürekliliğini ve olağanüstü durum kurtarmayı geliştiriyor.
• İşleri kolaylaştırma ve inovasyona açık olma: BT (bilişim teknolojileri) operasyonlarını standartlaştırabiliyor ve kolaylaştırıyor. Kullanıma hazır çözümlerle iş inovasyonunu hızlandırıyor. İnovasyona ve yeni uygulamaları kullanıcılara daha hızlı sunmaya yardımcı oluyor.
• Uzaktan çalışmayı kolaylaştırma ve rekabet avantajı: Uzak ve dağıtılmış ekipler için kolay işbirliği olanağı sunuyor. Ek personel gerektirmeyen yüksek geliştirme yetenekleriyle rekabet avantajı sunuyor.

‘Bulut Bilişim’ nedir?
Bulut Bilişim (Cloud Computing); “Bilgi işlem hizmetlerinin (örneğin; sunucular, depolama, veritabanları, ağlar, yazılım, analiz araçları vb.) internet aracılığıyla sağlanması ve paylaşılmasıdır” diye tanımlanıyor.
Bir başka tanıma göre; “Bilgisayarlar ve diğer cihazlar için istendiği zaman kullanılabilen ve kullanıcılar arasında paylaşılan bilgisayar kaynakları sağlayan, internet tabanlı bilişim hizmetleri.” Bir diğer tanımsa şöyle: “Bilgisayarların diğer aygıtlar aracılığıyla internet üzerinden istenilen mekanda ve istenilen zamanda her türlü bilgi ve kişisel veriye erişmeyi mümkün kılan teknoloji.”
Dijital bir ağ aracılığıyla çoklu sunucu bağlantısı sağlayan ‘Bulut Bilişim’in bir başka tanımı ise şu: “Bilgi işlem hizmetlerinin (sunucu, depolama, veritabanı, ağ, yazılım, analiz ve makine zekası dahil) internet (‘bulut’) üzerinden sağlanarak daha hızlı inovasyon, esnek kaynaklar ve ekonomik ölçeklendirme sunulması.”

Bulut bilişim türleri
Genel Bulut (Public Cloud), Özel Bulut (Private Cloud), Melez Bulut (Hybrid Cloud), Topluluk Bulut (Community Cloud).